نقد شمایل شناسانه پیکره نگاره های «فتحعلی شاه» با تکیه بر نظریات سه گانه «ژاک لکان »
آرشیو
چکیده
هنر دوره قاجار در مواجهه با جریان های مختلف فرهنگی، سیاسی، اجتماعی تأثیرات عمیقی را پذیرا بوده است. با شروع سلطنت فتحعلی شاه، سبکی نوین با نام«پیکره نگاری درباری» وارد عرصه نقاشی ایرانی شد، در این شیوه بدون آنکه شباهتی در کار باشد اشخاص به طور قراردادی وارد تصویر می شوند. پیکره نگاری اگرچه از عناصر طبیعت گرایانه ی اروپایی وام گرفته شده، ولی شیوه سنتی آرمانی نمودن واقعیت را حفظ کرده است. این سبک در نگاه اول تنها یک سفارش درباری به نظر می آید، اما مسئله مهم در این میان، تبعیت بی چون وچرای هنرمند از شرایط و امیال حامیان خود است. این شرایط رابطه ای مستقیم با شرایط و وقایع اجتماعی داشته است. ازآنجاکه فتحعلی شاه بیش از سایر شاهان قاجار به نقاشی نمادین و فراواقع پیکره خود علاقه نشان می داد، لذا بررسی دلایل این علاقه مندی و تأثیرات روانی و اجتماعی که در پی داشته است، موجب گشته تا علاوه بر تحلیل صوری نگاره ها، مضمون و معانی نهفته در آن ها نیز مورد خوانش و بررسی قرار گیرد. لذا برای نیل به این هدف، نقد شمایل شناسانه پیکره نگاره ها با استناد بر نظریات «ژاک لکان» (امر تخیلی، نمادین، امر واقع و امر سیاسی) صورت گرفته است تا تحلیل تازه ای از این تصاویر ارائه گردد. جامعه آماری این پژوهش شامل پنج نگاره منتخب از فتحعلی شاه است. پژوهش به روش توصیفی-تحلیلی و بررسی کتب و آثار موجود در موزه ها و کتابخانه ها صورت گرفته است. نتایج یافته ها نشان می دهد که عدم واقع گرایی و آرمان گرایانه بودن پیکره نگاره ها با توجه به تعاریف امر خیالی، نمادین و واقعی لکان برای برآورده شدن نیازهای روانی شاه قابل توجیه و تحلیل است.Iconographic Criticism Portraits of “Fath-Ali Shah” Based on the Three Theories of “Jacques Lacan
The art of the Qajar period has received deep influences in the face of various cultural, political, and social currents. By the beginning of the reign of Feth-Ali Shah, a new style called “Court portrait painting” entered the field of Iranian painting. In this style, people enter the picture contractually without any resemblance. Although portraiture is borrowed from European naturalistic elements, it has preserved the traditional method of idealizing reality. At first glance, this style seems to be only a court order, but the main issue is the artist’s indisputable obedience to the conditions and wishes of his patron. These conditions have a direct relationship with social conditions and events. Fath-Ali Shah’s preference for symbolic and surreal paintings of himself unlike other Qajar kings, has sparked curiosity into the reasons behind this choice and its psychological and social impacts. This has resulted in both a formal analysis of the paintings and an exploration of the related effects. The content and meanings hidden in them should also be read and examined. Therefore, to achieve this goal, iconological criticism of portraits based on the theories of “Jacques Lacan”(imaginary order, symbolic order, real order, and political order) have been used to present a new analysis of this character and his pictures. The statistical population of this research includes five selected paintings of Fath Ali Shah. The research has been done by the descriptive-analytical method and by examining the books and works available in museums and libraries. The results of the findings show that the lack of realism and idealism of the portraits can be justified and analyzed according to Lacan’s definitions of the imaginary, symbolic, and real order to meet the psychological needs of the king.
تبلیغات
