بررسی شکل و دانه سنجی ذرّات ماسه در مناطق داخلی و ساحلی ایران (مطالعه موردی: ریگ مرنجاب- ساحل جاسک)

چکیده

ماسه در مطالعه فرسایش آبی و بادی، جایگاه انکارناپذیری دارد و بررسی کیفی و کمّی آن در شناخت فرآیندهای غالب فرسایشی و کنترل آن نقش بسزایی دارد. در این تحقیق به بررسی کمّی و کیفی ذرّات ماسه به روش مقایسه تحلیلی بین دو منطقه ساحلی و مناطق داخلی پرداخته شده است. جهت دستیابی به این هدف، دو محدوده مطالعاتی در جاسک و جنوب غرب ریگ مرنجاب، برگزیده و پژوهش در آن ها آغاز شد.  در این پژوهش، نخست از تصاویر ماهواره ای، نقشه های توپوگرافی و اطّلاعات کتابخانه ای برای شناسایی و درک فضایی مناطق مورد نظر و آمار روزانه باد در ایستگاه های جاسک و کاشان جهت بررسی سرعت و جهت باد غالب و تعیین ارتباط قطر ذرّات ماسه با سرعت های آستانه به ترتیب برای مناطق جاسک و مرنجاب، استفاده شد. سپس با بازدید میدانی و نمونه برداری از ماسه های واقع در مناطق ساحلی و مناطق داخلی ایران، نمونه ها به آزمایشگاه منتقل شده و با استفاده از تکنیک های دانه سنجی و شکل سنجی، نمونه ماسه های منتخب در دو منطقه مطالعاتی، مورد ارزیابی و تحلیل قرار گرفت.  نتایج نشان داد که علیرغم تشابه فراوان در گرانولومتری دانه ها، تفاوت های ساختاری زیادی در مورفوسکوپی دانه های مناطق داخلی و ساحلی وجود دارد؛ به طوری که مطالعات شکل سنجی نشان دهنده آن بود که ذرّات ماسه در نمونه های ساحلی جاسک، از شفافیّت و درخشندگی بالاتری نسبت بهنمونه های منتخب از منطقه مرنجاب برخوردار است. از طرفی در نمونه ذرّات ماسه های مرنجاب سوراخ های بیشتری دیده می شود که این سوراخ ها در اثر برخورد ذرّات ریز ماسه- که این برخوردها نیز عمدتاً ناشی از باد است- به وجود آمده اند.