مسعود ظهیری

به نظر می رسد ترکیب خودکنترلی دشواری تکلیف با دشواری تحمیلی از خارج باعث بهبود بهتر عملکرد نسبت به شرایط کاملا خودکنترل شده می شود(1). هدف تحقیق، تعیین اثر خودکنترلی دشواری تکلیف در ابتدا و انتها تمرین بر یادگیری حرکتی بود. بدین منظور، به صورت تصادفی 48 دانش آموزان مبتدی مقطع متوسطه دوم با میانگین سنی (75/1± 5/17) سال، در چهار گروه شامل گروه کاملاخودکنترل، خودکنترل در ابتدا، خودکنترل در انتها و جفت شده به صورت تصادفی قرار گرفتند. در مرحله اکتساب که شامل 100کوشش می باشد به شرکت کنندگان گروه های خودکنترل گفته شد قبل از هر کوشش می توانند هر یک از فواصل، (3،5/3،4،5 /4، 5) متری را برای پرتاب بسکتبال انتخاب و تمرین کنند. میانگین نمرات دقت پرتاب بسکتبال در مرحله اکتساب و آزمون های یادداری و انتقال با استفاده از روش تحلیل واریانس مرکب با اندازه گیری مکرر تحلیل شد. نتایج تحقیق نشان داد که خودکنترلی دشواری تکلیف باعث بهبود دقت نسبت به گروه جفت شده شد (0.001 P=) . همچنین، نتایج گروه خودکنترلی دشواری تکلیف در ابتدا نسبت به گروه انتهای تمرین بهتر بود (0.001 P=) و دقت گروه خودکنترلی دشواری در ابتدا نسبت به گروه خودکنترلی دشواری تکلیف و گروه جفت شده به طور معناداری بهتر بود (0.001 P=). به طورکلی مزایای خودکنترلی دشواری تکلیف با استفاده از چارچوب نقطه چالش، دیدگاه پردازش اطلاعات و دیدگاه شناختی توجیه شد.

توانایی تشخیص مسیر اشیای در حال حرکت و سازماندهی پاسخ حرکتی به گونه ای که هدف با جسم متحرک در یک نقطه به طور همزمان به هم برسند، زمان بندی پیش بینی انطباقی نامیده می شود. هدف از پژوهش حاضر بررسی اثر عامل رنگ و جنسیت بر تکلیف زمان بندی پیش بینی انطباقی است. به این منظور 60 آزمودنی در دامنه سنی 8 تا 10 سال با نمونه گیری تصادفی ساده در دو گروه ( 30 دختر و 30 پسر) شرکت کردند و خطای زمانی آزمودنی ها به وسیله دستگاه زمانبندی پیش بینی انطباقی ثبت شد. برای تجزیه وتحلیل داده ها از آزمون های آماری تی مستقل و تحلیل واریانس یکطرفه و آزمون تعقیبی توکی در سطح معنا داری 05/0 استفاده شد. براساس نتایج پژوهش تفاوت معناداری بین دختران و پسران در تکلیف زمان بندی پیش بینی انطباقی وجود نداشت (289/0P=) و کمترین خطای زمانی مربوط به پس زمینه آبی رنگ بود. همچنین بین خطای زمانی با پس زمینه آبی، با دیگر رنگ ها تفاوت معناداری مشاهده شد (001/0P= و 22/17= _(59و2)F). به طور کلی نتایج نشان داد که جنسیت بر عملکرد زمان بندی پیش بینی انطباقی تأثیری ندارد و رنگ پس زمینه آبی می تواند در تسهیل عملکرد و کاهش خطای زمانی در پیش بینی فضایی و زمانی محرک ها اثرگذار باشد.  

اگرچه تمرین به عنوان یکی از مهم ترین عوامل اثرگذار بر یادگیری در چارچوب نقطه چالش مطرح می باشد؛ اما عوامل دیگری نظیر موقعیت تمرینی، دشواری تکلیف و سطح مهارت آزمودنی می تواند بر یادگیری اثرگذار باشد؛ ازاین رو، هدف از پژوهش حاضر، بررسی اثربخشی چارچوب نقطه چالش در بهبود توانایی حرکتی بیماران مبتلا به مولتیپل اسکلروزیس (ام. اس) بود. در این پژوهش نیمه تجربی ، 22 فرد مبتلا به مولتیپل اسکلروزیس ( با میانگین سنی 5/4± 32 سال) از میان بیماران انجمن مبتلایان به ام. اس شهر اهواز به صورت تصادفی انتخاب شدند و به دو گروه تجربی و کنترل تقسیم گردیدند. جهت انجام پژوهش، ابتدا، پیش آزمون 10 متر راه رفتن به عمل آمد. سپس، آزمودنی های گروه تجربی به مدت 12 جلسه (هفته ای سه جلسه 45 دقیقه ای) به انجام تمرینات پرداختند؛ اما گروه کنترل تحت مداخله قرار نگرفت . شایان ذکر است که داده ها با استفاده از روش تحلیل واریانس مرکب و تحلیل واریانس با اندازه گیری تکراری با سطح معنا داری (05 /0 ) تحلیل گردیدند. یافته ها نشان می دهند که توانایی حرکتی گروه تجربی در اثر مداخله مبتنی بر چارچوب نقطه چالش بهبود یافته است و آن ها نسبت به گروه کنترل از توانایی حرکتی بالاتری برخوردار بوده اند ( 0.001 ≥ P ) ؛  بنابراین، می توان گفت که انجام چهار هفته تمرینات واکنش گام برداری با استفاده از چارچوب نقطه چالش باعث بهبود معنادار سرعت راه رفتن در بیماران مبتلا به مولتیپل اسکلروزیس می شود.

چارچوب نقطه چالش دیدگاهی نظری برای فهم تأثیرات متغیرهای تمرینی در یادگیری حرکتی است. با توجه به این چارچوب، متغیرهای تداخل ضمنی و بازخورد آگاهی از نتیجه رابطه تنگاتنگی با سطح مهارت و دشواری تکلیف مورد یادگیری دارند. ازاین رو هدف از تحقیق حاضر، بررسی تأثیر تمرینات مبتنی بر چارچوب نقطه چالش بر کنترل قامت افراد مبتلا به مولتیپل اسکلروزیس بود. به این منظور کنترل قامت 22 فرد 20 تا 65 ساله مبتلا به ام اس از میان بیماران انجمن ام اس شهر اهواز که به صورت تصادفی در دو گروه کنترل و تجربی انتخاب شده بودند، با استفاده از دستگاه فورس پلیت اندازه گیری شد. آزمودنی های گروه تجربی به مدت 12 جلسه، هر هفته سه جلسه 45 دقیقه ای به انجام تمرینات پرداختند و گروه کنترل تحت مداخله قرار نگرفتند. داده ها با روش تحلیل واریانس مرکب و تحلیل واریانس با اندازه گیری تکراری تحلیل شد (05/0≥ P). نتایج نشان داد کنترل قامت گروه تجربی نسبت به گروه کنترل در نتیجه پروتکل تمرینی چهارهفته ای بهبود معنا داری یافت. همچنین کنترل قامت گروه تجربی در پس آزمون نسبت به پیش آزمون پیشرفت معنا داری داشت؛ بنابراین تحقیق حاضر از چارچوب نقطه چالش حمایت کرد و مربیان و کاردرمانان می توانند برای انجام مداخلات بالینی مؤثر برای بهبود تعادل و نوسانات قامتی در بیماران ام اس پروتکل تمرینی مربوط را به کار برند.