دو راهبرد ارتش جمهوری اسلامی ایران برای مقابله با عراق (59- 1357 ش.) (مقاله علمی وزارت علوم)

چکیده

پژوهش حاضر با عنوان دو راهبرد ارتش جمهوری اسلامی ایران برای مقابله با عراق (59- 1357 ش.) درصدد پاسخ به این پرسش است که با وجود ایجاد مشکلات فراوانِ دشمنان داخلی و خارجی برای ارتش پس از پیروزی انقلاب اسلامی، این نهاد به مثابه مهم ترین نیروی نظامی کشور، چه راهبردهایی برای مقابله با خطر تهاجم عراق در پیش گرفت؟ این پرسش، به ویژه از این حیث در خورِ توجه است که در بسیاری از پژوهش ها درباره دفاع مقدس از غافل گیری و متعاقب آنْ، نبود برنامه در ارتش برای مقابله با عراق در دو سال منتهی به جنگ تحمیلی سخن رفته است؛ به سخنی دیگر، کلان گزاره نادرست مذکور بر بیشتر پژوهش ها سایه انداخته است. در پاسخ به پرسش یادشده، با بهره مندی از اسناد تازه یاب بایگانی های راکد ارتش و در قالب روش توصیف تاریخی، به این نتیجه دست یافتیم که ارتش جمهوری اسلامی ایران ضمن ادامه رصد دقیق تحرکات نیروهای مسلح عراق، از یک سو تلاش برای اقناع مقامات مسئول کشور به شروع مذاکرات سیاسی با عراق با هدف حل و فصل اختلافات بر محور دغدغه های مشترک امنیتی را در دستور کار قرار داد؛ اما در همان حال، راهبرد دوم خود را نیز به تدریج پیش می برد که عبارت بود از تقویت توان رزمی به منظور دفع تجاوزات نیروهای مسلح رژیم بعث حاکم بر عراق به خاک ایران و پاسخ نظامی. این راهبرد، پس از غائله پاوه در مردادماه 1358 ش. به برنامه اصلی ارتش تبدیل و تا شهریورماه 1359 ش. و آغاز حمله سراسری عراق با جدیت دنبال شد.