مریم بوستانی

با وجود این که در سال های اخیر پیشرفت های محسوسی در زمینه تحصیلات و مشارکت های اجتماعی زنان در کشور ما حاصل شده است، زنان نتوانسته اند سهم شایسته ای از پست های عالی سازمانی را به خود اختصاص دهند و تعداد زنان در پست های عالی در سازمان های دولتی جامعه ما بسیار اندک است. سازمان های دولتی بسیار مهم هستند و نقش بسیار پیچیده ای در جامعه ایفا می کنند. تأثیر آن ها بر جنبه های مختلف جامعه بسیار زیاد است، سازمان ها در شکل دهی نگرش جامعه نسبت به دولت، فرهنگ اجتماعی، کیفیت زندگی، موفقیت و پایداری جامعه نقش کلیدی ایفا می کنند. سازمان های بخش دولتی به طور فزاینده ای قدرت خود را در جذب نیروهای باکیفیت از دست می دهند و نیروها توسط بخش خصوصی جذب می شوند، این امر به ویژه در کشورهای درحال توسعه شدیدتر می باشد. پژوهش گران گرایش زیادی نسبت به تبیین تفاوت های جنسیتی در ایفای نقش های مدیریتی در سازمان ها ایجاد شده است. البته برخی معتقدند که مطالعه تفاوت های جنسیتی ضرورتی ندارد چرا که زنان و مردان در هنگام ایفای نقش رهبری صرفا باید بر هنجارها و الزامات نقش رسمی خود تاکید کنند که توسط سازمان تعیین شده است لذا تفاوتی ندارد که چه جنسیتی رهبر شود اما در مقابل برخی دیگر معتقدند که همان گونه که افراد به واسطه ی جنسیت شان از هم متمایز می شوند، در ایفای نقش های رهبری نیز متفاوت عمل می کنند، به باور آنها، زنان سبکی زنانه دارند که کاملا از سبک رهبری مردانه و وظیفه مدار مردان متمایز است. در این تحقیق، از روش تحقیق داده بنیاد استفاده می شود؛ مصاحبه نیمه ساختاریافته با 12 نفر از خبرگانی استفاده شد که از موضوع مورد نظر آگاهی داشته اند. برای انتخاب مصاحبه شوندگان نیز از روش نمونه گیری غیرتصادفی هدفمند و گلوله برفی استفاده شد وتا اشباع نظری ادامه پیدا کرد. با مطالعه داده ها و اطلاعات به دست آمده، در مرحله اول 189 مضمون پایه شناسایی شدند. این مضامین و مفاهیم از مصاحبه ها به دست آمدند سپس محقق این ها را در 18 مقوله مجزا دسته بندی کرد.

پژوهش حاضر، تحلیل کتاب سنجی مطالعات جهانی حوزه رهبری زنان در پایگاه وب آو ساینس براساس پژوهش های پنج قاره و مقایسه آن ها با یکدیگر است. این پژوهش علم سنجی از نوع توصیفی- تحلیلی با بهره مندی از فنون کتاب سنجی و مصورسازی نظیر فنون تحلیل هم واژگانی و تحلیل شبکه اجتماعی انجام شده است. جامعه پژوهش، 3207 رکورد در حوزه رهبری زنان در بازه زمانی 1975-2021، در پایگاه وب آو ساینس است که در آگوست 2021، بازیابی شده اند. از نرم افزارهای هیست سایت، بیب اکسل و اکسل به منظور تحلیل داده ها و از نرم افزار وی اُ اس ویور برای ترسیم نقشه ها استفاده شده است. یافته ها نشان می دهد قاره های آمریکا، اروپا، آسیا، اقیانوسیه و آفریقا به ترتیب در 1575، 1005، 486، 227 و 172 تولید علمی سهم داشته اند. ایالات متحده آمریکا تأثیرگذارترین کشور و دانشگاه های استنفورد، نورث وسترن و هاروارد به ترتیب پرتولیدترین، تأثیرگذارترین و حائز بیشترین همکاری بودند. حوزه اقتصاد کسب و کار بیشترین مشارکت در مطالعات را داشته است. واژگان کلیدی جنسیت، رهبری و زنان پرتکرارترین واژگان در مطالعات قاره ها بودند. زوج های هم واژگانی جنسیت-رهبری، رهبری-زنان و جنسیت-زنان زوج های مشترک پرتکرار در پنج قاره بودند. در مطالعات قاره آمریکا «جنسیت، رهبری زنان، عملکرد، سازمان ها و رفتار»، در مطالعات قاره اروپا «جنسیت، زنان، کلیشه ها، آموزش و پرورش، اشتغال و خطر»، در مطالعات قاره آسیا «جنسیت، زنان، مدیریت، اشتغال، عملکرد و فرهنگ»، در مطالعات قاره اقیانوسیه «جنسیت، زنان، کلیشه ها، قدرت و مدیریت» و در مطالعات قاره آفریقا «جنسیت، رهبری، زنان، مدیریت، اشتغال و آموزش و پرورش» موضوعات داغ بوده اند. پژوهشگران آمریکایی بر عملکرد و رفتار رهبری/رهبران زن، پژوهشگران اروپایی بر رهبری زنان در آموزش و پرورش، پژوهشگران آسیایی، اقیانوسیه و آفریقایی بر مدیریت زنان در مشاغل و حوزه آموزش و پرورش متمرکز هستند. شناسایی موضوعات داغ زمینه را برای سرمایه گذاری بیشتر دولت ها به-منظور رشد و توسعه زنان برای احراز پست رهبری در سازمان ها آماده می کند.