کاوش اضطراری بنای حوضخانه سرکوچه یخچال شهر آران وبیدگل (مقاله علمی وزارت علوم)

چکیده

بنای حوضخانه سرکوچه یخچال در مرداد 1394، طی عملیات عمرانی شهرداری مرکزی شهر آران وبیدگل در بخش مهمی از بافت تاریخی این شهر، به صورت اتفاقی کشف شد. هرچند عملیات خاک برداری باعث تخریب بخشی از بنا شده بود،تیم کاوش ادامه مراحل کشف این بنا را بر عهده گرفتند. این کاوش با دو هدف اصلی انجام شد: 1. نجات و بررسی مطالعاتی بنای در حال تخریب؛ 2. بررسی کارکرد و اهمیت بنا (هم به صورت منفرد و هم به عنوان عنصری از بافت تاریخی شهر). در این مقاله تلاش شده است در مرحله اول، این بنا به صورت دقیق توصیف شود و در مرحله دوم، به بحث درباره تاریخ گذاری و تحلیل کاربری بنا پرداخته شود. کاوشگران برای رسیدن به اهداف موردنظر، افزون بر کاوش محوطه براساس اصول کاوش در بافت شهری، به بررسی بافت تاریخی محله سرکوچه یخچال و محلات اطراف، به ویژه بناهای پیرامون حوضخانه پرداختند؛ همچنین حفر دو ترانشه مجزا از بنا و بررسی و تحلیل فضاهای مختلف بنا و نیز یافته های گوناگون کاوش، ازجمله مراحل بعدی در راستای نیل به اهداف اصلی بود. مواد موردبررسی در این کاوش، یافته های فرهنگی مکشوف در بنای حوضخانه و دو ترانشه حفرشده است. این کاوش از آن جهت اهمیت بسزایی دارد که نخستین کاوش باستان شناسی در بافت شهری آران وبیدگل است و یکی از شاخص ترین و ناشناخته ترین فضاهای معماری در بافت شهرهای کویری، یعنی حوضخانه ها را معرفی می کند. در پایان این مقاله، بنای حوضخانه به عنوان سازه ای آبی با کاربری چندگانه معرفی می شود و براساس داده های به دست آمده از کاوش که بخش گسترده ای از آن ها خارج از کانتکست اصلی کشف شده اند، درخصوص قدمت بنا اظهار نظر قطعی نمی شود.