فاطمه رضامنش

مشارکت اجتماعی به عنوان صورتی فعّالانه از شرکت در حیات اجتماعی شناخته می شود. مشارکت مالی یکی از انواع مشارکت اجتماعی است. معمولاً نظام آموزش و پرورش از مشارکت مردم در کمک به تأمین هزینه های مالی در زمینة ساخت وساز، توسعه و تجهیز واحدهای آموزشی استقبال می کند. هدف اصلی مقاله حاضر، شناسایی و معرّفی مفهوم مشارکت از نگاه مشارکت کنندگان در برنامه های توسعه و تجهیز فضاهای آموزشی بود. واکاوی انتظارات خیّران مدرسه ساز از سازو کارهای کنونی مشارکت در مدرسه سازی برای حفظ و ارتقای سطح مشارکت، هدف دیگر این مقاله بود. این پژوهش با رویکرد کیفی، با استفاده از مصاحبه های عمیق نیمه ساخت یافته صورت گرفت و متن مصاحبه به روش تحلیل تماتیک تحلیل شد. یافته ها نشان می دهند که مشارکت کنندگان برداشتی معنوی و اجتماعی از فعالیّت خود به عنوان خیّر دارند. برداشت معنوی با درون مایه هایی از جنس باقیات الصالحات، کسب رضای خدا، برکت در زندگی، کسب آرامش و احساس لذّت، تبلور ارجحیّت معنویات بر مادیات، ارزش ساخت بنای خیر و ضرورت مشارکت در امور خیر طرح شد و برداشت اجتماعی با درون مایه های تبلور حسّ تعلّق به مکان، کسب منزلت، تلاش در رفع نیاز ادراک شده، بیان احساس مسؤولیّت، خدمت به جامعه و مردم، ارزش آموزش، علم و آگاهی مطرح شد. همچنین انتظارات خیّران در دو وجه سخت افزاری و نرم افزاری مشارکت در مدرسه سازی، طبقه بندی و مفهوم پردازی شد. وجوه سخت افزاری در قالب «مدیریّت فرآیند ساخت وساز» و «جنبه های حقوقی مدرسه-سازی» و وجوه نرم افزاری آن در قالب «مدیریّت تعاملات» و «مشوّق ها» بازشناسی شدند.

در این پژوهش با الهام از مباحث نظری و تجربی استدلال شد که مشارکت والدین در جلسات انجمن تحت تأثیر عواملی چند، در سطح ساختار و عامل است. این پژوهش با روش پیمایش و با انجام دادن مصاحبه های نیمه ساختیافته با والدین و کارشناسان برای شناخت دقیق تر موانع مشارکت اجرا شد و تا حد زیادی ماهیت اکتشافی داشت و همچنین به منظور زمینهیابی راهکارهای پیشنهادی نظرسنجی شد. در بخش مصاحبه های نیمه ساختیافته که شامل نمونه 47 نفری از اولیاء و 21 نفری از مسئولان و مدیران بود، نتایج نشان دهنده تأثیر عملکرد انجمن به لحاظ( شیوه نظرخواهی، نحوه اداره جلسات، اطلاع از زمان برگزاری جلسات، جوّ حاکم بر جلسات و حفظ جانب احترام از سوی اولیای مدرسه، شخص دعوت کننده به جلسات، تعداد جلسات)، نگرش والدین و اعتماد به فعالیت انجمن بر میزان مشارکت والدین است. همچنین افزایش احساس مسئولیت و تمایل کمک به دیگران، لزوم مشارکت در امور جامعه و کاهش یاس اجتماعی در بین اولیاء بر میزان مشارکت تأثیر دارد. در نهایت در بخش نظرسنجی، زمینهیابی راهکارهای متناسب با هر یک از متغیرهای سطح عامل و ساختار، در میان جامعه آماری انجام شد که به شیوه خوشه ای چند مرحله ای در سه دوره تحصیلی با حجم نمونه 240 نفر در شهرهای مشهد، درگز، نیشابور، تبادکان و کوهسرخ انتخاب شدند که فعالان انجمن، اولیاء غیر فعال و کمی فعال، مدیران و مربیان را شامل بود.