تازه‏هاى فقه،حقوق،اصول و رجال‏ (مقاله پژوهشی حوزه)

محمد تقى ایروانى و سید محمد مهدى موسوى خلخالى،المنبر،چاپ اول، 1417 ه ق.
آیت اللّه خویى،در ماه مبارک رمضان سال 1374 ه ق. و ماه مبارک رمضان سال 1375 ه ق. بحث«رضاع»را تدریس کرده و تقریرات درسى ایشان را دو تن از شاگردان درس معظّم له را نگاشته و اکنون چاپ و عرضه شده است.
در این اثر،عنوانهاى زیر به چشم مى‏خورد:
اسباب حرمة النکاح فى الاسلام،سببیّة الرضاع لنشر الحرمة، حکم المرتضع بالاضافة الى غیره،حکم المرضعة باالضافة الى غیرها،حکم الفحل بالاضافة الى غیره،حکم ابى المرضع باالضافة الى غیره،حکم اصول المرتضع،شروط الرضاع المحرم و... .
الکل و فراوردهاى آن در فقه اسلامى‏
سید حسن وحدتى شبیرى،قم،انتشارات دفتر تبلیغات اسالمى،چاپ اول،1376.
بحثهاى طرح شده در این اثر،در سه بخش ارائه شده‏اند:
1.ماهیت الکل و گونه‏هاى آن،ویژگیهاى الکل و روشهاى تهیه آن.
2.نجس بودن خمر و دیگر نوسیدنیهاى الکلى.دلیلهاى نجس بودن و یا پاک بودن خمر و دلیلهاى پاکى و نجسى دیگر نوشیدنیهاى سُکرآور.
3.الکل و کاربردهاى آن از نظر شرع. در این بخش ابتدا موضوع نجس بودن الکل صنعتى و سپس الکل تخمیرى از نظر دلیلهاى فقهى و فتواى فقیهان،به بوته بررسى گذارده شده و آن گاه گزاره‏هایى مانند:تولید الکل،استفاده از آن در جریان تولید کالاها،خرید و فروش و مصرف کالاهایى چون نوشابه،دارو،ادکلن و....از نظر شرعى به بحث گذاشته شده است.
نویسنده در این اثر مى‏کوشد، حساب الکل را از خمر جدا کند.
بیع المرابحة فى المصارف الاسلامید
فیّاض عبد المنعم حسنین،قاهره،المعهد العالمى للفکر الاسلامى،چاپ اول،1417.
از جمله بحثهاى پیچیده فقهى، مسائل مربوط به امور بانکى است.نویسنده در این کتاب،در سه فصل مسأله را به بوته بررسى نهاده است:
در فصل نخست،بحثهاى نظرى بانکدارى را با عنوانهاى زیر به بحث مى‏گذارد:
تعریف و ارکان و شروز المرابحة فى الفقه،مفهوم الصیغة فى المصارف الاسلامیة، مزایاا التعامل بها،الاهمید النسبیّة للمرابحة فى توظیفات المصارف الاسلامیة، التکیف الشرعى و القانونى لبیع المرابحة فى المصارف الاسلامیة.
در فصل ذوم،مباحث تطبیقى تبیین مى‏شود:
مراحل و اجرائ تنفیذ المرابحة فى المصارف الاسلامیة،معاییر قبول التعامل بالصیغة، اسس تحدید نسبة الربحّیة، ضمانات الوفائ الاعتراضات الشرعیّة فى التطبیق، المشکلات و العقبات التى تواجه التعامل المصرفى بالمربحة، مقترحات المعالجة.
در فصل سوم،پیشنادها و نمونه هایى از مسائل نو پیدا درباره امور بانک عرضه مى‏شود.
پول در نگاه اقتصاد و فقه
پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامى،مؤسسه فرهنگى اندیشه،چاپ اول، 1375.
این کتاب،در بردارنده بحثهاى علمى است که در تاریخ 23 / 1 / 74 د رمرکز تربیت مدرس دارالشّفاى قم،از سوى صاحب نظران در جمع فرهیختگان حوزوى ارائه گردیده است.
در این گردآیى،تاریخچه و ماهیت پول از نظر فقه مطرح و از سوى صاحب نظران به پرسشهاى شرکت کنندگان پاسخ داده شده است.
در بخش پایانى این اثر،مقاله‏اى تحت عنوان:«نقش اسکناس در نظام حقوقى اسلام»به قلم سید محمد موسوى بجنوردى پیوست آمده است.
تاریخ الفتوى فى الاسلام و احکامها الشرعیّة
لیسنة الحمصى، بیروت،دار الرشید و مؤسسة الایمان،چاپ اول،1417.
کتاب در سه بخش سامان یافته است:
1.اهمیت فتوا و تفاوت آن با پاره‏اى اصطلاحات فقهى دیگر.
2.تاریخ فتوا،از عصر پیامبر اسلام(ص)تا عصر عثمانى.
3.احکام فتواى،مفتى و مستفتى.
تلخیص مکاسب»،ج 1
مسلم قلى پور، چاپ اول،1376.
این اثر،چکیده‏هاى از مباحث محرّمة شیخ اعظم مرتضى انصارى است که نویسنده با سبکى پسندیده و خوش آیند مطالب را به فارسى خلاصه و با دسته بندى مناسب ارائه کرده است،به گونه‏اى که خواننده به آسانى با مباحث مطرح شده در مکاسب محرّمه آشنایى مى‏یابد،بدون این که در درک مباحث سرگردان شود.
خطاب الضمان فى البنوک لااسلامیّة
حمدى عبدالعظیم، قاهره،المعهد العالمى للفکر الاسلامى،چاپ اول،1417.
این اثر،در بر دارنده شش مقوله زیر است:
مفاهیم عامه،تعامل المصارف مع علمائ خطابات الضمان،خطاب الضمان من وجهة النظر القانونیة، خطاب الضمان من وجهة النظر الشرعیّة، الآثار المترتبة على عقد خطاب الضمان،نموذج لخطاب الضمان یتفق مع احکام الشریعة الاسلامیة.
دروس تمهیدیه فى الفقه الاستدلالى‏
باقر ایرانى،درالاعلم،چاپ اول،1418.
کتاب،با پیشگفتارى درباره ویژگیهاى مدرسه فقهى اهل بیت(ع)و ادوار فقه شیعى، آغاز مى‏شود.
این پیش درآمد،نوآموز فقه را با دوره‏هاى گذشته تاریخ فقاهت شیعه آشنا مى‏کند.
نویسنده،پیش از کتاب«طهارت»که به عنوان نخستین کتاب فقهى شناخته مى‏شود،دو بحث طرح کرده است:شرایط تکلیف و مباحث اجتهاد و تقلید.
این کتاب درسى،بناسب جایگزین شرح لمعه باشد،از این روى، نویسنده از طرح آراى گوناگون فقهى پرهیز مى‏جوید و واژگان و جمله‏هاى روان و سلیس بر مى‏گزیند.
از ویژگیهاى این اثر،ارجاع به منابع اصلى،بویژه قرآن و وسائل الشیعه و مستدل کردن احکام فقهى و پرهیز از آوردن فرعهاى جزئى و غیر مورد نیاز است.
الدروس الشرعیّة فى فقه الامامیة،ج 1
شهید اول(734 - 786 ه ق.)تحقیق:بخش فقه در مجمع بحثهاى اسلامى،بنیاد پژوهشهاى اسلامى آستان قدس رضوى،چاپ اول،1417.
کتاب دروس،در واقع کتاب فتوایى است،لیکن گاه به دیدگاههاى دیگر فقیهان و دلیل احکام اشاره مى‏کند.
جلد اول در 126 درس سامان یافته که در آنها به کتابهاى:طهارت،صلات،زکات،خمس، صوم و حج پرداخته شده است.
مصححان، در پاورقى مآخذ آیات،روایات و اقوال را یادآور شده‏اند و در پایان فهرستهاى زیر را به آن افزوده‏اند:
آیات، ادعیه،احادیث،اماکن و بلدان،قبایل و طوائف و فرق، کتابها،اعلام و موضوعات.
دلیل تحریر الوسیله - الخمس -
على اکبر سیفى مازندرانى، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى،چاپ اول،1417.
در این اثر،به گونه فشرده و مختصر تحریر الوسیله حضرت امام خمینى(ره)،شرح استدلالى شده است.متن«تحریر الوسیله»در بالاى صفحه‏ها و مواردى که نیاز به شرح و توضیح داشته در پایین صفحه‏ها آمده است.
مأخذ همه روایتهایى که در این اثر نقل شده،کتاب وسایل الشیعه است.
ذریعة الاستغنائ فى تحقیق مسألة الغناء
ملاحبیب اللّه شریف کاشانى(1262 - 1340 ه ق.)،قم، مرکز احیائ آثار الملاحبیب اللّه الشریف الکاشانى،چاپ اول،1375.
آن گونه که در مقدمه کتاب آمده، نویسنده 163 اثر ارزشمند در گزاره‏هاى گوناگون از خود بر جاى گذارده است و مرکز احیاى آثار ملاحبیب اللّه کاشانى،بنا دارد به اندازه توان،همه آثار وى را به زیور چاپ بیاراید.
«ذریعة الاستغناء فى تحقیق مسألة الغناء»از جمله آثار ارزشمند ملا حبیب اللّه کاشانى است.این اثر، در ده مقدمه و سه مقصد و خاتمه سامان یافته است.
وى در مقدمه‏هاى دهگانه، به بحثهاى کلى اصولى، فقهى و گاه مسائل مربوط به غنا مى‏پردازد.و در مقصد اول،ماهیت غنائ در لغت و عرف و در مقصد دوم،حکم شرعى غنائ در مقصد سوم،در استثناءات حکم غناء بحث مى‏کند.در خاتمه، از حکم نوحه بحث مى‏شود.
در پایان، فهرستهاى زیر آمده است،
آیات،احادیث،ابیات منظومه،امکنه،اعلام،مصادر تحقیق و محتوى.
العناوین
میر عبد الفتاح حسینى مراغى(م 1250 ه ق.)،ج 1، قم، دفتر انتشارات اسالمى،چاپ اول،1417.
کتاب «العناوین»در بردارنده مقاله‏هاى گوناگون فقهى و اصولى است،با عنوانهاى خاص،کل آن داراى 94 عنوان و جلد نخست آن داراى 26 عنوان است،بدین شرح:
1.اصالة الاشتراک فى التکلیف.
2.حکم المکلّف المشتبه بکله او ببعضه.
3.بیان وجد عدم العمل بقاعدد مجهولة التاریخ فى موارده.
4.معى الشرط المتأخر.
5.قاعدة الشکّ بعد الفراغ.
6.تبعیّة الاحکام للاسماء.
7.اصالة عدم تداخل الاسباب.
8.المعرفّ و العلة الحقیقیة.
9.قاعدة العسر و الحرج.
10.قاعدة نفى الضرر و الضرار.
11.قاعدد القرعة.
12.تأسیس اصالة التعبّدیة فى المأمور به.
13.شرط النّیة.
14.الاصل فى نافل کلّ عبادة ان یکون فى حکم فریضتها.
15.قاعدة التسامح.
16.الاصل فى کو ن کلّ زیادة و نقیصة فى العبادة مبطلاً لها.
17.مقتضى القاعدة فى الموسّعات.
18.تعرض اجزائ العبادة.
19.قاعدة المیسور.
20.اصالة الطهارة.
21.اصالة النجاسة فى الدم.
22.قاعدة الامکان فى الحیض.
23.حکم من اتى بالعبادة.
24.قاعدة تحریم ابطال العمل مطلقا.
25.تحقیق حرمة الاهانة بالشعائر.
26.الاعانة البّر و التقوى.
الفقه المنهجى على مذهب الامام الشافعى‏
مصطفى خِن،مصطفى بُغا،على شربجى، دمشق،دار العلوم الانسانید،چاپ اول،1417،سه جلد.
این اثر یک دوره فقه استدلالى بر اساس مذهب شافعى است.جلد اول،عبادات و آنچه را که در پیوند با آنهاست در بر دارد:شامل طهارت، نماز، زکات، روزه، حج، قسم، نذر، ذبایح،عقیقه،اطعمه و اشربه، لباس و زینت و کفارات مى‏شود.
جلد دوم،در بردارنده احکام خانواده و بحثهاى پیرامون خانوادگى است:احوال شخیصه، نکاح و متعلقات آن، طلاق و متعلقات آن، رضاع، نسب، لقیط، وقف، ایصائ و فرائض.
جلد سوم،در موضوع معاوضات، معاملات و جنایات است،با عنوانهاى زیر:
بیع، سلم، ربا، صرف، قرض، هبه، اجراه، جعاله، صلح، حواله، شفعه، مساقات، مزارعه و مخابره، عاریه، شرکت، قراض، ودیعه، لقطه، رهن، کفالت، وکالت، اکراه، غصب، قصاص، دیات، حدود، جهاد، مسابقه، اقسام لهو، قضاء، قسمت، اقرار، حجر و امامة العظمى.
فقه الحیاة
گفت و گو با سید محمد حسین فضل اللّه،گفت و گو کننده:احمد احمد و عادل قاضى،بیروت،مؤسسة العارف للمطبوعات،چاپ اول،1417.
سید محمد حسین فضل اللّه، در این اثر دیدگاههاى فقهى خود را در مسائل نوپیدا،در قالب گفت و گو، به گونه زیبا و جذاب و خواندنى ارائه داده است،با این عنوانها:
تقلید، طهارت و نجاست،احکام خانواده، روزنامه، بازار، ارتباطات، انتخابات، طبّ، هنر، امور جنسى، ورزش، هلال، اذن فحوایى و..... .
گنجینه معارف فقهى قرآن، ج 1
فاضل مقداد(م:826 ه ق.)،ترجمه سید عبداللّه اصغرى،قم 1375.
این اثر،ترجمه کتاب ارزشمند «کنز العرفان فى فقه القرآن»، نوشته فاضل مقداد است که جلد نخست آن،طهارت، نماز و حج را در بر دارد.
مصباح الشریعة فى شرح تحریر الوسیله‏
عبدالنبى نمازى،مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى، چاپ اول،1375.
نویسنده در این اثر، سه شرح مستدل اجتهاد و تقلید تحریر الوسیله حضرت امام خمینى مى‏پردازد از ویژگیهاى این اثر،افزون بر ارائه دلیلهاى فقهى فرعهاى مطرح شده،پرداختن به شرح حال راویان است و اشاره به پندهاى اخلاقى زندگى آنان،تا خواننده افزون با راویان حدیث،از مکتب اخلاقى آنان نیز کسب فیض کند.
حقوق‏
آیین دادرسى کیفرى،ج 1
محمد آشورى،تهران،سمت،چاپ دوم،76.
این مجله، داراى دو دفتر است:
دفتر نخست به بیان کلیات تعریفها، بویژه تحول آیین دادرسى کیفرى،از قدیم تاکنون،با نگاهى گذرا به قوانین گذارده شده برخى کشورها در نیمه دوم قرن حاضر اختصاص دارد.
دفتر دوم،ویژه دعواى عمومى و خصوصى است.
تحقیقات مقدماتى، سازمان قضایى کیفرى، ادله اثبات دعواى کیفرى، اجراى احکام کیفرى و...موضوع جلدهاى دیگر را تشکیل مى‏دهد.
آیین دادرسى مدنى‏
نعمت احمدى،تهران،انتشارات اطلس،چاپ دوم 76.
در این اثر، مقوله‏هاى زیر،به بوته بررسى گذارده شده‏اند:
آیین دادرسى مدنى،دادگاهها، صلاحیت، دادخواست،طوارى دادرسى،دخالت اشخاص ثالث در دعوى،توقیف و تعقیب و بطلان دادرسى و استرداد دعوى و...
اصول القانون التجارى‏
سمیر عالیه،بیروت،المؤسسة الجامعیة للدراسات و النشر و التوزیع، چاپ دوم، 1996 م.
این کتاب، در پنج فصل سامان یافته است:
1.شرح اعمال گوناگون تجارى.
2.بحثهایى درباره تاجر،مانند:شروط تاجر و التزامات تاجر.
3.شرکتهاى تجارى.
4.مؤسسه تجارى.
5.بررسى اسناد تجارى از جوانب مختلف.
تأثیر زمان و مکان بر قوانین جزایى اسلام‏
حمید دهقان، قم، انتشارات مدین،چاپ اول،76.
این کتاب در دو بخش سامان یافته است:
بخش اول،به تاریخچه قوانین جزایى اسلام و مفهوم تأثیر گذارى زمان و مکان بر قوانین جزایى اسلام، اختصاص دارد.
در بخش دوم،ضمن بررسى معیارهاى تأثیر گذارى زمان و مکان بر قوانین جزایى اسالم،اختصاص دارد.
رد بخش دوم،ضمن بررسى معیارهاى تأثیر گذارى زمان و مکان بر قوانین اسلام،شش عامل مطرح شده است که پاره‏هاى مستقیم و پاره‏اى غیر مستقیم بر احکام اسلام تأثیر مى‏گذارند:
اختیارات حکومت اسلامى،عروض عناوین ثانوى و احکام ثانوى ،تغییر در فتاوا،تغییر موضوعات و مصادیق ،تغییر در ملاکات احکام، تأثیر عرف بر قوانین و مقررّات.
تحلیل حقوق قراردادها
جان آدامس و راجر براون اسورد،ترجمه مجید پور استاد،قم انتشارات مدین،چاپ اول، 76.
در این اثر،از حقوق انگلستان و دیدگاههاى گوناگون در زمینه دعاوى قراردادى بحث مى‏شود.
دیدگاه:فرمالیسم،اصالت فرد در بازار و رفاه مصرف کننده همیشه در دستگاه حقوقى انگلستان در جدال و کشمکش هستند.در واقع قاضیان رسیدگى به اختلافهاى قراردادى،پیرو یکى از این دیدگاهاند،از این روى نویسنده به بررسى این دیدگاهها مى‏پردازد.
در پایان اصطلاحات انگلیسى - فارسى گرد آمده است.
تحوّلات حقوقى جهان اسلام‏
نورمن اندرسون،ترجمه فخرالدین اصغرى و جلیل قنواتى و مصطفى فضائلى،قم،انتشارات دفتر تبلیغات اسلامى،چاپ اول،1376.
نویسنده در این کتاب سیر تحوّل، علل،انگیزه‏ها شیوه‏ها و دستاوردهاى آن را در کشورهاى اسلامى بررسى کرده و چشم انداز آینده این حرکت را ترسیم مى‏کند.
وى مباحث را به چهار بخش تقسیم کرده است:
در بخش اول،به زمینه‏ها و فشارهایى که اصلاحات و تحوّلات حقوقى را موجب گردیده،مى‏پردازد.
در بخش دوم،فلسفه و شیوه هاى اصلاح را بررسى مى‏کند.
در بخش سوم،دستاوردها و آثار اصلاح و تحوّل را یادآور مى‏شود.
در بخش چهارم، مسائل و دشواریهاى کنونى کشورهاى اسلامى را بر مى‏شمرد و چشم اندازهاى آینده را ترسیم مى‏کند.
نویسنده، سدّ باب اجتهاد در میان اهل سنّت و کاهش پیشرفت و پویایى در فقه شیعه را انگیزه کلّى روى گردانى از حقوق اسلامى و گرایش به نظام حقوقى غرب مى‏داند.وى،ضمن بررسیهاى خود،به برترى فقه امامیّه بر فقه اهل سنّت تصریح مى‏کند و مواردى را بر مى‏شمارد که کشورهاى سنّى مذهب،براى حلّ دشواریهاى حقوقى خود،بدون ذکر منبع،به فقه امامّیه عمل کرده‏اند.
یادآورى:نویسنده حقوق اسلام را بیش‏تر از دیدگاه اهل سنّت مى‏نگرد.
بنابراین،آنچه به حقوق اسلام نسبت مى‏دهد،منظور حقوق مبتنى بر مذهب اهل سنت است.البته در پاره‏اى موارد به نظر شیعه نیز اشاره مى‏کند.
تعارض قوانین‏
نجاد على الماسى،تهران،مرکز نشر دانشگاهى، چاپ چهارم،75.
کتاب از سه بخش سامان یافته است:
رد بخش اول،کلیات تعارض قوانین و پیدایش و تکامل تاریخى تعارض قوانین بررسى مى‏شود.
در بخش دوم،رابطه بین سیستمهاى حل تعارض و اجراى قانون صلاحیت دار، مورد تجزیه و تحلیل قرار مى‏گیرد.
و بخش پایانى کتاب،به مسائل مهم تعارض قوانین، اختصاص دارد و در آن ار گزاره هایى چون،احوال شخصیه،اموال،اسناد و قراردادها بحث مى‏شود.
حقوق بین الملل خصوصى، ج 1 و 2
محمد نصیرى، تهران، انتشارات آگاه،چاپ سوم،1375.
در این اثر از مبانى نظرى حقوق بحث مى‏شود و آنگاه این نظریه عیار سنجى و موارد قوت و ضعف آنها نمایانده و سرانجام، هر نظریه حقوقى با نظام تقنینى ایران،سنجیده مى‏شود.
نویسنده در این کتاب، از سه مقوله سخن مى‏گوید:تقسیم جغرافیایى اشخاص،وضع بیگانگان و مسأله تعارض قوانین.
حقوق جزاى عمومى، ج 1
هوشنگ شامبیاتى،تهران،انتشارات ویراستار،چاپ ششم، 75.
این اثر در دو بخش سامان یافته:
در بخش نخست،مقدّمه‏اى بر حقوق جزاى عمومى آمده که در آن، از جایگاه حقوق جزا در تقسیمات حقوقى، ارتباط آن با دیگر رشته‏هاى حقوقى و غیر قضایى و تاریخچه تحّول آن صحبت شده است.
در بخش دوم،ابتدا،جرم شناسایى و تعریف مى‏شود و آن گاه عناصر متشکله جرم شرح داده مى‏شوند.
حقوق جزاى عمومى ایران،ج 1
ایرج گلدوزیان،انتشارات دانشگاه تهران،چاپ پنجم،ج 76.
کتاب داراى دو بخش است:در بخش نخست، از مقوله‏هاى زیر بحث مى‏شود:
محتواى حقوقى و قضایى حقوق جزایى،احکام کیفرى در ادوار مختلف دادرسى جزایى،انواع مکاتب کیفرى،اصول عمومى حاکم بر حقوق جزاى موضوعه ایران،منابع حقوق جزا و تقسیمات حقوق جزایى.
در بخش دوم،از عناصر تشکیل دهنده جرم سخن گفته شده است:
ماهیت و مقام جزایى، عناصر عمومى جرم.
حقوق کیفرى اختصاصى، ج 2
هوشنگ شامبیاتى،تهران، انتشارات ویراستار،چاپ اول،75.
کتاب، در دو باب سامان یافته است‏
در باب اول،با عنوان:جرائم بر ضد اموال و مالکیت به معنى اخصّ،سه مقوله مورد مطالعه قرار گرفته است:سرقت، کلاهبردارى و خیانت در امانت.
در باب ذوم،با عنوان جرائم بر ضد اموال و مالکیت به معنى اعم،از سه جرم:چک پرداخت نشدنى،تخریب عدوانى بحث شده است.
حقوق مدنى‏
امیر تیمورى تاجمیرى،موسسه فرهنگى آفرینه،چاپ اول،75.
در مقدمه،عوامل ایجاد تعهد و دین آمده است که عبارتند از:
عقد،شبه عقد،جرم،شبه جرم و اثر قانون.
مباحث کتاب،در شش فصل زیر سامان یافته است:
کلیات،مبانى حقوقى مسؤولیت مدنى،ارکان مسؤولیت مدنى،انواع مختلف مسؤلیت مدنى،غصب و الزامات بدون قرارداد.
حقوق مدنى خانواده، ج 1
ناصر کاتوزیان،شرکت انتشار،چاپ چهارم،ج 75.
این جلد،به بحث نکاح و طلاق اختصاص دارد.رد بحث نکاح،بحثهاى مربوط به نامزدى،انعقاد نکاح،موانع نکاح،و آثار نکاح مطرح شده است.
در بحث طلاق،مقوله هایى چون:فسخ نکاح، شرایط و خصوصیات طلاق،بذل مدت در ازدواج موقت و عده بحث شده است.
سنت و تجددّ در حقوق ایران‏
محمد ضمیران و شیرین عبادى،تهران،کتابخانه گنج دانش،چاپ اول،75.
تلاش نویسندگان در این اثر بر این است که به گونه‏اى پیوندمعنى شناخت و منطقى میان معارف سنتى و اندوخته‏هاى تاریخى خود از یک سو و معارف جدید را از سوى دیگر برقار سازند.به دیگر سخن، میان این دو دسته شناخت،گونه‏اى گفت و گو ایجاد کنند.
سنت و تجدد،قانون و تجدّد، منابع حقوق،عدالت و تجدّد،آزادى و تجدد و برابرى،فصلهاى کتاب را تشکیل مى‏دهند.
گفتارهایى در حقوق عمومى‏
ابولفضل قاضى(شریعت پناهى)،نشر دادگستر، چاض اول،1375.
کتاب در شش گفتار سامان یافته است:
گفتار اول:«آشنایى با کلیات حقوق عمومى»نوشته آقایان آندره میشل و پى یر لالومى یر. این اثر به فارسى ترجمه شده است.
گفتار دوم:در این گفتار قانون اساسى از زمان شکل‏گیرى و تصویب تا زمان اصلاح به گونه همه جانبه بررسى مى‏شود و مطالعات تطبیقى بین نظامهاى مختلف حقوقى و کشورهاى مختلف جهان، با قانون اساسى جمهورى اسلامى ایران انجام مى‏گیرد،و در این بین بحثهاى گوناگون و مفیدى ارائه مى‏شود.
گفتار سوم:این گفتار اختصاص دارد به«بررسى‏هاى حقوق اسلامى»اثر شفیق شحاته.
گفتار چهارم:در این گفتار،ترجمه بخشى از کتاب«فرقه‏هاى اسلامى»نوشته هانرى لائوست،تحت عنوان:«خلافت و دولت در اسلام»آورده شده است.
گفتار پنجم:در این گفتار، تعادل قول و راههاى رسیدن به آن،بحث شده است.
دراین گفتار، مطالعات تطبیقى اساس کار نویسنده را تشکیل مى‏دهد.
گفتار ششم:در بر دارنده ترجمه بخشهایى از اعلامیه حقوق بشر و شهروند در 26 اوت 1789 است که به عنوان دیباچه قانون اساسى 1791 فرانسه مورد پذیریرش واقع گردید.
در ادامه این گفتار، به مقوله‏هاى زیر نیز پرداخته شده است:
اعلامیه حقوق بشر و شهروند قانون اساسى 24 ژوئن 1793 فرانسه،اعلامیه حقوق و تکالیف بشر و شهروند قانون اساسى 22 اوت 1795 فرانسه،اعلامیه حقوق بشر طرح قانون اساسى 19 آوریل 1946،قانون اساسى 4 اکتبر 1946 فرانسه،قانون اساسى بلژیک 4 فوریه 1831،اعلامیه جهانى حقوق بشر در زمینه حقوق فردى،اصولى از قانون اساسى جمهورى اسلامى در زمینه حقوق فردى و آزادیهاى عمومى.
گفتاریهایى در حقوق کیفرى‏
ایرج گلدوزیان،تهران،نشر دادگستر،چاپ اول،1375.
کتاب در نه گفتار زیر سامان یافته است:
قیومت جزایى و اولین منایج آن،نقش دیوان داورى اتاق بازرگانى بین المللى و مقررات آن در حل اختلافات ناشى از فعالیتهاى بین المللى و موقعیت حقوقى جمهورى اسلامى ایران در داورى بین المللى،دفاع مشروع و اعمال در حکم مشروع، کیفیت تحصیل دلیل، دلیل باطل و آثار آن در سیستمهاى حقوقى مختلف،حق دفاع در مراجع قضایى،آثار تحصیل از طریق استراق سمع و ضبط مکالمات،حمایت حقوقى - قضایى و اجتماع اطفال و نوجوانان، مسؤولیت کیفرى اشخاص حقوقى.
مجموعه مقالات حقوقى‏
مهدى شهیدى، تهران،نشر حقوقدان، چاپ اول،1375.
این کتاب،هفده مقاله از نویسنده را در بر دارد که بین سالهاى 1345 تا 1375 نگاشته است.
مقاله‏ها، به سه بخش تقسیم مى‏شوند:دوازده مقاله درباره حقوق مدنى و دو مقاله درباره حقوق بازرگانى و سه مقاله درباره حقوق کیفرى.
وصیت در حقوق مدنى ایران‏
ناصر کاتوزیان،تهران،انتشارات ققنوس،چاپ سوم،1376.
کتاب،در هفت فصل با عنوانهاى زیر سامان یافته است:
مفهوم وصیت،شرایط صحت وصیّت،شکل وصیت(وصیتنامه)،حقوق و اختیارات موصى له، تنفیذ وصیت و وصى.
نویسنده، در دیباچه، ویژگیهاى زیر را براى این اثر بر مى‏شمرد:
بررسى مسائل از نظر قضایى،مطالعه مسائل مربوط به تعارض قوانین و اشخاص حقوقى،کثرت فروع مورد بحث، اختلاط حقوق اروپایى و فقه اسلام.
اصول‏
تقریرات فى اصول الفقه‏
آیت اللّه سید آقا حسین بروجردى،مقرّر:شیخ على پناه اشتهاردى،قم، دفتر تشر اسلامى،چاپ اول،1417.
از کارهاى ارزنده و ماندگار دانش آموختگان حوزه‏ها، گردآورى تقریرات درسى استادان بزرگ است.اثر یاد شده،از همان کارهاى ماندگار و ارزشمندى است که یکى از دانش آموختگان حوزه درسى آیت اللّه بروجردى تقریرات اصولى استاد را گرد آورده و اکنون در دسترس اصول پژوهان قرار داده است.
در این اثر،گزاره‏هاى زیر به بوته بررسى نهاده شده‏اند:
مشتق:اوامر،نواهى،مفهوم و منطوق،عموم و خصوص و مطلق و مقیدّ و قطع و ظن.
تتمیم کتاب اصول الفقه‏
غلامرضا عرفانیان،قم،انتشارات دفتر تبلیغات اسلامى،چاپ دوم،1375.
کتاب ارزنده«اصول الفقه»نگارش مرحوم مظفر،در بین صاحب نظران مقوبل افتاد و از آن به گرمى استقبال شد و در سالهاى اخیر،در ردیف کتابهاب درسى حوزه علمیه جاى گرفت.از آن جا که در این اثر بزرگ، چند بحث اصولى نیامده، شاگرد مرحوم مظفر، آقاى عرفانیان،با همان سبک استاد آن مباحث را نگاشته و با عنوان تتمیم کتاب اصول الفقه،به شاگردان مدرسه دانش اصول عرضه داشته است.
مقوله هایى که در این اثر به بحث گذارده شده‏اند، عبارتند از:
اصالة البرائة فى لسان الادلّة الاربعة،اصالة البرائة فى الکتاب الکریم،اصالة البرائة فى لسان السنّة، اصالة الاحتیاط فى لسان السّنّة، اصالة التخییر فى حالة الدوران بین المحذورین.
جواهر الاصول،ج 1
تقریرات درس حضرت امام خمینى(ره)،نویسنده:سید محمد حسن مرتضوى لنگرودى، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى(ره)،چاپ اول،1376.
این تقریرات سو+مین دوره درس خارج امام خمینى است که توسط شاگرد ایشان،آقاى سید محمد حسن مرتضوى لنگرودى،نگارش یافته است.مقرر محترم،گاه دیدگاههاى استاد را به بوته نقد و بررسى مى گذارد و دیدگاه خود را ارائه مى‏دهد.
در جلد اول«جواهر الاصول»عنوانهاى زیر به چشم مى‏خورد:
موضوع علم،وضع، الحقیقة المسمّاة بالمجاز،استعمال اللفظ فى اللفظ،العالئم التى یمتاز بها المعنى الحقیقى عن المجازى، تعارض الاحوال،الحقیقة الشرعیة،الصحیح و الاعم و...
غایة الاصول فى شرح کفایة الاصول‏
سید على آقا میرى دزفولى(م 1330 ه ق.)،تصحیح: سید رضى وحیدید،قم،انتشارات وفایى،چاپ اول،1376.
مرحوم سید على آقا میرى،از شاگردان برجسته میرزا حبیب اللّه رشتى و آیت اللّه شریبانى و آخوند خراسانى بوده است.
کتاب«غایة الاصول»،در واقع، تقریرات درسى آخوند خراسانى است.کتاب،از مقدمه و چهار مقصد تشکیل شده است:مقصد اول،در اوامر،مقصد دوم،در نواهى، مقصد سوم، در مفاهیم و مقصد چهارم، در عام و خاص.
کفایة الاصول،ج 5
آخوند محمد کاظم خراسانى،حواشى از میرزا ابوالحسن مشکینى،تحقیق:سامى خفاجى،قم،دارالحکمة، چاپ اول،1417.
حاشیه مرحوم میرزار ابوالحسن مشکینى،از جمله حاشیه‏هاى ارزشمند بر «کفایة الاصول»است که همواره مورد مراجعه محققان و استید کفایه بوده و به تازگى به همت جناب سامى خفاجى، متن و شرح کفایه تحقیق و تصحیح و در پنج مجلد منتشر شده است.
محقق محترم،در مقدمه شرح حال آخوند خراسانى و شارح را آورده و افزون بر استوار ساختن عبارات متن و شرح،مأخذ آیات و روایات و اقوال را در پاورقى یادآور شده است.
در پایان جلد پنجم،چهارده فهرست براى تمام مجلدات تهیه شده که خوانندگان و پژوهشگران را در یابیدن مطلب بسیار کمک خواهد کرد.
الفهرس الموضوعى للاجزاء الخمسة، التصویبات،الآیات القرآنیة،الاحادیث الشریفة، الاشعار،اسمائ المعصومین(ع)،الاسمائ، الالقاب،الکنى،الاسماء المبتدئة بابن،الکتب،البلدان،الطوائف و الجماعات و مصادر التحقیق.
رجال‏
الاصول الاربعة فى علم الرجال‏
آیت اللّه سید على خامنه‏هاى،ترجمهّ ماجد غرباوى،رابطه الثقافة و العلاقات الاسلامیة، چاپ دوم،1417.
در حدود نیمه اول قرن پنجم هجرى(یعنى پس از گذشتن بیش از سه قرن از تألیف نخستین کتاب رجالى)اصول اربعه رجالیه، یعنى: چهار کتاب معروف و مورد استفاده این علم که از ترکیب و تصحیح و تمتزاج کتابها و نوشته‏هاى پیشین تشکیل شده یود،به رشته تحریر درآمد و سرفصل تازه‏اى در تاریخچه این علم گشوده شد.این چهار کتاب عبارت است از:
1.اختیار الرجال.
2.الفهرست.
3.الرجال.
هر سه نگارش شیخ ابو جعفر محمد بن الحسن طوسى،در گذشته 460.
4.فهرست،معرف به رجال نجاشى،نگارش احمد بن على نجاشى در گذشته 450.
این چهار کتاب در طول قرنهاى متعدید که از نگارش آنها گذشته، هماره مورد توجه و استفاده و مراجعه خبرگان این فن قرار داشته و کارهایى از قبیل:ترتیب،تبویت،جمع و تفصیل بر اساس آنها انجام گرفته است.
این قرن، به خاطر نگارش این چهار کتاب،باید سرآمد قرنهاى پیشین و نقطه اوج فعالیتهاى رجالى تا آن روز دانست.
در این مقاله ارزشمند،حضرت آیت اللّه خامنه‏اى، مقام معظم رهبرى،در 25 سال پیش، به گونه‏اى عالمانه، فنى و دقیق به معرفى و ارزیابى دو کتاب از چهار کتاب،اصلى علم رجال:(اختیار و فهرست شیخ طوسى)مى‏پردازد و در جلد اول یادنامه علامه امینى به چاپ مى‏رسد و در همان جا وعده مى‏دهد که تتمة این جلد اول یادنامه علامه امینى به چاپ مى‏رسد و در همان جا وعده مى‏دهد که تتمة این مقال که مشتمل است برمعرفى دو کتاب دیگر از چهار کتاب اصلى علم رجال:
(کتاب الرجال و یا «الابواب»،نوشته شیخ طوسى و کتاب فهرست،معروف به «رجال نجاشى»نگارش ابوالعباس احمد نجاشى)در جلد دوم این یادنامه از نظر خوانندگان بگذرد،که متأسفانه تاکنون در دسترس اهل تحقیق قرار نگرفته است.
نویسنده محترم و معزز در این مقال، پیش از ورود به بحث،چند بحث بسیار مفید ارائه مى‏دهد که پژوهشگران علم رجال را در تحقیق و پژوهش، به کار خواهد آمد و راهگشا خواهد بود و آنها عبارتند از:
تعریف علم رجال‏
تاریخچه و سیر اجمالى این علم،تا دوره شیخ طوسى و نجاشى‏
آغاز و انگیزه تدوین هر یک از رشته‏هاى علم رجال. و....
مشایخ الثقات‏
غلامرضا عرفانیان،مؤسسّه النشر الاسلامى،چاپ اول، 1417.
در این رساله، گروخى از روایان که در سند روایات کتابهاى چهارگانه و غیر آنها قرار گرفته‏اند و وثاقت آنها از نظر نویسنده، مسلم است،شناسانده شده‏اند:
احمد بن على نجاشى،احمئ بن محمد برقى،ثابت بن دینارابوحمزه ثمالى،جعفر بن بشیر ابو محمد بجلى،جعفر بن محمد بن قولویه، جعفر بن محمد فرازى، حسن بن محبوب ابوعلى،حسن بن محمد بن سماعه و على بن حسن طاهرى.
در پایان،دو مقال تحت عنوان:«هدایة رجالیة»پیوست کتاب شده است که در پیوست نخست، نام 56 تن از کسانى که در رجال شیخ در بخش راویان با واسطه و بى‏واسطه ذکر شده‏اند، گردآمده و در پیوست دوم،معناى«اسند عنه»شرح داده شده است.