مضمون پردازی های تعلیمی و اخلاقی در غزلیات کلیم کاشانی (مقاله علمی وزارت علوم)

چکیده

یکی از شاعران توانمند، تصویرپرداز و مضمون ساز سبک هندی کلیم کاشانی است که از پدیده های مختلف طبیعی و غیرطبیعی برای مضمون سازی بهره گرفته است. غزلیات کلیم سرشار از آموزه های تعلیمی و مضامین و معانی حکمی و مفاهیم والای انسانی و اخلاقی است که شاعر هر کجا مجال یافته به پند و اندرز مخاطب پرداخته است. هدف از نگارش این مقاله که به شیوه توصیفی-تحلیلی و با استفاده از منابع کتابخانه ای انجام شده این است که به بررسی بن مایه ها و زمینه های تعلیمی و اخلاقی غزلیات کلیم بپردازد. در مضامین اخلاقی اشعار وی، دو مورد جلب نظر می کند: 1- زودگذر بودن دنیا و ناپایداری آن 2- ویرانگری و نابودی دلبستگی به مادیات. نوعی نگاه شبه خیام وار که در ادبیات و تاریخ اندیشه ما پیشینه دور و درازی دارد. مورد دیگر اینکه در شعر وی، تأثیر طبیعت و محیط زندگی شاعر مشاهده می شود؛ همان ویژگی ای که شعر سبک هندی را از سبک های پیش از خود متمایز می کند. گویی چنین محیطی بر خلاف فضای درباری شاعران پیشین اقتضای نگاه متواضعانه و اخلاق مدار شاعر را داشته است. نکته دیگر حضور اصطلاحات عرفانی در شعر کلیم است، وی به فراخور موضوع به پیر جام، شیخ، فیض ازلی، زهد و تقوی، توکل، فقر، حیرت، معرفت و استغنا اشاره می کند و در پیوند با عناصر طبیعت، کوچه و بازار و فضای خانه با خلاقیت شاعرانه خود مضامین ناب اخلاقی و تعلیمی خود را می آفریند. در کل، به نظر می رسد ترک دیار و دل بریدن از متعلقات، پیشینه عرفان و تصوف، زندگی در محیط مردمی، باریک بینی و نازک خیالی موجود در سبک