تاریخ اسلام از منظر چند پایگاه اینترنتى (مقاله پژوهشی حوزه)

دلیل اهمیت تحقیق در تاریخ اسلام، براى پژوهشگران غربى، نیازى به ارائه مدرک و استدلال فراوان ندارد. امروزه روابط میان دو فرهنگ اسلام و غرب، آنقدر اهمیت پیدا کرده که در بسیارى از دانشگاه‏هاى امریکا و اروپا، محققین فراوانى به امر پژوهش در تاریخ اسلام مى‏پردازند. قرن بیست و یکم، عصر پشت سر نهادن انفجار اطلاعات است. بر اساس این تئورى، از این پس داشتن اطلاعات وسیع، مزیتى را دربر نخواهد داشت، زیرا ظهور فن‏آورى سریع ارتباطات (از جمله اینترنت) موانع اصلى براى کسب اطلاعات را از بین برده است. قرن بیست و یکم، عصر استفاده بهینه از اطلاعات موجود است و نه کسب آن.
در حالى‏که بسیارى از دانشگاه‏ها و مراکز مطالعاتى غرب، هزینه‏هاى هنگفتى را براى بخش تحقیق در تاریخ اسلام اختصاص داده‏اند، این سؤال که در مراکز علمى جهان اسلام، چه مراکزى متولى شناخت ماهیت تاریخ و فرهنگ غرب است؟، فرا روى ما جلوه مى‏کند.
این نوشتار با معرفى بعضى از مراکز مطالعاتى دانشگاهى در غرب که به نوعى در امر تاریخ اسلام فعال هستند، و آشنایى با آدرس‏هاى اینترنتى آنها، محققین و پژوهشگران کشورمان را با این برنامه‏ها، آشنا مى‏سازد.
مطالعات تاریخ اسلام در دانشگاه North Park
در پایگاه اینترنتى دانشگاه North Park در امریکا، بخشى براى آشنایى با تاریخ اسلام در قرون اولیه وجود دارد. آدرس اینترنتى این دانشگاه چنین است.
http: // www. northpark. edu
گروه تاریخ این دانشگاه، پژوهش‏هایى را در حوزه تاریخ اسلام و کشورهاى اسلامى انجام مى‏دهد. براى آشنایى با این گروه آموزشى، به آدرس زیر وارد شوید:
http: // campus. northpark. edu/ history
چنانچه قصد دارید با پژوهش‏هاى این گروه در زمینه تاریخ اسلام آشنا شوید، به آدرس زیر وارد شوید:
http: // campus. northpark. edu / history / Web Chron / Islam / Islam. html
در این صفحه با پیوندهاى مهمى روبرو هستیم که به آنها اشاره مى‏کنیم:
1. پیوند The life of the prophet، مربوط به تاریخ زندگى پیامبر اسلام (632 ـ 570م) است. این مطالب، خلاصه زندگى پیامبر شامل تولد، هجرت و وفات ایشان را در بر مى‏گیرد. کلیه مطالب این بخش که توسط دو محقق بنام‏هاى کارا گریمس(1) و ژانل کارلز گارد(2) نوشته شده، از چهار منبع اخذ شده که عبارتند از:
الف) تمدن‏هاى جهان تألیف فیلیپ آدلر(3)
ب) انسان فرهیخته: محمد(ص) و سنت اسلامى، تألیف اِمیل‏در منگم(4)
ج) زندگى محمد(ص) تألیف آ. گولوم(5)
د) محمد(ص) در مکه تألیف مونتگومرى وات(6)
2. پیوند (macca and medina) orthodox caliphate مربوط به تاریخ خلفاى راشدین است (661 ـ 632م). البته این بخش، بیش‏تر خلافت خلیفه دوم (644 ـ 634م) را مد نظر قرار داده است. زیجادا لاسکین(7) به همراه کریستى روجاس،(8) نویسنده این مطالب هستند. این دو محقق مطالب خود را از سه منبع ذیل اخذ کرده‏اند:
الف) فهرست آکسفوردى مذاهب جهان تألیف جان بوکر(9)
ب) دایرة‏المعارف مختصر اسلامى از کریل گلاس(10)
ج) مقدمه‏اى به اسلام تألیف دیوید واینس(11)
3. پیوند 661 - 750: (Damascus) Omayyad Caliphate، در زمینه تاریخ خلافت بنى امیه است. (750 ـ 661م). در این بخش با مطالب زیر روبرو هستیم:
الف)شهادت امام حسین(ع) در کربلا (680م): این قسمت ضمن معرفى مقام امام حسین(ع)، افکار و اندیشه‏هاى شیعه را نیز مطرح مى‏سازد. مطالب این بخش که توسط آمى. ن. گروپ(12) تهیه شده از کتاب «مقدمه‏اى به اسلام شیعى»: تاریخ و دیدگاه‏هاى شیعه دوازده امامى، تألیف مومن(13) اخذ شده است.
ب) اهمیت بناى مسجدالاقصى براى مسلمانان، مسیحیان و یهودیان و اقدامات عبدالملک در سال 691م در بناى ساختمان گنبد قدیمى مسجد الاقصى.
این مطالب که توسط سارا استریل(14) تهیه شده، از منابع زیر اخذ گردیده است:
ـ مجله چهارم از کتاب «فهرست بین المللى اماکن تاریخى» تألیف ک. آ. برنى(15) و رینگ ترودى(16)
ـ دایرة‏المعارف مذهبى، جلد اول، تألیف میرچا الیاده(17)
ـ دایرة‏المعارف مختصر اسلامى، تألیف کریل گلاس
ـ دایرة‏المعارف سیاسى و مذهبى، تألیف روبرت وات نو(18)
ج) تلاش مسلمانان براى فتح قسطنطنیه در سال‏هاى 718م، تألیف هایلى هاستى(19) و جنى واترز(20)
4. پیوند Abbasid Caliphate (Baghdad) :750 - 1258، مربوط به تاریخ خلافت عباسى است. در این بخش با مطالب زیر آشنا مى‏شویم:
الف) نبرد رودخانه تالاس (Talas) در سال 751م
در این سال امپراتورى چین در زمان سلسله تانگ، در کنار رودخانه تالاس در منطقه ختن و فرغانه با ارتش اسلام درگیر شد، که منجر به پیروزى مسلمانان گشت.
ب) جنگ‏هاى صلیبى: (از 1095 تا 1291میلادى)
مطالب این بخش توسط روبین تراوت مَن(21) و جان پیترسُن(22) تهیه شده است.
5. پیوند Omayyad emirate in spain (Cordorva)، مربوط به سلسله امویان اندلس است. در این صفحه با تأسیس حکومت امویان در کوردووا (قرطبه) و عبدالرحمن اول، آشنا مى‏شویم.
6. پیوند The ottoman Empire، ما را با تاریخ امپراتورى عثمانى (1918 ـ 1350م) آشنا مى‏سازد. در این صفحه مقالات زیر قابل دریافت است:
الف) فتح قسطنطنیه در 1453: این مقاله توسط دیوید. و. کلر(23) تهیه شده است.
ب) نخستین جنگ بالکان در سال 1912 و 1913.
جنگ‏هاى صلیبى و تاریخ اسلام در دانشگاه Boise
در پایگاه اینترنتى دانشگاه ایالتى Boise در امریکا، سایتى براى آشنایى با تاریخ جنگ‏هاى صلیبى وجود دارد. آدرس زیر، ما را به پایگاه اصلى دانشگاه Boise متصل مى‏کند:
http: // www. boisestate. edu
چنانچه قصد دارید با مطالبى پیرامون جنگ‏هاى صلیبى در سایت این دانشگاه آشنا شوید، به آدرس زیر وارد شوید:
http: // Crusades. boisestate. edu / Contents. html
در این پایگاه در ذیل عنوان The major Crusades، هفت پیوند، مربوط به جنگ‏هاى صلیبى اول تا هفتم وجود دارد. کلیک (زدن کلید سمت چپ ماوس) روى هر یک از این پیوندها ما را با تاریخ جنگ صلیبى مورد نظر آشنا مى‏سازد.
همچنین در ذیل عنوان General Histories during the crusades وضعیت اروپا، امپراتورى بیزانس، اسلام و بیت المقدس در طى جنگ‏هاى صلیبى بررسى شده است. در بخش جهان اسلام در ذیل عنوان Islam During the Crusadesپیوندهاى مهمى در ارتباط با پیامبر اسلام(ص)، اوایل اسلام، ترکان، نورالدین و دمشق، صلاح الدین ایوبى، صفویه، اسلام در قرن 12 میلادى و یورش مغول را ملاحظه مى‏کنید:
کالج دانشگاهى Western New England
در سایت کالج دانشگاهى Western New England، تاریخ جنگ‏هاى صلیبى بررسى شده است. براى مطالعه این مطالب به آدرس زیر وارد شوید:
http: // mars. acnet. wnec. edu /آ gremple / courses / wc1 / lectures / 21 crusades. html
مهمترین مطالب این پایگاه که نتیجه پژوهش دکتر گرهارد رِمپل(24) است، در زمینه چگونگى شروع جنگ‏هاى صلیبى مى‏باشد. مولف معتقد است که:
[جنگ‏هاى صلیبى در مفهوم اولیه و محدود آن، با هدف لشکرکشى براى فتح و نگه داشتن سرزمین‏هاى مقدس، براى غرب در اواخر قرن یازدهم میلادى آغاز شد و در طى سال‏هاى باقى مانده قرون وسطى ادامه داشت. اما در یک مفهوم وسیع‏تر، جنگ‏هاى صلیبى، عوامل مهم دیگرى را در بر مى‏گیرد. این عوامل عبارتند از:
1. باز پس‏گیرى اسپانیا و سیسیل از دست مسلمانان
2. توسعه جبهه مسیحیان در نواحى بالتیک
3. اعزام مبلغان مسیحى براى تغییر دین مغولان و دیگر مردمان
4. تلاش براى تغییر یا محدود کردن یهودیت درون اروپا، که نهایتا منجر به بیرون راندن یهودیان از بیش‏تر قسمت‏هاى اروپا گردید.]
پایگاه جنگ‏هاى صلیبى قرون وسطى
پایگاه Medieval Crusades نیز ما را با تاریخ جنگ‏هاى صلیبى آشنا مى‏سازد. آدرس این پایگاه چنین است:
http: // www. medievalcrusades. com
در این سایت، ضمن بیان تاریخ شروع جنگ‏هاى صلیبى در زمان پاپ اوربان دوم (Pope urban II) وضعیت اروپا را در این زمان بررسى مى‏کند. در همین پایگاه، با پیوندهاى زیر روبرو هستیم:
1. چگونگى شروع جنگ‏هاى صلیبى
2. سلاطین بیت‏المقدس
3. دشمنان سربازان صلیبى و... .
تاریخ اسلام در پایگاه انگلیسى Ummah
پایگاه اینترنتى Ummah در انگلیس، در چند سال اخیر، تلاش‏هاى زیادى را براى معرفى اسلام اهل تسنن به عمل آورده است. از جمله بخش‏هاى قابل ذکر آن، پیمان نامه‏هاى پیامبر اسلام(ص) و همچنین پژوهشى پیرامون آخرین خلیفه امپراتورى عثمانى است. براى مطالعه ترجمه انگلیسى پیمان‏ها و نامه‏هایى که پیامبر به مهاجرین، قریش، مردم مدینه، حکومت‏ها و امپراتوران شرق و غرب نوشته، به آدرس زیر وارد شوید:
http: // www. ummah. org. uk / science / letters. htm
در این سایت، مطالب زیر قابل دسترس است:
پیمان بنو ضَمرة ـ پیمان بنو جَیفر ـ پیمان حدیبیه ـ پیمان بنى قریظه ـ پیمان نجران ـ پیمان ثقیف (طائف) ـ نامه به پادشاه حبشه ـ نامه به ابوسفیان ـ نامه به قیصر هراکلیوس ـ نامه به خسرو پرویز ـ نامه به هرمز ـ نامه به حاکم یمامه ـ نامه به پادشاه دمشق و حاکم بحرین ـ و... .
همچنین براى مطالعه مقاله‏اى با عنوان «زندگى سلطان عبدالحمید دوم و سقوط خلافت» در این پایگاه به آدرس زیر وارد شوید:
http: // www. ummah. org. uk / sultan
حکومت امویان در اندلس
تشکیل حکومت امویان در اسپانیا، جایگاه خاصى در تاریخ اروپا دارد. در سال‏هاى اخیر پایگاه‏هاى متعددى در اینترنت به معرفى جایگاه تاریخى امویان اندلس پرداخته‏اند. در این بخش به معرفى بعضى از این سایت‏ها مى‏پردازیم:
پایگاه زیر حاوى تاریخ امویان اندلس و جانشینان آنان بویژه تصاویر اسکن (Scan) شده از سکه‏هاى دوره اسپانیاى اسلامى را در خود نگه‏دارى مى‏کند:
http: // W3. nai. net /آ jroberts / spain. htm
آدرس زیر هم که یک پایگاه خصوصى است، در زمینه تاریخ اسلام در اسپانیا مى‏باشد:
http: // www. geocities. com / Athens / Parthenon / 6913 / history - islam spain. html
در پایگاه اینترنتى دانشگاه مینسوتا در امریکا هم، مى‏توان در این زمینه اطلاعاتى را به دست آورد. آدرس زیر حاوى بایگانى تصاویر بناهاى تاریخى بویژه بناهاى اسلامى اسپانیا در دوره اسلامى مى‏باشد.
http: // www. mcad. edu / AICT / html / medieval / islamart. html
کتاب «اسلام و مسیحیت در اسپانیا در قرون وسطى» تألیف توماس. ف. گلیک(25) روند شکل‏گیرى و گسترش اسلام و چگونگى فروپاشى حکومت مسلمانان را در اسپانیا تشریح مى‏کند براى مطالعه و دریافت متن کامل این کتاب که بخشى از سایت دانشگاه آرکانزاس مرکزى است، به آدرس زیر وارد شوید:
http: // libro. uca. edu / ics / main. html
مقاله‏اى با عنوان «فتح اسپانیا بدست مسلمانان» که بخشى از کتاب «فتح اسپانیا» تألیف ابن عبدالحاکم، است و توسط John Harris Jonesبه انگلیسى ترجمه شده و هم اکنون توسط دانشگاه فوردهام در امریکا در سایت اینترنتى این دانشگاه قرار گرفته است. براى مطالعه این مقاله به آدرس زیر مراجعه کنید:
http: // www. fordham. edu / halsall / source / conqspain. html
براى آشنایى با شهر قرطبه (Cordoba) و تاریخ این شهر در زمان فتح آن به دست مسلمین به آدرس زیر وارد شوید:
http: // www. andalucia. com / cities / cordoba. htm
همچنین آدرس زیر که بخشى از سایت دانشگاه ایالتى نیویورک است، ما را با تاریخ مسلمانان اسپانیا آشنا مى‏سازد.
http: // www. nyu. edu / classes / peters / spain / index. htm1 # ms
تاریخ اسلام و انبیاء الهى در یک پایگاه کانادایى
یک پایگاه اینترنتى اسلامى در کشور کانادا اقدام به معرفى تاریخ اسلام و انبیاء الهى کرده است. براى آشنایى با تاریخ تمدن اسلامى در این پایگاه به آدرس زیر وارد شوید:
http: // members. shaw. ca / islam / civil. htm
همچنین براى مطالعه چگونگى گسترش قلمرو اسلامى و روند توسعه اسلام (از محاصره بنى‏هاشم توسط قریش و جریان شعب ابى‏طالب و...) به پایگاه زیر وارد شوید:
http: // members. shaw. ca / islam / spread. htm
آدرس زیر نیز، در همین پایگاه، ما را با تاریخ مخالفت با اسلام و دشمنى‏هاى قریش در شکنجه مسلمانان اولیه، نقشه آنان در ترور پیامبر و غیره آشنا مى‏سازد:
http: // members. shaw. ca / islam / opposition. htm
همچنین، آدرس زیر، اطلاعاتى را در مورد نخستین افرادى که به اسلام گرویدند (بویژه امام على(ع)) ارائه مى‏دهد:
http: // members. shaw. ca / islam / embraced. htm
از طریق آدرس زیر مى‏توان با زندگى و ازدواج پیامبر(ص) آشنا شد:
http: // members. shaw. ca / islam / birth. htm
در همین پایگاه و از طریق آدرس زیر هم مى‏توان، وقایع نگارى مختصر و نسبتا کاملى را از تاریخ اسلام به دست آورد:
http: // members. shaw. ca / islam / chronological. htm
تاریخ اسلام در دانشگاه کالیفرنیاى جنوبى
پایگاه دانشگاه کالیفرنیاى جنوبى در امریکا، بخشى را به معرفى تاریخ اسلام اختصاص داده است. آدرس اینترنتى این دانشگاه چنین است:
http: // www. usc. edu
آدرس زیر ما را با بخش تاریخ اسلام در این دانشگاه آشنا مى‏سازد:
http: // www. usc. edu / dept / MSA / history /
پس از ورود به این صفحه، پیوندهاى زیر قابل توجه است:
1. پیوند brief chronology، کاربران را با تاریخ مختصر اسلام آشنا مى‏سازد.
2. پیوند The Companions of the prophet (Saas)، مربوط به تاریخ زندگى صحابه پیامبر اسلام (ص) است. در میان این فهرست، اسامى شخصیت‏هاى زیر مشاهده مى‏شود:
عبداللّه‏بن عباس ـ عبداللّه‏بن جهش ـ عبداللّه‏بن مسعود ـ عبداللّه‏بن عمر ـ عبداللّه‏بن ام‏مختوم ـ عبدالرحمن‏بن عوف ـ ابوایوب انصارى ـ ابوذر غفارى ـ ابوهریره ـ ابوموسى اشعرى ـ ابوعبیدة‏بن جراح ـ عدى‏بن حاتم ـ عایشه ـ اسماء بنت ابوبکر ـ حضرت فاطمه‏زهرا(س) و... .
تاریخ اسلام در پایگاه History Channel
پایگاه اینترنتى History Channel، حاوى اطلاعات عمومى فراوانى در زمینه تاریخ جهان (از دوران باستان تا عصر حاضر) است. براى آشنایى با این پایگاه به آدرس زیر وارد شوید:
http: // www. history channel. com
سپس در ذیل عنوان Search By Timeline روى کادر ترکیبى Select Century کلیک کنید تا فهرستى از قرون تاریخى (از سال 400 قبل از میلاد تا سال 2000 میلادى) آشکار شود با توجه به اینکه در این مقاله، موضوعات تاریخ اسلام مدنظر است، در ذیل، تنها به پیوندهاى مربوط به تاریخ اسلام، اشاره مى‏شود. لازم به ذکر است که با انتخاب هر یک از پیوندهاى زیر، عناوین مهمترین وقایع تاریخى در آن قرن، آشکار خواهد شد. کاربران اینترنت مى‏توانند با ورود به این پایگاه و کلیک بر روى عناوین زیر خط دار (Under line) توضیحات کامل‏تر را دریافت کنند.
1. چنانچه مقطع زمانى 699 ـ 600 میلادى (قرن هفتم) را انتخاب کنید با وقایع مهم تاریخى این دوره آشنا مى‏شوید. از جمله:
ـ ظهور دین اسلام، بعثت پیامبر اکرم(ص) و دعوت مردم به اسلام
ـ هجرت پیامبر اسلام(ص) از مکه به مدینه در 622 میلادى
ـ بازگشت پیامبر اسلام(ص) از مدینه به مکه در 629 میلادى
ـ اشاره به بعضى از محرّمات دین اسلام، مانند مصرف گوشت خوک و الکل
ـ وفات (شهادت) دختر پیامبر اسلام(ص)، تأسیس سلسله فاطمیان در شمال افریقا که از 909 تا 1171 میلادى حاکم بودند. حاکمان این سلسله از اعقاب دختر پیامبر(ص) مى‏باشند.
ـ نبرد کربلا در 680 میلادى و شهادت امام حسین(ع)
ـ نقش خلیفه عبدالملک در تکمیل بناى گنبد مسجدالاقصى در 691م
ـ ضرب اولین سکه‏هاى عربى در 695 میلادى
ـ حمله اعراب به شهر کارتاژ و پایان حکومت امپراتورى بیزانس بر شمال افریقا
2. مقطع زمانى 899 ـ 800 میلادى (قرن نهم) شامل:
ـ در سال 808 میلادى، ادریس از حکام عباسى، شهر فاس (Fez) را در مراکش بنیان نهاد. این شهر بعدها به صورت مرکز فرهنگى شمال افریقا درآمد.
ـ مرگ هارون الرشید، خلیفه عباسى در 809 میلادى
3. قرن دهم میلادى شامل:
ـ در سال 950 میلادى، شهر قرطبه (Cordoba) در اسپانیا، مرکز فرهنگى اروپا است. این شهر اسلامى داراى کتابخانه‏ها و مدارس پزشکى است.
ـ حکومت شیعیان فاطمى مصر، شهر قاهره (Cairo) را در 969 میلادى بنیان نهادند.
4. قرن یازدهم میلادى شامل:
ـ تألیف کتاب قانون توسط ابن سینا.
ـ درگذشت هشام سوم، خلیفه قرطبه و پایان خلافت امویان.
ـ ترکان سلجوقى به رهبرى طغرل بیک، براى خارج کردن خلافت عباسى از دست آل‏بویه شیعى وارد بغداد شدند.
ـ انتخاب مراکش به عنوان پایتخت سلاطین سلسله مرابطون.
ـ در این سال‏ها، مدرسه پزشکى در سالِرنو (Salerno) در ایتالیا تأسیس شد، در این مدرسه از متون یونانى، لاتین، یهودى و اسلامى استفاده مى‏شود.
ـ پیروزى قواى نظامى مرابطون در اسپانیا.
ـ مسلمانان که سیسیلى را براى مدت 130 سال در دست داشتند، از این منطقه بیرون رانده شدند.
ـ پاپ اوربان دوم، مسیحیان را براى جنگ با مسلمانان (جنگ‏هاى صلیبى) فرامى‏خواند.
تاریخ اسلام در پایگاه About
پایگاه اطلاع رسانى About، با هدف ارایه اطلاعات علمى و فرهنگى در اینترنت راه‏اندازى شده است. براى آشنایى با این پایگاه، به سایت زیر وارد شوید:
http: // about. com
چنانچه قصد دارید با بخش تاریخ اسلام در این پایگاه آشنا شوید، لازم است مراحل زیر را دنبال کنید:
الف) پس از ورود به سایت اصلى این پایگاه، روى پیوند Religion & spirituality کلیک کنید.
ب) سپس روى پیوند islam کلیک کنید.
در این صفحه پیوندهایى را در ارتباط با موارد زیر مشاهده مى‏کنید:
1. وقایع‏نگارى مختصر از اسلام در طى قرون ششم تا بیستم میلادى
2. آشنایى با منابع اینترنتى تاریخ اسلام در قرون اولیه، میانى و معاصر که در دانشگاه فورد هام (Ford ham)نگه‏دارى مى‏شود.
3. جغرافیاى جهان اسلام در قرون میانى
4. مقالاتى در زمینه تاریخ اسلام مربوط به ظهور اسلام، اسلام در اسپانیا، جنگ‏هاى صلیبى و امپراتورى عثمانى
5. مقالاتى در زمینه تاریخ میانه اسلام
6. تاریخ مشارکت اسلام در توسعه علم از قرون هشتم تا چهاردهم میلادى که شامل معرفى دانشمندان اسلامى، ریاضى‏دانان و منجمین مى‏گردد.
7. تاریخ اسلام در امریکا
8. تسامح در اسلام.
پى‏نوشت‏ها:
1. Karah l. Grimes
2. Janelle E. Carlsgaard
3. Philip J Adler
4. Emile Dermenghem
5. A. Guillaume
6. Watt montgomery
7. Zijada ljaskic
8. Christy Rojas
9. John Bowker
10. Cyril Glasse
11. David waines
12. Amy n. Grupp
13. Moojn momen
14. Sarah streyle
15. K. A. Berney
16. Ring Trudy
17. Mircea Eliade
18. Robert wuthnow
19. Hayley Hastey
20. Jenny waters
21. Robin Traut man
22. John peterson
23. David W. Koeller
24. Gerhard Rempel
25. Thomas F. Glich