بررسی نگاره پیرزن و سلطان سنجر بر اساس آرای پانوفسکی در مکتب صفوی (مقاله علمی وزارت علوم)
درجه علمی: نشریه علمی (وزارت علوم)
آرشیو
چکیده
مخزن الاسرار یکی از پنج مثنوی معروف نظامی گنجوی است که دارای داستان ها و حکایات مختلفی در زمینه های اخلاقی، اجتماعی، سیاسی و ... است. یکی از این داستان ها قصه «پیرزن و سلطان سنجر» می باشد. ظلمی که در حق پیرزن شده و بی خبری سلطان محتوای داستان را می سازد. در نسخه برداری کتب ادبی در ادوار تاریخی موضوعات مختلفی را به تصویر کشیده اند، داستان نامبرده نیز به قلم چند نقاش به تصویر در آمده است. در این پژوهش سعی می شود که به بررسی و تحلیل نگاره های موجود در مکتب صفوی با دیدگاه تحلیلی آیکونولوژی اروین پانوفسکی پرداخته شود. هدف از این جستار بررسی صورت و محتوایی داستان بر اساس نگاره ها خواهد بود. سؤال مطرح در این تحقیق، چه ارتباطی بین صورت و محتوای نگاره ها بر اساس آرای پانوفسکی وجود دارد؟ این مقاله به صورت توصیفی – تطبیقی انجام گشته و به روش کتابخانه ای به جمع آوری اطلاعات پرداخته شده است. نتایج نشان می دهد که نگاره های موجود از ادوار مختلف عمدتاً بیت اول شعر مربوط به داستان «سلطان سنجر و پیرزن» را به تصویر کشیده اند از نظر آرای پانوفسکی نه تنها آثار هنری برجسته ای هستند بلکه درک عمیقی از نمادشناسی و معانی و دینی به وضوح قابل مشاهده است و می توان آنها را در چارچوب تاریخ هنر ایرانی و تأثیرات آن بر فرهنگ جهانی قرار دارد. پانوفسکی به عنوان یک تاریخ نگار هنر به ویژه در آثار هنری اسلامی، توانست نگاه انتقادی و تحلیلی خود را به شکلی مفهومی و نمادین بکار گیرد که بر درک بهتر آثار هنری کمک کرده است. رنگ لباس ها در هنر اسلامی نه تنها نشان دهنده وضعیت اجتماعی افراد هستند بلکه در بازتاب ویژگی های معنوی و روانی اشخاص نیز نقش دارد. در این نگاره رنگ لباس سلطان سنجر به رنگ های نارنجی و سبز دیده می شود که نماد قدرت، ثروت و اعتبار اوست. همچنین فرم بدن و لبا س های او بیشتر به صورت صاف و کشیده طراحی شده که اسوه ای از قدرت پادشاه می باشد. در مقابل لباس های پیرزن از رنگ های ملایم تر و کم فام تر مثل سفید و آبی بهره برده که نمادی از سادگی و فقر اجتماعی است و فرم بدن و لباس او از خطوط نرم و منحنی وار استفاده شده است که همگی این نقش ها و رنگ ها نشانی از تفاوت اجتماعی و طبقاتی مختلف جامعه را بازتاب دهد.Review of Old Woman and Sultan Sanjar Paintings Based on Panofsky’s Opinions in the Safavid School
Makhzan al-Asrar is one of the five famous Masnavis of Nizami Ganjavi, which contains various stories and anecdotes in moral, social, and political spheres. One of these stories is the story of "The Old Woman and Sultan Sanjar". The story centers on the injustice faced by the old woman, unbeknownst to the sultan. Various topics have been depicted in literary works throughout history, including this story illustrated by several painters. This research attempts to examine and analyze the illustrations in the Safavid school with the analytical perspective of Erwin Panofsky's iconology. This research will aim to explore the form and content of the story based on the illustrations. The question raised in this research is, what is the relationship between the form and content of the illustrations based on Panofsky's views? This article was conducted in a descriptive-comparative manner, and the information was collected using a library method. The results show that the existing paintings from different periods mainly depict the first verse of the poem related to the story of "Sultan Sanjar and the Old Woman". Panofsky regards these works as exceptional art that embodies deep symbolism and religious significance, placing them in Iranian art's history and its influence on global culture. As an art historian, especially in Islamic works of art, Panofsky was able to apply his critical and analytical perspective conceptually and symbolically, contributing to a better understanding of the works of art. Clothing colors in Islamic art communicate social status and offer insight into the spiritual and psychological aspects of individuals. In this painting, the color of Sultan Sanjar's clothes is colored in orange and green, which symbolizes his power, wealth, and prestige. Also, his body shape and clothes are designed mostly in a straight and elongated way, an example of the king's power. In contrast, the old woman's clothes use softer and more subdued colors, such as white and blue, which symbolize simplicity and social poverty. The shape of her body and clothes is depicted by soft, curved lines so that all of these patterns and colors reflect the different social and class differences in society.
تبلیغات
