آینده پژوهی عوامل موثر بر هویت نوجوان تهرانی با تاکید بر فضای مجازی، خانواده و مدرسه
آرشیو
چکیده
در عصر دیجیتال، فضای مجازی به بستر اصلی بازنمایی و بازتعریف هویت نوجوانان بدل شده است، درحالی که نهادهای سنتی همچون خانواده و مدرسه همچنان درگیر پاسخ گویی به چالش های ناشی از این تحول اند. پژوهش حاضر با بهره گیری از روش تحلیل لایه ای علی (Causal Layered Analysis - CLA) و رویکرد آینده پژوهی، به واکاوی سطوح گوناگون تحولات هویتی نوجوانان تهرانی در تقاطع سه نیروی کلیدی- خانواده، مدرسه و فضای مجازی- می پردازد. داده ها از طریق ۱۸ مصاحبه عمیق با نوجوانان، والدین، معلمان و مشاوران گردآوری شده و در چهار سطح لیتانی، ساختاری، گفتمانی و استعاری تحلیل شده اند. نتایج نشان می دهند که در سطح لیتانی، گفتمان غالب معطوف به اضطراب والدین و روایت های هشدارآمیز درباره زوال ارزش هاست؛ در سطح ساختاری، نارسایی نظام آموزشی و ضعف سواد رسانه ای خانوادگی، نوجوانان را در معرض بحران های هویتی قرار داده است؛ در سطح گفتمانی، شکاف میان رویکردهای مراقبت محور بزرگسالان و گفتمان خودابرازی دیجیتال نوجوانان برجسته است؛ و در نهایت در سطح استعاری، نمادهایی چون «نوجوانِ کاوشگر دیجیتال»، «مدرسه به مثابه قلعه متروک» و «خانواده چون چراغی در مه»، بازتابی از ناخودآگاه فرهنگی و شکاف بین نسلی اند. این پژوهش با ترسیم سه سناریوی آینده نگر شامل «تداوم شکاف»، «تطابق حداقلی» و «بازتعریف نهادی و گفتمانی»، تأکید می کند که بازسازی روایت ها، توانمندسازی نهادهای تربیتی و بازمهندسی سیاست های فرهنگی برای ارتقاء هویت سازی نوجوانان در جهان مجازی ضروری است. یافته ها چارچوبی نظری-کاربردی برای تحلیل آینده هویت نوجوانان ایرانی ارائه می دهند و بستر مناسبی برای مداخلات آموزشی، فرهنگی و سیاست گذاری فراهم می کنند..Family and School in Conflict with Cyberspace: The Future of Iranian Adolescent Identity
In the digital age, cyberspace has emerged as a primary arena for the representation and redefinition of adolescent identity, while traditional institutions such as family and school continue to struggle in responding to its disruptive challenges. This study employs Causal Layered Analysis (CLA) and a futures studies approach to explore the multilayered dynamics shaping the identity of Tehran’s adolescents at the intersection of family, school, and digital environments. Data were collected through 18 in-depth interviews with adolescents, parents, teachers, and counselors, and were analyzed across four layers: litany, systemic causes, discourse/worldview, and metaphor/myth. The findings reveal that, at the litany level, dominant narratives are driven by parental anxiety and alarmist portrayals of moral decay. Structurally, deficiencies in educational systems and digital illiteracy within families expose adolescents to identity-related vulnerabilities. Discursively, a conflict is evident between adult-centered narratives of protection and control, and adolescents’ own discourse of digital self-expression and autonomy. At the metaphorical level, archetypes such as “the adolescent as a digital explorer,” “school as an abandoned fortress,” and “family as a lantern in the fog” reflect the cultural unconscious and generational divides. The study proposes three future-oriented scenarios—“continued divide,” “minimal adaptation,” and “institutional-discursive transformation”—emphasizing the need for re-narration, institutional empowerment, and cultural policy innovation to foster resilient identity formation among adolescents in cyberspace. The research contributes a theoretical and practical framework for understanding the future of adolescent identity in Iran and offers strategic insights for educational and cultural interventions
تبلیغات
