بازاندیشی تحلیلی کارکرد و گاه شناسی نسبی سازه پلکانی ربع رشیدی (مقاله علمی وزارت علوم)
درجه علمی: نشریه علمی (وزارت علوم)
آرشیو
چکیده
بیان مسئله: در تپه شرقی کاوشگاه ربع رشیدی، سازه ای پلکانی خاک برداری شده است که نخست بازمانده ای از یک مسجد ایلخانی پنداشته و سپس فرضیه زیرزمین سازه یا مجموعه ای بزرگ در روضه رشیدی سده هشتم هجری برای آن پیشنهاد شد؛ اما ویژگی های توپوگرافیک، پلان، فضاسازی و مصالح معماری این سازه پلکانی نمی تواند بازمانده کالبد یا زیرزمین سازه ای بزرگ باشد؛ بنابراین درباره این سازه پلکانی دو پرسش بنیادین طرح می شود: کارکرد آن چه بوده است؟ و گاه شناسی نسبی آن به کدام سده تاریخی بازمی گردد؟هدف پژوهش: بازشناسی قدمت و کارکرد سازه پلکانی تپه شرقی با روش های باستان شناختی و معماری، زمینه و مقدمه مرمت درست و روشمند این بخش از میراث معماری ربع رشیدی را فراهم می کند.روش پژوهش: این پژوهش از روش باستان شناسی بناهای تاریخی بهره گرفته است که از یافته های باستان شناختی و روایت های تاریخی و تحلیل های فنی معماری برای گاه شناسی، گونه شناسی، سبک شناسی و شناسایی کارکرد بناهای باستانی و تاریخی بهره می گیرد؛ در گام نخست، با روش های میدانی باستان شناختی و برداشت و ترسیم پلان ساختار پلکانی به ویژه عکس برداری هوایی با پهپاد، ویژگی های فنی و ساخت مایه معماری این سازه پلکانی بررسی و در گام دوم نیز، گزارش های تاریخی درباره سازه های ربع رشیدی سده های هشتم تا یازدهم هجری (وقف نامه ربع رشیدی و تاریخ اولجایتو و عالم آرای عباسی) مطالعه شدند؛ تا با تطبیق اطلاعات حاصل از آن ها با داده ها و یافته های باستان شناسی و معماری، فرضیات پژوهش گران آزموده شود.نتیجه گیری: شواهد و اسناد باستان شناختی، تاریخی و معماری بر مبنای منطق قیاس محتمل، فرضیه آب انبار رشیدی را بیشتر قریب به صدق می داند؛ آنگاه، با توجه به متن الوقفیّه الرشیدیّه، گاه شناسی نسبی این سازه پلکانی، چونان آب انبار رشیدی، به دوره ایلخانی می رسد که البته در دوره پسا ایلخانی تعمیر و بازسازی شده بود.The Analytical Revising of Function and Relative Dating of the Stepped Structure at Rabʿ-e Rashidi
Problem statement: Archaeologically, a stepped structure is recorded from the E. hill of Rabʿ-e Rashidi. Firstly, such a structure is thought to be a remnant of an Ilkhanid mosque. Later it is hypothesized as the basement of a large complex, from the Rawza arena, Rabʿ-e Rashidi, 14th CE. Nevertheless, in accordance with the topographic features, plan, spatial design, and architectural materials of this stepped structure, it cannot be the remnant of a structure or the basement of the large building in the Rawza arena. So, two basic questions concerning this stepped structure are its function and relative dating.Research objective: The archeological and architectural recognition of the function and dating of the stepped structure at the Rabʿ-e Rashidi provides the required basis for its accurate and methodic restoration.Research Method: This research is based on the archeology of buildings, which uses archaeological findings, historical reports, and technical analysis of construction to understand the chronology, typology, stylistics, and function of ancient architectural remains.Firstly, the technical features and architectural materials of this stepped structure were well studied by the field archaeological methods, providing a plan and site surveying and aerial photography by a drone. Secondly, historical reports that provide information about the structures of Rabʿ-e Rashidi, from the 14th to the 17th CE (Al-Waqfiyya al-Rashidiyya & History of Öljeitu & ‘Ālam Ārā-yi ‘Abbāsi) were studied. This allows the authors to examine their hypotheses by matching the collected information from such sources with archeological materials and architectural remains.Conclusion: Abductive reasoning, based on archaeology, history, and architecture, considers that the hypothesis of the large cistern of Rabʿ-e Rashidi is more likely to be justified. According to Al-Waqfiyya al-Rashidiyya, the relative dating of this staircase structure, as the cistern, goes back to the Ilkhanid period. This structure was repaired in the post-Ilkhanid period.
تبلیغات
