زیبا فلاحی

تمثیل یکی از مهمترین و کهن ترین شیوه های بلاغی در ادب فارسی ایران و فرهنگ اجتماعی جهان است. به دلیل ظرفیت معنایی وکاریزمای گفتمان؛ حجم بزرگی از ادبیات تعلیمی را پوشش می دهد. در این مقاله ضمن معرفی ِ نسخه ی خطی "کلیات دیوانِ طالب علی خان متخلص به عیشی" نمونه های تازه ای از تمثیلات داستانی و شعری را از متن آن می آوریم. نسخه خطی این دیوان، به خط نستعلیق کتابت شده است. از ذکر تحمیدیه ها و مناقب اهل بیت و بسیاری از ائمه اطهار (علیه السّلام) می توان فهمید که طالب علی خان (عیشی) شاعری متدین و در مذهب شیعه ی اثنی عشری، با مشرب عرفانیست. این تحقیق که به روش تحلیلی-کتابخانه ای انجام شده، تمثیلات در مثنویِ 2161 بیتی عیشی را بررسی نموده است. بیش از 200 تمثیل در نسخه وجود دارد، و مهم ترین آن ها مثنویِ "چهار دوست" است که به عنوان داستان تمثیلی به آن پرداخته ایم.

عمیق ترین ابعاد شخصیت معنوی امامخمینی(ره) بعد عرفان و خداشناسی و به اصطلاح اهل علم «آنتولوژی» وی است که موفق ترین و پر ذوق ترین جاذبه های اجتماعی و دینی او تلقّی میشود. به گواهی مفسران سیاسی و منتقدان اجتماعی، همین وجههانسانی وی بوده کهاو را به مقاومت در برابرطاغوت بیرون وامی داشته است. حکیم ترمذی نیز از عارفان تحوّل برانگیزو محدّثان کشف و شهودی قرن سوم هجری است؛ وی نخستین فرد از سنت اول عرفان اسلامی است که مساله ولایت را به عنوان نظریه یا نظام فکری کامل بیان نمودهاست. در این مقاله نگارندگان؛ پس از تحلیل شیوه ولایتی این دو مرد وارسته، به نظرگاه هایی تازه در عرفان ولایی و اجتماعی دست یافته اند. این پژوهش می تواندگنجینه های اشتراک نظریات شاخصان عرفان اسلامی اهل سنت و تشیع معاصر را پویا نموده، بر غنای ادب عرفانی بیفزاید.

کامروپ و کاملتا یا دستور همّت منظو مه ای عاشقانه –عامیانه متعلق به شبه قاره ی هند است؛ در عشق شاهزاده کامروپ پسر راج پت ، پادشاه اودی پور؛ به کاملتا شا هدخت سر اندیب؛ که تا کنون دست نخورده باقی مانده است. این اثر نثر آمیخته به نظم است و سراینده ی اصل منظومِ آن میر محمّد مراد لایق جونپوری ست که هرج بلهته متخلِّص به فائزنظر آن را گردآوری نموده و رای سیوک رامدو رای هیکداخ ابن رای صین رای در ۱۲۳۱ق آنرا کتابت نموده است. نگارندگان با مراجعه به نسخه ی اصل تأ لیفِ فایزنظ، ضمن گزارش داستان، به بررسی عناصرو اشیاءِ فرا طبیعی قصّه می پردازند. اهمیت تحقیق؛ بررسی کارکرد عناصرِ فرا طبیعی در کنش آرمانگرایانهء قهرمانان و حضورِ ناممکن در شی ءِ ممکن، چون اشیا ء و موجودات است. روش تحقیق، تجزیه و تحلیل کتابخانه ای، و هدف از آن معرفیِ یکی از داستان های غنایی شبه قاره و نفوذ به مرز های مشترک آیین و زبان و اعتقادات ایرانی و هندی است. از بر جستگی های این روایت ، وجود نشا نه های فانتزی چون سحر و جادو و سفر به دنیای فانتزیِ دیوان و پریان است و برتری ِ آن استفاده از فضای ""باغ"" به عنوان مکان مشترکِ دنیای واقعی و خیالی؛ در حشر و نشر موجودات و تلاقی ِعناصرِ متضاد در این مکان بهشتی است.