ناصر نوروزی

در سال های اخیر رابطه بین مدیریت منابع انسانی و عملکرد شرکت، توجه بسیاری از پژوهشگران در حوزه منابع انسانی و نوآوری را به خود جلب کرده است. منابع انسانی به عنوان سرمایه اساسی سازمان ها در کنار سایر منابع، مطرح و در حقیقت رکن اساسی هر سازمان در برآورده ساختن راهبرد ها و دستیابی به اهداف می باشد. در این مقاله سعی شده است نقش مدیریت منابع انسانی در نوآوری فناورانه سازمان نشان داده شود و تاثیر مولفه های مختلف نظام مدیریت منابع انسانی بر نوآوری فناورانه در میان پژوهشگران فعال در صنعت نانو مورد بررسی قرار گیرد. بر همین اساس، با پیمایشی که در بین شرکت ها و متخصصان نانوفناوری انجام شد، 5 گروه عوامل تاثیر گذار بر نوآوری فناورانه شرکت و در نهایت عملکرد شرکت مشخص شد. این 5 دسته عبارت بودند از انگیزه های مادی، انگیزه های غیر مادی، آموزش نیروی انسانی، ارزیابی و کنترل فرآیند و ارزیابی و کنترل خروجی. سپس با استفاده از آزمون های فرض آماری، ارتباط بین این عوامل 5گانه و نوآوری فناورانه سنجیده شد. نتایج منجر به تایید همه فرضیات مدل به جز تاثیر انگیزه های مادی بر نوآوری فناورانه در میان پژوهشگران حوزه نانوفناوری شد. یکی از نتایج مهم این تحقیق این است که کنترل خروجی تاثیر منفی بر نوآوری فناورانه داشته در صورتی که کنترل فرآیند تاثیر مثبتی بر آن دارد. نوآوری فناورانه نیز اثر نسبت خوبی بر عملکرد سازمانی دارد.

تحقق آرمان ها و هدف های بلند مدت مورد نظر سیاست گذاران، نیازمند استفاده از ابزارهای سیاستی مناسب است. با مطالعه مبانی نظری ابزارهای سیاست گذاری مشخص است که دسته بندی هر پژوهشگر از ابزارهای سیاستی علم و فناوری وابسته به محیط سیاست گذاری و هدف های خاص او در تبیین سیاست است. در ایران نیز، چارچوب منتخب مورد تأیید سیاست گذاران وجود ندارد. از اثرات عدم وجود این چارچوب منتخب، می توان به عدم توازن در سیاست های علم و فناوری اشاره کرد. در این پژوهش با بررسی بیش از 67 کتاب و مقاله معتبر در مبانی نظری موضوع، دسته بندی های ابزارهای سیاستی علم و فناوری شناسایی شدند و با استفاده از روش کیفی فراترکیب، چارچوب منتخبی از ابزارهای سیاستی ارائه گردید. اعتبارسنجی این چارچوب منتخب، با مصاحبه های هدفمند از خبرگان سیاست گذاری در حوزه علم و فناوری و انجام پنج مطالعه موردی از اسناد سیاستی، تأیید گردید. چارچوب یادشده دارای سه بعدِ ابزارهای تحریک طرف عرضه، تحریک طرف تقاضا و ابزارهای زیرساخت مبادله است. از دستاوردهای مطالعه های موردی می توان به عدم توازن میان سیاست های طرف عرضه و تقاضا در سیاست های کلان ملّی اشاره کرد.

توجه به ارزیابی سیاست ها در چرخه سیاست گذاری ضروری است، ولی ارزیابی پیشینی، در ادبیات ارزیابی سیاست، کمتر مورد توجه قرار گرفته است. در این مقاله، فرآیندی پنج مرحله ای برای ارزیابی پیشینی سیاست های علم وفناوری در چرخه سیاست با استفاده از روش نظریه پردازی داده بنیاد ارائه می شود. بدین منظور با بررسی ادبیات موضوع، بیش از ده کلید واژه، جستجو شد و در نهایت پس از انتخاب 50 متن منتخب، کدگذاری های باز و محوری صورت گرفت و با استفاده از مصاحبه های هدفمند با خبرگان، فرآیند ارزیابی پیشینی سازگاری نهادی استخراج و تایید شد. در این فرآیند پیشنهادی، اولین مرحله، دسته بندی گزینه های سیاستی است. در مرحله دوم جنبه های مهم نهادی در بافت چرخه سیاست در سه گام فرموله بندی، اجرا و ارزیابی شناسایی می گردند. مرحله سوم با تعیین شاخص هایی، این جنبه های مهم نهادی اندازه گیری می شوند. مرحله چهارم تحلیل هایی را از اثرات آتی سیاست ارائه می دهد و در مرحله پنجم، از این تحلیل ها برای تصحیح ابزارهای سیاستی، متناسب با نهادهای هدف استفاده می شود. این فرآیند پیشنهادی، ابزاری است برای سیاست گذاران که با پیروی از مراحل پیشنهادی آن، توانایی ارزیابی پیشینی سیاست ها را داشته باشند.

  سیاست گذاری و یا به عبارتی اولویت بندی فعالیت ها در حوزه های مختلف پژوهشی و صنعتی، از جمله مهمترین عوامل افزایش کارآیی در تخصیص بهینه منابع است. با توجه به نوبودن مفهوم پارک های علم و فناوری در کشور و نقش بالقوه ای که این مراکز در دوره گذار به سمت توسعه برعهده دارند، تعیین اولویت های فعالیتی و راهبردی این مراکز باید در راس توجه ها قرار گیرد. به این منظور، در پژوهش حاضر، پس از انجام مطالعات کتابخانه ای و بررسی آثار پژوهشی مرتبط و مطالعه اسناد ملی از جمله سند برنامه پنجم توسعه، سند چشم انداز بیست ساله و غیره، 17 معیار برای انتخاب صنایع با فناوری برتر، جهت ورود به پارک های فناوری کشور شناسایی و انتخاب شدند. در ادامه به منظور اولویت بندی آنها، پرسش نامه ای مشتمل بر 17 سوال، طراحی گردید و برای اطمینان از جامع و مانع بودن پاسخ ها، در اختیار سه دسته عمده از افراد درگیر در این فرآیند، یعنی سیاستگذاران وزارت علوم، شرکتهای مستقر در پارک و کمیته های جذب پارک های فناوری قرار گرفت. این 17 معیار، با استفاده از نرم افزار SPSS18 و استفاده از تکنیک آماری تحلیل عاملی اکتشافی، در 4 عامل کلی طبقه بندی گردید که پس از مرور آثار پژوهشی مربوط، عنوان های پیشنهادی اقتصادی و فنی، راهبردی، زیرساختها و محیط زیست، برای آن ها درنظر گرفته شد.