هادی البرزی

پیاده روی اربعین به ویژه شکل توسعه یافته آن در دهه گذشته از مناسک دینی غیرواجب شیعیان است که هر ساله در زمان و مکان مشخصی برگزار (تکرار) شده و از پشتوانه سنتی برخوردار است. با نظر به این که اربعین منسکی فرا جنسیتی، فرا سنی و فرا قالبی است می توان آن را از دیدگاه های مختلف از جمله دیدگاه رسانه ای مورد مطالعه قرار داد. هدف پژوهش حاضر مطالعه پیاده روی اربعین به عنوان یک رسانه است، که این هدف در دو مرحله دنبال شده است. در وهله اول برای دستیابی به کارکردهای رسانه ای پیاده روی اربعین از روش تحلیل مضمون استفاده شده و داده های حاصل از مصاحبه عمیق با اساتید و خبرگان حوزه علوم ارتباطات و رسانه و آیین و مناسک در سه مرحله توصیفی، تحلیلی و تفسیری به روش وُلکات کدگذاری شده است، یافته ها نشان می دهد پیاده روی اربعین دارای پنج کارکرد بسیج اجتماعی، سرگرمی، تداوم و استمرار، همبستگی و ارتباط و اطلاع رسانی است که از مجموع 42 کد تحلیلی و با مقایسه آن ها به دست آمده اند. سپس در مرحله دوم این یافته ها با نظریه کارکردهای رسانه ای از دیدگاه دنیس مک کوایل مقایسه و تطبیق داده شده اند. نتیجه پژوهش نشان می دهد که کارکردهای رسانه ای اربعین با نظریه کارکردهای رسانه ای مک کوایل مطابقت داشته و منسک پیاده روی اربعین را می توان به مثابه یک رسانه برای جامعه تشیع دانست.

امروزه گسترش فناوری های اطلاعات و ارتباطات و بروز فناوری های نوظهور موجب تحول شگرف در حوزه فضای مجازی شده است. این فضا، به تعبیر مقام معظم رهبری، مانند رودخانه خروشانی است که هر روز بر حجم آن افزوده می شود و باید مدیریت صحیحی برآن صورت گیرد؛ به همین منظور برای اثرگذاری، ایجاد زیرساخت های فناورانه و مدیریت تولید محتوای مؤثر در این فضا اهمیت دارد، زیرا فضای مجازی از طریق زیرساخت ها شکل می گیرد و همچنین در کنار زیرساخت ها، کلید اثرگذاری همگانی برای این فضا باید در قدرت کنترل بر داده های کلان و تولید محتوای مؤثر و مفید جست وجو کرد. هدف این پژوهش احصای مؤلفه های اساسی در جهت تولید محتوای مناسب و متناسب فضای مجازی است که در پژوهش های مختلف حوزه فضای مجازی و همچنین پژوهش های مرتبط با محتوای فضای مجازی به صورت پراکنده و جداگانه به هریک از مؤلفه ها پرداخته شده است. در این پژوهش از مطالعه اسنادی و روش تحقیق فراترکیب استفاده شده که در مجموع 81 اثر پژوهشی مرتبط با حوزه محتوای فضای مجازی مورد بررسی قرار گرفته است و با کدگذاری کیفی داده های استخراج شده از آن ها ۹۶ مفهوم اولیه شناسایی شد که هرکدام پس از مقوله بندی، ذیل هشت دسته جای گرفتند. از مهم ترین این یافته ها می توان به مؤلفه ها و ویژگی هایی مانند تعاملی بودن محتوا، چندرسانه ای بودن، کاربرمحوری محتوا و حفظ حریم خصوصی اشاره کرد. درنهایت با شناخت مؤلفه ها و ویژگی های محتوای فضای مجازی می توان کنشگری بهتری در فضای مجازی انجام داد و محتوای این فضا را به بهترین شکل مدیریت و پایش کرد؛ همچنین با توجه به خط مشی و مدیریت محتوا تصمیم گیری بهتری از اینکه چه نوع محتوایی و چگونه باید تولید و منتشر شود که اثرگذاری لازم را داشته باشد می تواند مد نظر  باشد.

هدف: این پژوهش در پی کشف گفتمان های موجود در متن وصیت نامه سردار سلیمانی و معرفی گفتمان غالب در آن است. روش: پژوهش حاضر به روش تحلیل گفتمان و با استفاده از الگوی ون دایک انجام شده است. جامعه این پژوهش، متن کامل وصیت نامه سردار شهید سلیمانی است و نمونه گیری در این نوشتار به صورت هدفمند انجام شد. یافته ها: ساختارهای گفتمان مدار موجود در فرازهای متن وصیت نامه شهید حاکی از ایدئولوژی مترقی فقه شیعه یعنی ولایت فقیه، در متن بوده است. اصلی ترین چارچوب موجود در متن، تقویت گفتمان انقلاب اسلامی به عنوان مرکزیت تحولات و تقابلات ایدئولوژیک اسلام و دشمنان اسلام در سده بیستم میلادی و مشروعیت افزایی جمهوری اسلامی به عنوان تنها ساختار سیاسی مبتنی بر تشیع در دوران کنونی است. نتیجه گیری: می توان نتیجه گرفت که مهمترین و اصلی ترین روایت موجود در متن وصیت نامه اهمیت حفظ جمهوری اسلامی ایران به عنوان تداعی کننده اسلام است. نگارنده متن با بیان مصادیق و چهارگانه ی نقاط ضعف، نقاط قوت، تهدیدها و فرصت ها این موضوع را برجسته کرده است که حفظ اسلام و حفظ ایران، هر دو در گرو حفظ جمهوری اسلامی ایران است.

خبر و تحلیل های روزنامه های جریان های مهم سیاسی کیهان (اصول گرا)، شرق (اصلاح طلب) و ایران (اعتدال گرا) با استفاده از روش تحقیق تحلیل گفتمان رویکرد وندایک در خصوص دهمین انتخابات مجلس شورای اسلامی و پنجمین انتخابات مجلس خبرگان در بازه زمانی (1 مهر تا 10 اسفند ماه 1394) مورد بررسی قرار گرفت. در این تحقیق پژوهشگران پس از استخراج مهم ترین کار ویژه های گفتمانی این روزنامه ها به مقایسه آنها با یکدیگر پرداختند. هر یک از این روزنامه ها که متعلق به یک جریان سیاسی بودند، به دنبال آن بودند که گفتمان خود را در مقابل دیگری تبیین کنند، اما گفتمان دو روزنامه ایران و شرق تقریبا در مقابل گفتمان روزنامه کیهان قرار می گرفت. هر چند هر دو روزنامه شرق و ایران خود را اصلاح طلب و اعتدال گرا و تا حدودی دارای تفاوت گفتمانی معرفی می کردند اما به طور کلی هر دوی آنها دگر خود را اصول گرایان معرفی می کردند. روزنامه شرق و ایران چشم انداز اصلاح طلبان و اعتدال گرایان را در انتخابات آینده مجلس پیروزی در صورت مشارکت حداکثری مردم می دانست و روزنامه کیهان هم چشم انداز اصول گرایان را برای پیروزی در صورت ائتلاف حداکثری و لیست واحد عنوان می کرد. پس از اعلام نتایج انتخابات روزنامه ایران مجلس آینده را مجلسی معتدل و روزنامه شرق با پیروزی قاطع لیست امید و اصلاح طلبان و روزنامه کیهان با پیروزی چشمگیر «اصول گرایان» و شباهت نداشتن مجلس دهم به مجلس ششم بازنمایی کرد.