بازاندیشی نظری و مطالعه تطبیقی شاخص بومی توسعه اجتماعی در ایران (مقاله علمی وزارت علوم)
درجه علمی: نشریه علمی (وزارت علوم)
آرشیو
چکیده
هدف پژوهش: این مقاله با هدف دستیابی به تعریفی بومی از توسعه اجتماعی متناسب با شرایط فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی ایران و طراحی شاخصی ترکیبی برای سنجش وضعیت کشور انجام شده است. انگیزه اصلی پژوهش، فقدان شاخص های جامع برای نمایش ویژگی های خاص جامعه ایران و محدودیت شاخص های بین المللی موجود در بازنمایی واقعیت های آن است.روش پژوهش: در این مطالعه روش پژوهش مبتنی بر مرور انتقادی است؛ ابتدا با مرور اسناد و متون علمی، سییر تاریخی تکوین مفهوم توسعه اجتماعی، دسته بندی تعاریف، و تحولات نظری مرتبط بررسی شده و همچنین تغییرات شاخص های اندازه گیری توسعه اجتماعی و نحوه کاربست آن در ایران تحلیل گردیده است. در ادامه، با معرفی مهم ترین مؤسسات بین المللی فعال در سنجش توسعه اجتماعی و نقد محدودیت شاخص های آنان در نمایش واقعیت ایران، ضرورت تدوین شاخص بومی تبیین شد. بر همین اساس، شاخص ترکیبی متناسب با بافت ایران طراحی گردید که با استفاده از روش ناردو و همکاران ساخته و از طریق روش دلفی اعتبارسنجی شد.یافته ها: یافته ها نشان می دهد ایران در سطحی متوسط از توسعه اجتماعی قرار دارد و بیشترین نابرابری در بعد سرمایه زیرساختی مشاهده می شود؛ به طوری که بهبود وضعیت مؤلفه های رفاه نیازمند بازنگری سیاستی و سرمایه گذاری در زیرساخت های اجتماعی و رفاهی است. برای اعتبارسنجی، نتایج شاخص بومی با شاخص رفاه لگاتیوم در سال ۱۴۰۳ مقایسه گردید که کارآمدی آن را در آشکار ساختن تفاوت های درون منطقه ای نشان می دهد.نتیجه گیری: شاخص بومی توسعه اجتماعی ارائه شده می تواند ابزاری مناسب برای ترسیم دقیق وضعیت توسعه اجتماعی در مقیاس های استانی و شهرستانی باشد و امکان رصد تحولات توسعه اجتماعی در سطوح مختلف برنامه ریزی و سیاست گذاری اجتماعی کشور را فراهم آورد. این شاخص همچنین می تواند به سیاست گذاران در شناسایی نقاط ضعف و ارتقاء عدالت اجتماعی یاری رساند.Theoretical Reconsideration and Comparative Study of an Indigenous Social Development Index in Iran
Objective: This study aims to provide an interpretation of social development tailored to the cultural, social, and economic context of Iran to enable an accurate and coherent depiction of the country’s social development status for informed policy making.Method: Initially, a comprehensive literature and document review was conducted to examine the historical evolution of the concept of social development, the classification of definitions, and related theoretical developments. The study then analyzed global trends in social development measurement and its assessment methods in Iran. Additionally, leading international institutions active in measuring social development were introduced, and the limitations of their indicators in reflecting Iran’s real social development situation were assessed. Subsequently, using the Nardo et al. approach and Delphi validation, a composite index aligned with Iran’s context was designed, and the social development status of Iran in 2024 was compared with the Legatum Prosperity Index results.Findings: The findings indicate that Iran holds a moderate level of social development, with the highest inequalities evident in infrastructure capital and spatial justice indicators. Additionally, certain national social welfare indicators require policy revision and strengthened investment in welfare and social infrastructure to effectively address existing disparities and improve social well-being.Conclusion: The localized social development index presented in this study can serve as an effective tool for accurately mapping the social development status at provincial and county levels, facilitating the monitoring of social development trends across various planning and policy making levels in the country. Moreover, this index can assist policymakers in identifying areas of weakness and in promoting social justice while providing a data-driven foundation for development-oriented planning and equitable policy design across different regions of Iran. Overall, the study contributes to the broader discourse on social development by offering a context-sensitive framework that can inspire similar localized approaches in other developing societies.
تبلیغات
