محمدجاسم شاهسونی

مقدمه: امروزه افزایش جمعیت شهرها موجب افزایش نیاز به خدمات شهری شده است و در این میان نکته حائز اهمیت، توزیع بهینه مراکز ارائه دهنده خدمات است. ایستگاه های آتش نشانی از جمله عناصر و کاربری های خدماتی اورژانسی شهرهاست که نقش مهم و حیاتی در حفاظت از جان و مال مردم در برابر حوادث مختلف به ویژه آتش سوزی ها دارند. یکی از دل مشغولی های برنامه ریزان شهری در فضاهای شهری، طراحی و مکان یابی فضاهای خدماتی مناسب و مطلوب است. هدف اصلی تأسیس ایستگاه های آتش نشانی تأمین بخشی از امنیت شهر در راستای برنامه های از قبل تعریف شده آنهاست. لازمه رسیدن به این هدف، اعمال دید سیستماتیک و یکپارچه به عناصر شهری به صورت میکرو و جهت دهی ساختار شهر به صورت ماکرو می باشد. روش: دیدگاه اصلی در این مقاله، توصیفی- تحلیلی و نوع آن کاربردی است. اطلاعات مورد نیاز آن از طریق مشاهدات میدانی، منابع کتابخانه ای، سالنامه های آماری، مطالعه طرح های جامع و تفصیلی شهر نجف آباد، نقشه 1:5000 وضع موجود و تفصیلی این شهر به دست آمد، سپس با استفاده از نرم افزار GIS و نوار ابزار الحاقی AHP به این نرم افزار و پس از طی مراحل ورود اطلاعات، مدیریت داده ها، تجزیه و تحلیل و پردازش داده ها، مکان های مناسب برای ایجاد ایستگاه های آتش نشانی جدید مشخص و اولویت بندی گردید. در این پژوهش از توانایی های تحلیلی سیستم اطلاعات جغرافیایی و مدل های مکان یابی گنجانده شده در این نرم افزار و وزن دهی و عملیات بافرینگ و غیره استفاده شد. یافته ها: یافته های حاصل نشان می دهد که با توجه به شعاع عملکردی، 1500 تا 2000 متر برای هریک از ایستگاه های موجود، قسمت هایی از شهر، خارج از محدوده عملکرد بوده است. بر همین اساس، مناطق 5، 2 و6 به ترتیب بالاترین میزان اولویت را داشتند، ازاین رو، 3 ایستگاه جدید برای احداث در مناطق مذکور پیشنهاد داده شده است. نتیجه گیری: با توجه به نتایج باید گفت که شعاع عملکرد ایستگاه های آتش نشانی موجود، پاسخگوی نیاز جمعیت شهر نبود، لذا مکان یابی ایستگاه های جدید با درنظرگرفتن پارامترهای مختلف ضروری به نظر می رسد

مقدمه: عدالت فضایی از مباحثی است که در سال های اخیر در میان برنامه ریزان و جغرافی دانان اهمیت ویژه ای یافته است.از آن جا که خدمات عمومی شهری ساختاردهنده ی شکل و ماهیت کالبدی،اجتماعی و فضایی شهر می باشد،بی عدالتی در نحوه توزیع آن،تاثیر جبران ناپذیری بر ساختار،ماهیت شهر و جدایی گزینی طبقاتی محلات شهر گذاشته و مدیریت شهری را با چالش های جدی روبرو می کند.بر همین اساس هدف نوشتار حاضر، ارزیابی نحوه توزیع مراکز درمانی و مشخص کردن نواحی محروم از این خدمات در شهر نجف آباد با توجه به استانداردها و ضوابط مکان یابی این خدمات بوده است. روش بررسی: این مقاله، توصیفی-تحلیلی و نوع پژوهش کاربردی بوده که در سال1391-1392در شهر نجف آباد صورت گرفته است. اطلاعات مورد نیاز آن از طریق مشاهدات میدانی، منابع کتابخانه ای،سالنامه های آماری، مطالعه طرح های جامع و تفصیلی شهر نجف آباد، نقشه 1:5000 وضع موجود و تفصیلی این شهر بدست آمده است. سپس با استفاده از نرم افزار سیستم اطلاعات جغرافیایی و نوار ابزار الحاقی فرایند تحلیل سلسله مراتبی به این نرم افزار و پس از طی مراحل ورود اطلاعات، مدیریت داده ها، تجزیه و تحلیل و پردازش داده ها، مکان های مناسب برای ایجاد مراکز بهداشتی-درمانی جدید شهری مشخص و اولویت بندی گردید. ابزار تحلیل Expertchoice بود. یافته ها: نتایج حاصل نشان می دهدکه باتوجه به شعاع عملکردی 1000، 1500 و 2000 متربرای بیمارستان های موجود،برخی از قسمتهای شهر در محدوده استاندارد خدمت رسانی برای سه بیمارستان می باشد. بنابراین باتوجه وضعیت کنونی ایجاد بیمارستان های جدید در نواحی فوق الذکر ضروری به نظر می رسد. همچنین با توجه به شعاع خدمات رسانی500تا1000متری مراکز بهداشتی-درمانی،مناطق جنوبی شهر خارج ازشعاع عملکردی این نوع مراکز بوده و .بنابراین ایجاد مراکز بهداشتی-درمانی جدید نیز ضروری می باشد. نتیجه گیری: میزان و چگونگی توزیع خدمات شهری می تواند نقش موثری در جابجایی فضایی جمعیت و تغیرات جمعیتی داشته باشد . از آنجایی که یکی از معیارهای توسعه پایدار شهری و عدالت اجتماعی،توجه به توزیع متوازن امکانات و خدمات شهری است،لذا توزیع خدمات شهری و به خصوص خدمات بهداشتی باید به گونه ای باشد که عدالت فضایی برقرار شود.

چکیده مسکن به عنوان یکی از مهم ترین نیازهای انسان است و تأمین مسکن مناسب برای انسان همواره از مشکلات اساسی پیشروی انسان و نیازهای او می باشد. امروزه با گسترش سریع شهرها و افزایش تقاضا برای مسکن، تأمین این نیازها با مشکلاتی روبرو می-باشد که باعث می شود عده ای از مردم با ایجاد مساکن غیر استاندارد و خارج از چارچوب قانون علاوه بر ایجاد سکونتگاه های غیر رسمی در مساکنی زندگی کنند که مطابق با اصول و استانداردهای شهرسازی نباشد. بنابراین بررسی مشکلات مربوط به مسکن در سکونتگاه های غیر رسمی و برنامه ریزی صحیح برای حل این مشکلات از مهم ترین مسایل رویاروی مدیران شهری می باشد. این پژوهش از نوع کاربردی و رویکرد حاکم بر آن توصیفی- تحلیلی میباشد و 19 شاخص، شامل شاخص های کمی و کیفی مورد بررسی قرار گرفته است. اطلاعات مورد نیاز از طریق مطالعات میدانی و پرسش نامه و همچنین به روش اسنادی و کتابخانه ای گردآوری شده است. داده ها و اطلاعات به دست آمده نیز با استفاده از نرم افزار SPSS مورد تحلیل قرار گرفته است. نتایج حاصل از پژوهش بیانگر آن است که یکی از دلایل اصلی ایجاد سکونتگاه های غیر رسمی در حریم 5 تا 10 کیلومتری نیروگاه اتمی بوشهر اسکان افراد کم درآمد و فقیری می باشد که به دلیل عدم توانایی برای تأمین مسکن به صورت قانونی و در چارچوب طرح جامع شهر، به ساخت و سازهای غیر رسمی در این محدوده اقدام نموده اند. بنابراین، با توجه به روحیه مشارکت پذیری ساکنان این سکونتگاه ها و امید به آینده بهتر این سکونتگاه ها بهترین راهکار برای کاهش مشکلات و بهبود وضعیت سکونتگاه ها ایجاد هماهنگی بین سازمان های مختلف و مسؤول شبکه زیر ساختی و تشویق و ترغیب ساکنان به همکاری جهت حل مشکلات این سکونتگاه ها می باشد.

توسعه، تغییر بنیادی در متغیر های اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی هر جامعه محسوب می شود و تحقق آن، مستلزم ایجاد هماهنگی بین ابعاد گوناگون جامعه است. وجود دوگانگی های اقتصادی، اجتماعی، تکنولوژیکی و فرهنگی در فرآیند توسعه و تحول جامعه، یکی از مباحث اساسی در ادبیات نوین توسعه است. این معضل یک نوع آسیب شناسی توسعه را مطرح می سازد که توجه و اهتمام به آن بیش از پیش لازم و ضروری است. در همین راستا پژوهش حاضر با رویکرد توصیفی- تحلیلی و با بهره گیری تلفیقی از روش های تصمیم گیری چند معیاره تاپسیس، تحلیل خوشه ای و محاسبه ضریب پراکندگی (CV) در تلاش است تا وضعیت توزیع و توسعه شاخص های توسعه ی اقتصادی- اجتماعی، بهداشتی- درمانی و صنعتی در استان بوشهر را مورد تحلیل و ارزیابی مقایسه ای قرار دهد. نتایج این مطالعه نشان داد که: سطح برخورداری شهرستان های مختلف استان بوشهر از شاخص های مورد بررسی متعادل و متوازن نبوده و تفاوت نسبتاً محسوسی از این نظر در بین شهرستان های استان مشاهده می گردد. علاوه بر این وضعیت توزیع هر یک از شاخص های سه گانه مورد ارزیابی نیز متفاوت از همدیگر است. بطوری که بیشترین اختلاف با ضریب پراکندگی برابر با 139/1 در برخورداری از شاخص های توسعه صنعتی و کمترین اختلاف در برخورداری از شاخص های اجتماعی- اقتصادی با ضریب پراکنش برابر با 387/0 مشاهده گردید. بر اساس شاخص تلفیقی توسعه، شهرستان های جم و بوشهر به عنوان برخوردارترین شهرستان ها و چهار شهرستان گناوه، دشتی، تنگستان و دیر نیز به عنوان محروم ترین شهرستانهای استان بوشهر شناخته شدند.

تأسیس نیروگاه­های هسته­­ای به علت دارا بودن محدوده­های حفاظتی که ایجاد سکونتگاه­های انسانی را در این محدوده­ها با محدودیت مواجه می­کند، ممکن است محیط جغرافیایی و آرایش فضایی سکونتگاه­های اطراف خود را تحت تأثیر قرار دهد. از طرف دیگر، چون اکثر این نیروگاه­ها در نزدیک شهرها و سکونتگاه­های انسانی تأسیس می­شوند. بنابراین، مطالعه تأثیر آنها در محدوده جغرافیایی اطرافشان از اهمیّت بسزایی برخوردار است. در این پژوهش با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی و بررسی­های میدانی و کتابخانه­ای، تأثیر تأسیس نیروگاه اتمی بوشهر بر روند توسعه این شهر بررسی شده است. نتایج حاصل از پژوهش بیانگر آن است که تأسیس نیروگاه اتمی در 18 کیلومتری جنوب شهر بوشهر باعث به وجود آمدن سکونتگاه­های غیررسمی در شعاع 5 تا 10 کیلومتری نیروگاه اتمی شده است که این محدوده جزو محدوده حفاظتی نیروگاه اتمی است و ساخت و ساز در این محدوده ممنوع است. مهمترین عللی که باعث ایجاد سکونتگاه­های غیررسمی شده­اند، عبارتنداز: 1- تأثیر احداث نیروگاه در جذب مهاجر؛ 2- تأثیر نیروگاه در ایجاد اشتغال؛ 3- تأثیر نیروگاه بر رونق اقتصادی شهر و 4- تأثیر نیروگاه بر کاهش قیمت زمین در محدوده­های حفاظتی نیروگاه؛ به این صورت که با افزایش اشتغال بر اثر فعالیت­های ساختمانی مربوط به نیروگاه اتمی، اقتصاد شهر رونق می­یابد و این عامل باعث ایجاد جاذبه برای مهاجران از سایر نقاط به سمت بوشهر می­شود. بنابراین، با توجه به کمبود زمین­های لازم برای گسترش شهر و همچنین، عدم توانایی مهاجران برای تأمین مسکن در چهارچوب قانون در حریم­های حفاظتی نیروگاه به صورت غیر قانونی ساکن شده و سکونتگاه­های غیررسمی را که هیچ گونه خدماتی به آنها ارایه نمی­شد، به وجود آوردند.