میدان صفوی: نِمود بینش و منش فرمانروا، از میدان های شاهی تا میدان گنجعلی خان (مقاله علمی وزارت علوم)
درجه علمی: نشریه علمی (وزارت علوم)
آرشیو
چکیده
در شهرهای ایرانی همواره نوع جهان بینی حاکم بر شکل گیری فضاهای کالبدی شهر تأثیرگذار بوده است. از اوایل دوران صفویه، زمان حکومت شاه طهماسب، ایجاد مجموعه های سلطنتی در کنار میدانی وسیع در دستور کار قرار گرفت. در روزگار حکومت شاه عباس اول برای نخستین بار پس از اسلام، با طراحی شهری روبه رو می شویم. محل انتخابی برای ساختارهای نوین، در خارج از شهرهای کهن و یا در جای جدیدی بود و استفاده هدفمندی از منظر و معماری، به منظور القای دیدگاه حاکمیت، مد نظر بود. میدان در دولت صفوی مهم ترین نماد و نمود اِعمال قدرت بوده است و نیز مرکزی برای نمایش و به رخ کشیدن قدرت اقتصادی و مذهبی. پادشاهان صفویه، به ویژه شاه عباس علاقه زیادی به ایجاد میدان های باشکوه از خود نشان می دادند. پژوهش حاضر با این فرضیه که نظام اندیشه ای صفویان در سایر نقاط کشور، به جز پایتخت نیز تأثیر خود را داشته است، پس از نگاه به میدان های قزوین و نقش جهان، به بررسی میدان گنجعلی خان در شهر حاکم نشین کرمان می پردازد. گنجعلی خان زیک، حاکم منتخب شاه عباس برای کرمان، با الهام از این خط مشی، میدان و مجموعه گنجعلی خان را بنا کرد و روح تازه ای به شهر کرمان دمید. محل ساخت مجموعه، برخلاف روش شاهان صفوی، در مرکز شهر کهن بود و برای ایجاد آن بناهای زیادی خریداری و ویران شدند. این نوشتار با بررسی اسناد، پژوهش های پیشین و برداشت های میدانی به میدان های صفوی قزوین، نقش جهان و گنجعلی خان می پردازد تا تأثیر انگیزه و باور حاکم در ساخت آن ها را، به مدد فضا، معماری، کاربری و آیین های برگزارشده بررسی نماید و با تأکید بر میدان گنجعلی خان و مجموعه آن، ثابت کند که الگوهای معماری و منظر شهری هم زمان با سیاست های حکومت صفوی، درحال تکامل بودند و به این نتیجه می رسد که میدان گنجعلی خان با وجود تناسبات کوچک تر و کاربری های متفاوت نسبت به میدان های شاهی، نمونه ای کامل و منحصربه فرد از میادین دوره صفویه و متأثر از منش گنجعلی خان بوده است.Safavid Square: Symbol of the Ruler's Vision and Character, From Royal Squares to Ganjali Khan Square
In Iranian cities, the governor's thinking and worldview have always impressed the formation of the city's physical spaces. From the beginning of the Safavid era, during the reign of Shah Tahmasb, the creation of royal complexes next to a wide square was on the agenda. During the reign of Shah Abbas I, we encountered urban design for the first time in the post-Islamic era. The preferred place for new construction was mainly outside the old cities or in a new place. The purposeful use of space and architecture production was considered to instill the opinion of power. The square was the most significant symbol and manifestation of power in the Safavid government, and the Safavid kings, especially Shah Abbas, demonstrated significant interest in creating magnificent squares; its shining point was Naqsh Jahan Square in Isfahan. This research is based on the hypothesis that the thought system of the Safavid had an impact on other parts of the country, too. After examining Qazvin and Naqshe Jahan Squares, this study focuses on Ganj Ali Khan Square in Kerman, the region's administrative center. Ganjali Khan Zik, the ruler Shah Abbas chose for Kerman, built Ganjali Khan Square and the complex. Inspired by this policy, the city of Kerman was revitalized. The construction site of the complex was in the center of the old city, differing from the methods of the Safavid kings. Many buildings were purchased and destroyed to make way for it. This article deals with the Safavid fields of Qazvin, Naqshejahan, and Ganjali Khan by reviewing documents, previous research, and field observations. It investigates the influence of motivation and the governor's belief in their construction, focusing on aspects such as space, architecture, usage, and rituals. By emphasizing Ganjali Khan Square and its complex, the article proves that architectural patterns and urban landscape were evolving at the same time as the policies of the Safavid government. It concludes that Ganjali Khan Square, despite its smaller proportions and different uses compared to Royal Squares, was a complete and unique example of Safavid period Squares and was influenced by Ganjali Khan's style.
تبلیغات
