جایگاه نیروهای مسلح در نظام جمهوری اسلامی

در نـظـام جـمـهورى اسلامى ایران ، موضوع نیروهاى مسلح از نظر اعتقادى نیز مورد توجه قـرار گـرفـتـه است ؛ زیرا مبناى حکومت ایران ، اعتقادات اسلامى است و یکى از تفاوتهاى اسـاسـى حـکـومـت اسلامى با سایر نظامهاى سیاسى ، امور نظامى آن است . دیدگاه اسلام نـسـبت به دفاع و جهاد، زیربناى ساختار نیروهاى مسلح جمهورى اسلامى ایران است . بر اسـاس عقاید اسلام ، امور نظامى منحصر به ارگان و یا افراد خاصى نیست ، بلکه عموم مـردم وظیفه دارند براى حفظ و حراست از اسلام و مرزهاى حکومت اسلامى بکوشند. در حالى کـه در غـالب کـشـورهـا ایـن امر به عنوان شغل براى گروهى از مردم یا با دیدى آرمانى تـر، بـه عـنـوان یـک امـر مـلى و با انگیزه میهن پرستى و وطن دوستى تلقى مى شود، در اسلام از منظرى بالاتر و والاتر به عنوان یک وظیفه الهى محسوب مى گردد.

قـرآن مـجـیـد، ارزش والاى ((جهاد)) در راه خدا را در آیات فراوانى بیان نموده است که به یک مورد آن اشاره مى شود:

وَفَضَّلَ اللّهُ الُمجَاهِدِینَ عَلَى القَاعِدِینَ اءجْرا عَظِیما. (نساء: 95)

و خداوند، مجاهدان را بر نشستگان ، با پاداش عظیمى برترى بخشیده است .
1. نیروهاى مسلح در قانون اساسى

قـانـون اسـاسـى جـمـهـورى اسـلامـى ایران براى نیروهاى مسلح ، مبانى مشخصى را طرح ریزى کرده است که به مهم ترین آنها به اجمال اشاره مى شود.
1 ـ 1. پاسدارى از استقلال و تمامیت ارضى کشور

بـه اسـتـقـلال کـشـور بـایـد بـه عـنوان یک ضرورت اجتناب ناپذیر توجه نمود. حفظ و حـراسـت از حـدود و ثـغـور مـرزهـا، ضـامـن اسـتـقـلال کـشـور اسـت . اسـتـقـلال یـکـى از اهداف متعالى جمهورى اسلامى است 158 و دولت موظف است همه امکانات خـود را بـراى تـقـویـت بـنـیـه دفـاع مـلى و بـراى حـفـظ اسـتـقـلال و تـمـامـیـت ارضـى کـشـور... بـه کـار بـرد.159 در مـقـابـل ، هـیـچ فـرد یـا گـروه یـا مـقـامـى حـق نـدارد بـه اسـتـقـلال و تـمـامـیـت ارضـى کـشـور خـدشـه اى وارد کـنـد.160 بـنـابـرایـن ، اسـتـقـلال اصـل مـقـدسـى بـه شـمـار مى رود که براى حفظ آن ، بى هیچ مضایقه اى باید عمل کرد. قانون اساسى ، پاسدارى از استقلال و تمامیّت ارضى کشور را بر عهده ارتش قرار داده تا بر اساس ضوابط مقرّر انجام وظیفه نمایند.161
2 ـ 1. پاسدارى از انقلاب و نظام جمهورى اسلامى ایران

انـقـلاب اسـلامـى ایـران از مـشـارکـت و مـبـارزه ایـثـارگـرانـه و هـمـه جـانـبـه مـردم شـکـل گـرفـت و حـرکـت کـرد و بـه ثمر نشست . یکى از زمینه هاى مشارکت مردم ، همکارى و هـمـیارى گروهها و اقشار مستعدّ و مؤ من به انقلاب بود که با تواناییها و امکانات محدود، قـبـل از پـیـروزى انـقـلاب ، خـود را براى جهادى که ممکن بود در پیش باشد، آماده کردند. بسیارى از آنها در مبارزات مسلحانه جریان انقلاب به شهادت رسیدند و بسیارى دیگر در پـیروزى انقلاب و استقرار نظام ، بیشترین مساعدتها را نمودند و بعد از پیروزى ، سپاه پـاسـداران انـقـلاب اسـلامـى را تـشـکـیـل دادنـد. قـانـون اساسى جمهورى اسلامى ایران ، ((نـگـهـبـانـى از انـقـلاب اسـلامـى و دسـتاوردهاى آن را به عهده این نهاد مردمى و انقلابى گذاشته است .))162 مهم ترین دستاورد انقلاب اسلامى ، نظام مقدس جمهورى اسلامى است . بـنـابـرایـن دفاع از این نظام نیز بر عهده سپاه پاسداران مى باشد. دفاع از انقلاب و دستاوردهاى آن به طور مسلم محدود به دفاع از مرزها و دشمنان خارجى نیست ؛ بلکه دفاع از انقلاب هم در مرزها و در داخل و شامل تمام ابعاد نظامى ، امنیتى ، سیاسى ، فرهنگى و... است .
3 ـ 1. ممنوعیت عضویت بیگانگان در ارتش و نیروى انتظامى

نـیـروهـاى مـسـلح ، در مـقـام دفـاع از حـاکـمـیت ملى و استقلال و وحدت و تمامیّت ارضى ، در مـقـابـل بـیـگـانـگـان قـرار دارد. انـجـام وظیفه توسط این نیروها، بیش از آنکه انتخاب یک شـغـل بـاشـد، مـتـکى بر عشق و علاقه به آب و خاک و میهن و سرباختن در راه حفظ مقدسات کـشور است . بدین معنى که مردم یک کشور هم از نظر سابقه طولانى سکونت و هم از نظر وابستگیهاى آبا و اجدادى ، به سرزمین خود علاقه مند مى شوند و براى حفظ آن در صحنه هـاى نـبـرد و در دفـاع از اسـتـقلال و تمامیت ارضى کشور و دین و مذهب خود جان مى بازند. بـدون شک ، وابستگیهاى مذکور در وجود بیگانگان یافت نمى شود. علاوه بر آن ، حضور آنـان در نـیـروهـاى مـسـلح مـمکن است به نفع دشمن و به ضرر کشور باشد.163 به همین دلیل ، قانون اساسى ، عضویت بیگانگان در ارتش و نیروى انتظامى را ممنوع کرده و مى گوید:

هیچ فرد خارجى به عضویت در ارتش و نیروهاى انتظامى کشور پذیرفته نمى شود.164
4 ـ 1. ممنوعیت استقرار پایگاه نظامى خارجى

در حـال حـاضـر هـر چـنـد بـه ظـاهـر دوره اسـتـعـمـار بـه سـر رسـیـده اسـت ، امـا اشـکـال جـدیـدى از سـلطـه جـایـگـزیـن آن شـده است که خطرش نه تنها دست کمى از خطر اسـتـعـمـار در گـذشته ندارد، بلکه بسیار خطرناک تر و شدیدتر از آن است . کشورهاى بـزرگ هـمیشه سعى مى کنند در کشورهاى دیگر براى گسترش سلطه سیاسى ، نظامى ، اقـتـصـادى ، فـرهـنـگـى ، امـنیتى و.... پایگاههاى نظامى داشته باشند. پایگاه نظامى یک کـشـور در کـشـور دیـگـر، جـزئى از حـاکـمـیـت نظامى آن در کشور مستقر بوده و در نتیجه ، تـجـاوز آشـکـار بـه حـاکـمـیـت مـلى کـشـور مذکور مى باشد. با توجه به سابقه حضور نـظـامـیـان آمـریـکـا در ایـران و مـوقعیت مهم جغرافیایى برجسته ایران در منطقه ، ممکن است درآیـنـده نـیـز کـشـورهـاى اسـتعمارگر و زورگو، خواستار داشتن پایگاه نظامى در ایران بـاشـنـد. از ایـن رو، تـدویـن کـنـنـدگـان و تصویب کنندگان قانون به آن توجه کرده و اسـتـقـرار هـر گـونـه پـایـگـاه نـظـامـى در کـشـور را مـمـنـوع سـاخـتـه انـد بـه هـمـیـن دلیل ، در قانون آمده است :

استقرار هر گونه پایگاه نظامى خارجى در کشور هر چند به عنوان استفاده هاى صلح آمیز ممنوع مى باشد.165
5 ـ 1. استفاده از امکانات نیروهاى مسلح در زمان صلح

نـیـروهـاى مـسـلح بـه دلیـل اهـمـیـت امـور نـظامى ، داراى تجهیزات پیشرفته و توان فنى بـالایـى هـسـتـند. معمولاً در کشورهاى مختلف ، صنعت نظامى از پیشرفته ترین صنایع آن کشور مى باشد و بهترین متخصصین بویژه در زمینه هاى فنى و صنعتى را جذب مى کنند. در زمـان صـلح ایـن تـوان و اسـتعداد، قابل استفاده در امور غیر نظامى است . از این رو، با رعـایـت جـنـبـه هـاى مـنـطـقـى و حـفـظ تـوان و هـدف اصـلى از تـشـکـیـل نیروهاى نظامى که همانا آمادگى رزمى است ، مى توان از این توان در زمینه هاى تولیدى و عمرانى بهره جست و به همین دلیل قانون در این باره مى گوید:

دولت بـایـد در زمان صلح از افراد و تجهیزات فنى ارتش در کارهاى امدادى ، آموزشى ، تـولیـدى و جـهـاد سـازنـدگـى بـا رعـایـت کـامـل مـوازیـن عدل اسلامى استفاده کند، در حدّى که به آمادگى رزمى ارتش آسیبى وارد نیاید.166

مـاده ده اسـاسـنـامـه سـپـاه پـاسـداران انـقلاب اسلامى نیز، انجام خدمات امدادى ، آموزشى ، تـولیـدى و جـهـاد سـازنـدگـى را بـه درخـواسـت دولت در زمـان صلح به عنوان یکى از ماءموریتهاى سپاه پیش بینى نموده است .
6 ـ 1. منع بهره بردارى شخصى از امکانات ارتش

سـابـقـه تـاریـخـى ایـن مـوضـوع را بـایـد در پـیـشـیـنـه تـاریـخـى قـبـل از انقلاب پى جست . در رژیم پهلوى ، براى جذب اُمرا و فرماندهان ارتش شاهنشاهى از روشـهـاى مـادىِ صـرف و ایـجـاد تـمـایـزات کـاذب اقـدام مـى گـردیـد. بـه هـمـیـن دلیل ، افسران و فرماندهان نظامى به راحتى از امکانات ارتش که با هزینه ملت و براى اسـتـفـاده در امـور نظامى فراهم شده بود، به صورت شخصى استفاده مى کردند. حتى از سـربـازان تـحـت عـنـوان گـمـاشـتـه بـه صـورت خـدمـتـکـار در مـنـزل خود استفاده مى کردند و عده اى از جوانان ایران که به نام خدمت به کشور به خدمت نـظـام ، اعـزام مـى شـدنـد، در عـمـل بـه عـنـوان خـدمـتـکـار شـخـصـى بـه مـنـازل افـسـران ارشـد، مـعـرفـى مـى شـدنـد. مـفـهـوم خدمت وظیفه به نوعى بهره کشى از فـرزنـدان مـردم ایـران تـبـدیـل شـده بـود. ایـن امـر به نحوى یادآور نوعى برده دارى و بـربـریـت تـاریـخى بود. به همین دلیل و براى جلوگیرى از سوء استفاده این چنینى در آینده در قانون آمده است :

هـر نـوع بـهـره بـردارى از وسـایـل و امـکـانات ارتش و استفاده شخصى از افراد آنها به صورت گماشته ، راننده شخصى و نظایر اینها، ممنوع است .167
2. تعریف نیروهاى مسلح و ساختار آن

نـیـروهـاى مـسـلّح ((بـه سـتاد فرماندهى کل قوا، ارتش ، سپاه پاسداران انقلاب اسلامى و نیروى انتظامى و وزارت دفاع و سازمانهاى وابسته ، اطلاق مى شود.))168
1 ـ 2. ستاد فرماندهى کل قوا

سـتـاد فـرمـانـدهـى کـل قـوا ((بـه مـجـمـوعـه سـازمـان سـتـاد فـرمـانـدهـى کـل قـوا و سـازمـانـهـا و دفاتر پیوسته و وابسته و قسمتهایى که بنابر امر فرماندهى مـعـظـم کـل قـوا، پـشـتـیـبـانـى آنـهـا بـه سـتـاد فـرمـانـدهـى کـل قـوا، مـحـول شـده اسـت ، اطـلاق مـى گـردد.))169 ((سـتـاد فـرمـانـدهـى کـل قـوا، سـتـاد فـرمـانـدهى معظم کل قوا در نیروهاى مسلح بوده و معظم له را در اداره امور نیروهاى مسلح ، یارى مى نماید.))170

سـتـاد فـرمـانـدهـى کـل قـوا در طـول سـتـاد مـشـتـرک ارتـش جـمهورى اسلامى ایران ، ستاد کل سپاه پاسداران انقلاب اسلامى ، ستاد نیروى انتظامى و در رده بالاتر از آنهاست و بر حـسـب مـاءمـوریـت و فـرامـیـن و تـدابـیـر ابـلاغـى مـقـام مـعـظـم فـرمـانـدهـى کل قوا انجام وظیفه مى کند.171

فرماندهى کل نیروهاى مسلح جمهورى اسلامى ایران با مقام معظم رهبرى است . فرماندهان ، رؤ سا و مدیران در تمام سلسله مراتب در حدود اختیارات مصوب سازمانى از طرف معظم له ، فـرمـانـدهـى ، ریـاسـت و یـا مـدیـریـت خواهند داشت ؛172 امّا چنانچه مقام معظم فرماندهى کل قوا، تمام یا قسمتى از اختیارات خود را به شخص دیگرى تفویض فرمایند، دستورات آن شخص در حدود اختیارات تفویض شده لازم الاجراء خواهد بود.173

دفـتـر عـقـیـدتـى سـیـاسـى فـرمـانـدهـى کـل قـوا، دفـتر عمومى حفاظت اطلاعات فرماندهى کـل قـوا، سـازمان عقیدتى سیاسى و حفاظت اطلاعات ارتش ، نمایندگى ولى فقیه و حفاظت اطـلاعـات در سـپاه ، عقیدتى سیاسى و حفاظت اطلاعات در نیروى انتظامى و وزارت دفاع و پـشـتـیـبـانـى نـیـروهـاى مـسـلح بـه عـنـوان بـخـشـى از سـتـاد فـرمـانـدهـى کل قوا، ارتش جمهورى اسلامى ایران ، سپاه پاسداران انقلاب اسلامى ، نیروى انتظامى و وزارت دفـاع و پـشـتـیـبـانـى نـیـروهـاى مـسـلح هـسـتـنـد کـه بـا سـلسـله مـراتـب مـسـتـقـل و مـتمرکز مستقیماً تحت امر مقام معظم رهبرى و در کنار نیروهاى مسلح انجام وظیفه مى نمایند.174

نـیـروهـاى مـسـلح جـمـهورى اسلامى ایران از بالاترین مقام تا پایین ترین رده به وسیله فـرمـانـدهـان ، رؤ سـا یـا مـدیـران کـه از طـرف مـقـام مـعـظـم فـرمـانـدهـى کل قوا، فرماندهى یا ریاست یا مدیریت دارند مانند حلقه هاى زنجیر به هم پیوسته بوده که در اصطلاح آن را سلسله مراتب گویند.175
2 ـ 2. ارتش جمهورى اسلامى ایران

ارتـش جـمـهورى اسلامى ایران ((به مجموعه ستاد مشترک ، نیروى زمینى ، نیروى هوایى ، نیروى دریایى و سازمانهاى وابسته به آنها اطلاق مى گردد.))176

1 ـ 2 ـ 2. ویژگیهاى ارتش جمهورى اسلامى ایران

بنابر قانون اساسى جمهورى اسلامى ایران :

ارتش جمهورى اسلامى ایران باید ارتشى اسلامى باشد که ارتشى مکتبى و مردمى است و بـایـد افـرادى شـایسته را به خدمت بپذیرد که به اهداف انقلاب اسلامى ، مؤ من و در راه تحقق آن فداکار باشند.177

2 ـ 2 ـ 2. ماءموریت و وظایف ارتش جمهورى اسلامى ایران

بنابر ماده هفت قانون ارتش جمهورى اسلامى ایران ، مصوب 7 / 7 / 1366، مجلس شوراى اسلامى و اصلاحات بعدى آن ، وظایف و ماءموریتهاى آن عبارت اند از:

1. آمـادگـى و مـقـابـله در بـرابـر هـر گـونـه تـجـاوز نـظـامـى عـلیـه استقلال ، تمامیت ارضى ، نظام جمهورى اسلامى ایران و منافع کشور؛

2. همکارى با نیروى انتظامى و سپاه پاسداران در مقابله با اشرار، یاغیان ، قاچاقچیان ، تجزیه طلبان و جریانات براندازى در مواقع ضرورى بنا به دستور؛

3. آمـادگـى بـراى هـمـکـارى بـا سـپـاه پـاسـداران در کـمـک بـه مـلل مـسـلمـان و مـسـتـضعف غیر معارض با اسلام در دفاع از خود در برابر تهدید و تجاوز نظامى بنا به درخواست آنان و بنا به دستور؛

4. در اخـتـیـار قرار دادن افرادى که در استخدام ارتش هستند و تجهیزات فنى خود بنا به درخـواسـت دولت در اجـراى اصـل 147 قـانـون اسـاسـى و بـا رعـایـت کامل موازین عدل اسلامى در حدى که به آمادگى رزمى ارتش آسیبى وارد نشود؛

5. سـازمـاندهى ، آموزش ، تجهیز و گسترش نیروهاى زمینى ، هوایى و دریایى متناسب با امکانات و تهدیدات ، براى انجام ماءموریتهاى محوله ؛

6. تلاش پیوسته براى حاکمیت کامل فرهنگ و ضوابط اسلامى در سازمانهاى وابسته به آنها؛

7. آمـاده سـاخـتـن مـردم بـراى دفـاع مـسلحانه از کشور و نظام جمهورى اسلامى در چارچوب قانون خدمت وظیفه عمومى ؛

8. کمک به سپاه پاسداران انقلاب اسلامى در آموزش و سازماندهى بنا به دستور؛

9. اقـدامـات لازم در جـهـت نـیـل بـه خـودکـفـایـى در کـلیـه زمـیـنـه هـا از قبیل صنعتى ، آموزشى ، تدارکاتى ، اطلاعاتى ، روشها و سازماندهى ؛

10. اقدام لازم براى کسب اطلاع از اوضاع ، رویدادها و تحولات سیاسى ، نظامى آشکار و نـهـان مـنـطـقـه و جـهـان و ارزیـابـى مـسـتـمـر تـهـدیـدات و تـوان رزمـى دشـمـنـان بالفعل و بالقوه ؛

11. تـلاش مـداوم و مـسـتـمـر در جـهت حفظ و صیانت ارتش و سازمانهاى وابسته به آنها در زمینه هاى امنیتى ؛

12. ایـجـاد تـسـهیلات لازم براى همکارى سپاه پاسداران با ارتش در مواقع ضرورى که شوراى عالى امنیت ملى ، تعیین مى نماید.178
3 ـ 2. سپاه پاسداران انقلاب اسلامى

پـس از پـیـروزى انـقلاب اسلامى در سال 1357 ه‍.ش ، عده اى از نیروهاى انقلابى براى دفـاع مـسـلّحانه از انقلاب اسلامى و تداوم آن به صورت خود جوش و مردمى جمع شدند و بـه مـقـابـله با ضد انقلاب و پس مانده هاى رژیم شاه برخاستند. در همین زمان چند نفر از ایـن افـراد در قـم به ملاقات حضرت امام خمینى (ره ) رفتند. امام خمینى (ره ) در این دیدار دسـتـور تشکیل یک نیروى مسلح مکتبىِ مستقل از دولت موقت را صادر کردند. این دستور عملاً فـرمـان تـشـکـیـل سـپـاه پـاسـداران انـقـلاب اسلامى بود. در پى این فرمان ، گروهى از بـنـیـانـگـذاران سـپـاه ، اسـاسـنامه اى را در نُه ماده و نُه تبصره تهیه کرده ، به تصویب شـوراى انـقـلاب رسـانـدنـد و سپس احکام شوراى فرماندهى سپاه از سوى شوراى انقلاب صادر شد و در دوم اردیبهشت 1358 ه‍.ش ، این نهاد انقلابى و مردمى با انتشار بیانیه اى به طور رسمى اعلام موجودیت کرد.179

سـپـاه پـاسداران به عنوان یک نهاد انقلابىِ خودجوش ، آن چنان موجودیتى پیدا کرده بود کـه هیچ کس نمى توانست آن را نادیده بگیرد. علاوه بر این ، جذب این نیروى انقلابى در سـازمـان و تـشـکـیـلات در هـم ریـخـتـه و در حـال بـازسـازى ارتـش نـیـز بـه دلیـل تـفـاوتـهـاى فکرى و نهادى ، غیر ممکن به نظر مى رسید. بدین جهت بود که مجلس خـبـرگـان تـصـویـب قـانـون اسـاسى با درک مراتب پایدارى ، حراست و حفاظت از انقلاب اسـلامـى و دسـتـاوردهاى مهم آن بر موجودیّت سیاسى و واقعیت اجتماعى آن صحّه گذاشت و بـر تـاءسـیـس آن بـه عـنـوان یـکـى از نـیـروهـاى مـسـلح قـانـونـى در اصل 150 قانون اساسى ، مهر تاءیید نهاد.
1 ـ 3 ـ 2. تعریف سپاه پاسداران انقلاب اسلامى

سـپـاه پـاسـداران انـقـلاب اسـلامـى بـه مـجـمـوعـه سـتـاد کـل ، حـوزه نـمـایندگى ولى فقیه در سپاه ، سازمان حفاظت اطلاعات سپاه ، نیروى زمینى ، هـوایـى ، دریـایـى و مـقـاومـت بـسـیـج و قـدس و سـازمـانـهـاى وابـسـتـه به آنها اطلاق مى گردد.180
2 ـ 3 ـ 2. هدف از تشکیل سپاه پاسداران انقلاب اسلامى

سـپـاه پـاسـداران انـقـلاب اسـلامـى کـه در نـخـسـتـیـن روزهـاى پـیـروزى ایـن انـقـلاب تـشکیل شد، براى ادامه نقش خود در نگهبانى از انقلاب و دستاوردهاى آن پابرجا مى ماند. حدود وظایف و قلمرو مسئولیت این سپاه در رابطه با وظایف و قلمرو مسئولیت نیروهاى مسلح دیـگـر بـا تـاءکـیـد بـر هـمـکـارى و هماهنگى برادرانه میان آنها بوسیله قانون تعیین مى شود.181

بـا تـوجـّه بـه اصل فوق تا کنون دو قانون درباره سپاه پاسداران به تصویب رسیده است . اول ، اساسنامه سپاه پاسداران است . دوم ، قانون مقررّات استخدامى سپاه پاسداران انقلاب اسلامى که در تاریخ 21/7/1370 به تصویب مجلس شوراى اسلامى رسیده و در تـاریـخ 26/8/1370 از طـرف سـتـاد فـرمـانـدهـى کل قوا جهت اجرا ابلاغ شده است .
3 ـ 3 ـ 2. وظایف و ماءموریتهاى سپاه پاسداران انقلاب اسلامى

پس از پیروزى انقلاب اسلامى تاکنون در چارچوب هدف مهم سپاه پاسداران که نگهبانى از انـقـلاب و دسـتـاوردهـاى آن اسـت ، وظـایف و ماءموریتهاى فراوانى به این نهاد انقلابى محول شده است . مهم ترین آنها عبارت اند از:

الف . مـاءمـوریت نظامى : مقصود از ماءموریت نظامى ، مجموعه ماءموریتهایى هستند که سپاه در قالب یک ارتش منظم انجام مى دهد. این ماءموریت از ابتداى انقلاب تا کنون بسیار متنوع و متعدّد بوده است که از جمله آنها سرکوب ضد انقلاب و وابستگان رژیم شاه ، گروهکهاى ضد انقلاب ، خنثى کردن کودتا، سرکوب گروهها و افراد تجزیه طلب قومى و منطقه اى ، گروههاى برانداز مسلحانه ، مقابله با تجاوز رژیم بعث صدام و... است .182

ب . ماءموریتهاى انتظامى : به دلیل ناامنى اوایل انقلاب به وسیله افراد و گروههاى ضد انـقـلاب و عـدم توانایى نیروهاى انتظامى یعنى شهربانى و ژاندارمرى ، مسئولان انقلاب اسـلامـى ، ایـن وظـیـفه و ماءموریت را به سپاه پاسداران انقلاب اسلامى واگذاشتند. از آن زمـان تـاکـنـون ، ایـن نـیـروى انـقـلابـى و مـردمـى تـوانـسـته است تمام افراد، گروهها و گروهکهاى ضدانقلاب را سرکوب کرده ، نظم و امنیت را به کشور بازگرداند و هم اکنون همه مردم ایران در نقاط دوردست تا مرکز کشور از این جهت احساس امنیت و آرامش خاطر دارند.

ج . مـاءمـوریـتـهـاى اطـلاعـاتـى سـپـاه : پـس از پـیـروزى انـقـلاب اسـلامـى و انحلال سازمان اطلاعات و امنیت کشور (ساواک )، ایران عملاً فاقد نیروى اطلاعاتى بود. از یـک سـو، افـراد و نـیـروهاى اطلاعات سابق قابل اتّکا و اطمینان نبودند و از سوى دیگر، هـنـوز هـیـچ سـازمـان اطـلاعـاتـى نـیـز تـشـکـیـل نـشـده بـود. بـه هـمـیـن دلیـل ، مـاءمـوریـت اطـلاعـات بـه سـپـاه واگـذار شـد و تـا زمـان تـشـکـیـل وزارت اطـلاعـات و تجمع وظایف اطلاعاتى و امنیتى در این وزارتخانه ، سپاه این وظیفه مهم را انجام مى داد و سپس این ماءموریت به وزارتخانه جدید واگذار شد.183

د. مـاءموریت فرهنگى سپاه : از آغاز تشکیل سپاه ، یکى از وظایفى که این نهاد مقدس براى خـود بـه رسمیت مى شناسد، دفاع فرهنگى و تبلیغاتى از انقلاب اسلامى و ارزشهاى آن اسـت ؛ زیـرا نـگـهـبـانـى از انـقـلاب و دسـتـاوردهـاى آن صـرفـاً مـحـدود بـه مـسـائل نـظـامـى ، انـتـظـامـى و امـنـیـتـى نـیـسـت ، بـلکـه دفـاع هـمـه جانبه از جمله دفاع در مـقـابـل تـهـاجـم فـرهـنـگـى اسـت . عـلاوه بـر ایـن ، در حـال حـاضـر تـهـدیـدات را بـه سـه دسـته تهدیدات سخت (نظامى ) تهدیدات نیمه سخت (امـنـیتى ) و تهدیدات نرم (فرهنگى ـ تبلیغاتى ) تقسیم مى کنند. بدیهى است با توجه بـه ایـن گـونـه تـهـدیـدات (فـرهـنـگـى )، دفـاع در مقابل آن نیز لازم و ضرورى است و از این رو، یکى از وظایف ذاتى سپاه ، دفاع فرهنگى و تـبـلیـغاتى از انقلاب و دستاوردهاى آن در داخل و خارج از کشور است ؛ زیرا راه مهم مقابله با تهدیدات فرهنگى ، دفاع با روشهاى فرهنگى و تبلیغاتى است .

ایـنـک سـپاه پاسداران چه در حوزه فرماندهى و چه در حوزه نمایندگى رهبرى بر اساس ‍ ابـلاغـیـه ها و تدابیر و رهنمودهاى مقام معظم رهبرى کارهاى فرهنگى انجام مى دهد. این امر نـشـان مـى دهـد کـه وظیفه سپاه ، صرفاً دفاعى نظامى ، انتظامى و یا امنیتى نیست ، بلکه دفاع در مقابل تهدیدات فرهنگى هم از جمله وظایف و ماءموریتهاى این نهاد مقدس است .

ه‍. سـازمـانـدهـى و آمـوزش بـسـیـج : به دلیل بروز مشکلات متعدد در سازمان بسیج ملّى در اوایل انقلاب ، مجلس شوراى اسلامى در تاریخ 19/11/1359، قانون ادغام سازمان بسیج مـلى (مـسـتـضـعفین ) را در سپاه پاسداران انقلاب اسلامى به تصویب رساند. به موجب این قـانون ، از تاریخ تصویب آن ، سازمان بسیج ملّى ، تحت عنوان ((واحد بسیج مستضعفین )) در سـپـاه پـاسـداران انـقـلاب اسـلامـى ادغـام شد و مسئولیت اداره و فرماندهى آن به سپاه واگـذار گردید. علاوه بر این کلیه اعتبارات و امکاناتى که از طرف سازمانهاى دولتى و غیر دولتى و افراد که در اختیار آن بود، در اختیار سپاه پاسداران قرار گرفت .184

به موجب تصویب لایحه قانونى تشکیل سـازمـان بـسـیـج مـلّى مـورخـه 24/4/1359، ایـن سـازمـان داراى وظـایـف و اختیارات زیادى بـود.185 عـلاوه بـرایـن ، بـه مـوجب قوانین مصوب 1366 ه‍.ش ، 1370 و 1375، وظایف دیـگـرى نـیـز بـه ایـن سـازمـان افـزوده شـد.186 بـدیـن تـرتیب ، بسیج داراى وظایف و مـاءمـوریتهاى زیادى است که این ماءموریتها شامل ماءموریت فرهنگى ، سیاسى ، اجتماعى و نـظـامـى اسـت . بـسیج یکى از ماءموریتهاى سپاه است و سپاه پاسداران از آن در جهت حفظ و پـاسـدارى از کـشـور و انـقـلاب اسـلامـى و دسـتـاوردهـاى آن اسـتـفـاده مـى کـنـد. هـشـت سـال دفـاع مـقـدس در مـقـابل جنگ تحمیلى صدام ، نشان دهنده ضرورت و لزوم وجود این دو نیرو در کنار یکدیگر براى دفاع از انقلاب و دستاوردهاى آن مى باشد.
4 ـ 2. نیروى انتظامى جمهورى اسلامى ایران

قـبـل از پـیـروزى انـقـلاب اسـلامـى دو نـیـروى شـهـربـانـى و ژانـدارمـرى مسئول حفظ امنیت و نظم در شهرها، روستاها و مرزها بودند. پس از پیروزى انقلاب اسلامى ، بنابر اقتضاى زمان نهادى برخاسته از مردم در محلات مختلف شهرها تحت عنوان ((کمیته انـقـلاب اسـلامـى )) شـکـل گـرفـت . از ایـن زمـان تـا سـال 1369، ایـن سـه نـیـرو مـسـئول بـرقـرارى نـظـم و امـنـیـت مـردم بـودنـد؛ امـا بـه دلیـل مـشـکـلاتـى کـه بـه عـلت تـعـدّد نـیـروهـاى امـنـیـتى بین این سه نیرو (شهربانى ، ژاندارمرى و کمیته ) به وجود آمد، تصمیم گرفته شد که این نیروها با هم ادغام شوند و یک نیروى جدید تشکیل شود.

سـرانـجـام در تـاریـخ 9/5/1369 ه‍.ش ، قانون نیروى انتظامى از تصویب نهایى مجلس گـذشـت و وزارت کـشـور را مـوظـف کـرد کـه ظـرف مـدت یـک سـال نـیـروهاى انتظامى موجود را ادغام کند و سازمانى تحت عنوان نیروى انتظامى جمهورى اسـلامى ایران تشکیل دهد. علاوه بر این ، تمام نیروهاى مسلّحى که در جهت امور انتظامى در ارتـبـاط با قوه قضائیه ، وزارتخانه ها و سازمانها، نهادها و مؤ سسات مختلف ، فعالیت مـى کردند، در نیروى انتظامى جمهورى اسلامى ایران ادغام شدند و از طریق وزارت کشور و نیروى انتظامى تحت امر این نیرو قرار گرفتند.187

بـه مـوجب این قانون ، نیروى انتظامى جمهورى اسلامى ایران ، سازمانى مسلّح است که در تابعیت فرماندهى کل قوا و وابسته به وزارت کشور مى باشد. فرمانده نیروى انتظامى از طـرف فـرمـانـده کـل قـوا مـنـصـوب مـى گـردد.188 هـدف از تشکیل نیروى انتظامى ، استقرار نظم و امنیت و تاءمین آسایش عمومى و فردى و نگهبانى و پـاسـدارى از دسـتاوردهاى انقلاب اسلامى در چارچوب این قانون در قلمرو کشور جمهورى اسلامى ایران است .189
1 ـ 4 ـ 2. ماءموریت و وظایف نیروى انتظامى جمهورى اسلامى ایران

بر اساس ماده چهار این قانون وظایف نیروى انتظامى عبارت اند از:

1. استقرار نظم و امنیت و تاءمین آسایش عمومى و فردى ؛

2. مـقـابـله و مـبـارزه قـاطـع و مـسـتـمـر بـا هـر گـونه خرابکارى ، تروریسم ، شورش و عوامل و حرکتهایى که مخل امنیت کشور باشد با همکارى وزارت اطلاعات .

3. تـاءمـیـن امنیت براى برگزارى اجتماعات ، تشکلها، راهپیماییها و فعالیتهاى قانونى و مـجـاز و مـمـانعت و جلوگیرى از هر گونه تشکل و راهپیمایى و اجتماع غیر مجاز و مقابله با اغتشاش ، بى نظمى و فعالیت غیر مجاز؛

4. اقـدام لازم در زمـیـنـه کـسـب اخـبـار و اطلاعات در محدوده وظایف محوله و همکارى با سایر سازمانها و یگانهاى اطلاعاتى کشور در حدود وظایف آنها.

5. حـراسـت از اماکن ، تاءسیسات ، تجهیزات و تسهیلات طبقه بندى شده غیرنظامى و حفظ حـریـم آنها به استثناى موارد حساس و حیاتى به تشخیص شوراى عالى امنیت ملى که به عهده سپاه پاسداران انقلاب اسلامى خواهد بود.

6. حـفـاظـت از مـسـئولیـن و شـخـصـیـتـهـاى داخـلى و خـارجـى در سراسر کشور به استثناى داخـل پـادگـانـهـا و تاءسیسات نظامى ، مگر در مواردى که بنابه تشخیص شوراى عالى امـنـیـت مـلى اصـل انـقـلاب و یـا دسـتـاوردهـاى آن در مـعـرض خـطـر باشد که به عهده سپاه پاسداران انقلاب اسلامى خواهد بود.

7. جـمـع آورى سـلاح و مـهـمـات و تـجـهـیـزات و صـدور پـروانـه نـگـهـدارى و حمل سلاح شخصى و نظارت بر نگهدارى و مصرف مجاز مواد آتش زا (ناریه ) با هماهنگى وزارت اطلاعات برابر طرحهاى مصوب شوراى امنیت ؛

8. انـجـام وظـایـفـى کـه بـر طـبـق قانون به عنوان ضابط قوه قضائیه به عهده نیروى انـتـظـامـى مـحـول شـده است . از جمله این موارد عبارت اند از: مبارزه با مواد مخدر، مبارزه با قـاچـاق ، مـبـارزه با منکرات و فساد، پیشگیرى از وقوع جرائم ، کشف جرائم ، بازرسى و تحقیق ، حفظ آثار و دلایل جرم ، دستگیرى متهمین و مجرمین و جلوگیرى از فرار و اختفا آنها و اجرا و ابلاغ احکام قضایى .

9. انجام امور مربوط به تشخیص هویت و کشف علمى جرایم .

10. مراقبت و کنترل مرزهاى جمهورى اسلامى ایران ، اجراى معاهدات و پروتکلهاى مصوبه مـرزى و اسـتـیـفـاى حـقوق دولت و اتباع مرزنشین جمهورى اسلامى ایران در مرزها و محدوده انحصارى اقتصادى دریاها.

11. اجـراى قـوانـیـن و مقررات مربوط به گذرنامه (به جز گذرنامه سیاسى و خدمت ) و ورود و اقامت اتباع خارجى با هماهنگى وزارت اطلاعات .

12. اجـراى قـوانـیـن و مـقـررّات راهـنـمـایى و رانندگى و امور توزین و حفظ حریم راههاى کشور.

13. اجراى قوانین و مقررات وظیفه عمومى .

14. نـظـارت بـر اماکن عمومى و انجام سایر امور مربوط به اماکن مذکور برابر مقررات مصوب .

15. هـمـکـارى بـا سـایـر نـیـروهـاى مسلح جمهورى اسلامى ایران در مواقع لزوم و بنابه دستور.

16. همکارى با دبیرخانه پلیس بین الملل (اینترپل ).

17. هـمـکـارى بـا وزارتـخانه ها، سازمانها، مؤ سسات و شرکتهاى دولتى و وابسته به دولت ، بانکها و شهرداریها در حدود قوانین و مقررّات مربوط.

18. هـمـکـارى با سازمانهاى ذى ربط در جهت ایجاد و توسعه زمینه هاى فرهنگى لازم به منظور کاهش جرائم و تخلفات و تسهیل وظایف محوله .

19. انجام امور امدادى و مردم یارى در مواقع ضرورى ، ضمن هماهنگى با مراجع ذى ربط.

20. سـازمـانـدهـى ، تـجـهـیـز، آمـوزش یـگـانـهـاى انـتـظـامـى و آمـاده کردن آنها جهت اجراى ماءموریتهاى محوله .

21. تاءمین و حفاظت تاءسیسات ، سربازخانه ها و قرارگاههاى مربوط.

22. تاءمین نیازهاى پزشکى پرسنل و اداره بیمارستانها و درمانگاههاى مربوط.

23. تـهـیه طرح نیازمندیهاى لجستیکى و اقدام در جهت تهیه و خرید اقلام و خدماتى که از سـوى فـرمـانـدهـى کـل نیروهاى مسلّح به عهده نیروى انتظامى واگذار مى گردد. همچنین ، اقدام جهت خرید املاک و احداث تاءسیسات مورد نیاز برابر طرحهاى مصوب .

24. تلاش مداوم و مستمر در جهت حفظ و صیانت سازمان در زمینه هاى امنیتى .

25. تلاش مداوم و مستمر در جهت حاکمیت کامل فرهنگ و ضوابط اسلامى در نیروى انتظامى .
5 ـ 2. وزارت دفاع و پشتیبانى نیروهاى مسلح

وزارت دفـاع و پـشـتـیـبـانـى نـیروهاى مسلّح به مجموعه وزارت دفاع و کلیه مؤ سسات ، سـازمـانـهـا و شـرکـتـهاى تابع آن اطلاق مى گردد.190 این وزارتخانه تابع قوانین و مقرّرات نیروهاى مسلّح است و بخشى از دولت است که مسئولیت پشتیبانى نیروهاى مسلّح را در قـالب قـوانـیـن و تـدابـیـر مـقـام مـعـظـم فـرمـانـدهـى کل قوا بر عهده دارد.191

قـبـل از پیروزى انقلاب اسلامى ، وزارتخانه اى به نام وزارت جنگ وجود داشت که پس از پـیـروزى انـقـلاب تـبـدیـل بـه ((وزارت دفاع )) شد و وظیفه پشتیبانى از ارتش جمهورى اسـلامـى ایران را به عهده گرفت . پس از تشکیل سپاه پاسداران و به ویژه در زمان جنگ به علت گسترش این نهاد انقلابى و براى پشتیبانى از آن ، وزارتخانه دیگرى به نام ((وزارت سـپـاه پـاسداران ))، تشکیل شد. پس ‍ از پایان جنگ تحمیلى و به علت ضرورت تـمـرکـز پـشـتـیـبانى تسلیحاتى ، تدارکاتى و خدماتى نیروهاى مسلّح جمهورى اسلامى ایـران ، قـانـون انـحـلال وزارتـیـن دفـاع و سـپـاه پـاسـداران و تشکیل وزارت دفاع و پشتیبانى نیروهاى مسلّح در تاریخ 31/5/1368 ه‍.ش ، به تصویب نهایى مجلس و به تاءیید شوراى نگهبان رسید.

بـه مـوجـب مـاده یـک ایـن قـانون ، وزارت دفاع و پشتیبانى نیروهاى مسلح جمهورى اسلامى ایـران از ادغـام وزارتـیـن دفـاع و سـپـاه پـاسـداران ، تـشـکیل مى شود،192 به موجب مواد دیگر این قانون ، کلیّه اعتبارات ، دیون ، مطالبات ، تـعـهـدات ، مـؤ سـسـات ، سازمانها و شرکتهاى تابع ، وابسته و یا تحت پوشش و کلیه پـرسـنـل و نـیـروهـاى شـاغل در دو وزارتخانه سپاه و دفاع به وزارت دفاع و پشتیبانى نیروهاى مسلّح منتقل شدند.193
1 ـ 5 ـ 2. وظایف وزارت دفاع و پشتیبانى نیروهاى مسّلح

بر اساس ماده چهار این قانون وظایف وزارت دفاع و پشتیبانى نیروهاى مسلّح عبارتند از:

1. بررسى ، تنظیم و تحصیل بـودجـه و اعـتـبـارات نیروهاى نظامى و وزارت و سازمان هاى وابسته به آنها با هماهنگى سـتـاد کـل نـیـروهـاى مسلّح و نظارت بر انجام هزینه ها و بررسى و تاءیید بیلان حساب بودجه آنها.

2. سـاخت و تولید اقلام مورد نیاز نیروهاى مسلّح و انجام تحقیقات صنعتى لازم و افزایش امـکـانـات تـکـنـولوژى صـنـایـع مـربـوطـه ، بـرابـر تـدابـیـر و خـط مـشـى فـرماندهى کل .

3. نـوسـازى ، بـازسـازى و تـعـمـیـرات اسـاسـى وسـایـل و تـجـهـیـزات خـارج از مـقـدورات نـیـروهـاى مـسـلّح ، بـرابـر دستورالعمل ابلاغى ستاد کل .

4. پشتیبانى فنى ، آموزشى و تعمیراتى خدمات کامپیوترى نیروهاى مسلّح .

5. هـدایـت و هـمـاهـنـگ نمودن امور تحقیقات صنعتى نیروهاى مسلّح و سازمانهاى وابسته به وزارت ، بـرابـر مـصـوبـات و خـط مـشـى فـرمـانـدهـى کل و بهره گیرى از امکانات مراکز پژوهشى و تحقیقاتى صنعتى کشور.

6. آمـوزش و تـربـیت کادر متخصص و مورد نیاز وزارت و سازمانهاى وابسته و سازماندهى عناصر سازمانى تابعه وابسته .

7. کـسـب آگاهى از پیشرفتهاى صنایع نظامى و شناخت سیستمهاى تسلیحاتى پیشرفته در جهان .

8. انـجـام کلیه خریدهاى خارجى مورد نیاز نیروهاى نظامى و وزارت و سازمانهاى وابسته به آنها بر اساس تدابیر فرماندهى کل و سیاست کلى و خط مشى دولت جمهورى اسلامى ایران .

9. تـهـیه ، تاءمین و خرید داخلى اقلام مشترک مورد نیاز نیروهاى نظامى به تشخیص ستاد کل به استثناى سوخت و مواد فاسد شدنى و همچنین ، انجام کلیه خریدهاى داخلى مورد نیاز وزارت .

10. تـهـیـه و تنظیم لوایح مورد نیاز نیروهاى نظامى و وزارت و سازمانهاى وابسته به آنـهـا بـر اسـاس تـدابـیـر کـلى فـرمـانـدهـى کـل . و پـى گـیـرى جـهـت سـیـر مـراحـل ابـلاغ قـوانـیـن و مـصـوبـات هـیـئت وزیـران از طـریـق سـتـاد کل به نیروهاى نظامى و نظارت بر اجراى قوانین و مقررّات .

11. دفـاع از حـقـوق نـیـروهـاى نـظـامـى و وزارت و سازمانهاى وابسته به آنها در مراجع قضایى .

12. اداره امـور امـلاک نـیـروهـاى نـظـامـى و وزارت و سـازمـانـهاى وابسته به آنها از نظر حقوقى و قانونى .

13. تـهـیـه و تـاءمـیـن زمـیـن مورد نیاز و احداث ساختمان و تاءسیسات ساختمانى نیروهاى نـظـامـى و وزارت بـرابـر دسـتـورالعـمـل و خـط مـشـى فـرمـانـدهـى کل در چارچوب ضوابط و سیاستهاى وزارت مسکن و شهرسازى .

14. تـهـیـه و تـاءمـیـن نـقـشـه هـاى نـظـامـى و مرزى کشور و خدمات جغرافیایى مورد نیاز نیروهاى مسلّح .

15. تـاءمـیـن خدمات درمانى پرسنل نیروهاى مسلّح و وزارت و سازمانهاى وابسته به آنها اعـم از کادر ثابت ، پیمانى ، وظیفه و اعضاى ویژه بسیج ، بازنشستگان ، وظیفه بگیران ، مستمرى بگیران و عائله تحت تکفل آنها.

16. تـاءمـیـن نـیـازهـاى درمـانـى پـرسنل و اداره امور بیمارستانها و درمانگاههاى وزارت و سازمانهاى وابسته .

17. انـجـام امـور بـیـمـه و بـازنـشـسـتـگـى ، وظـیـفـه و مـسـتـمـرى پرسنل نیروهاى نظامى و وزارت و سازمانهاى وابسته به آنها.

18. تاءمین و حفاظت فیزیکى اماکن و تاءسیسات وزارت و سازمانهاى وابسته .

19. آمـوزش و آمـاده سـازى پـرسـنل کادر ثابت وزارت و سازمانهاى وابسته در رسته هاى رزمى جهت پذیرش مسئولیتهاى محوله در جنگ با همکارى نیروهاى مسلّح .
3. اصول و کلیات مربوط به نیروهاى مسلح

مسائل و مطالب مربوط به نیروهاى مسلح در قانون اساسى ، قوانین عادى و آیین نامه هاى انـضـبـاطـى بـه دو دسـتـه تـقـسـیـم مـى شـونـد: دسـتـه اوّل شـامـل مـطـالب اخـتـصـاصـى هـر یـک از آنـهـاسـت . بـراى مـثـال ، مـسـائل و مـطـالب مـربـوط بـه ارتـش جـمهورى اسلامى ، سپاه پاسداران ، نیروى انتظامى و وزارت دفاع و پشتیبانى نیروهاى مسلّح ، ساختار سازمانى ، وظایف و اختیارات ، مـاءمـوریـتـهـا و سـلسـله مـراتـب فـرمـانـدهـى آنـهـا و رابـطـه آنـهـا بـا سـتـاد فـرماندهى کـل قـوا، در قـانـون بـه صـورت جـداگـانـه مـشـخـص شـده اسـت . عـلاوه بر این ، برخى مـسـائل و مـطـالب مـربوط به نیروهاى مسلّح کلّى است و اختصاص به همه آنها دارد که در ایـنـجـا مـا از آنها با عنوان ((اصول و کلّیات مربوط به نیروهاى مسلّح ))، یاد کرده ایم . این اصول و کلیّات عبارت اند از:
1 ـ 3. ویژگیهاى کلى و اساسى نیروهاى مسلح

1 ـ 1 ـ 3. اسـلامـى بـودن : در تـشـکـیـل و تجهیز نیروهاى مسلح ، اساس و ضابطه ، مکتب اسـلام اسـت ، بـه نـحـوى کـه بـر هـمـه شئون و ابعاد آن ، ضوابط و مقررات شرع حاکم بـاشـد. نـیـروهـاى مـسـلح ، رسـالت مـکـتـبى جهاد در راه خدا را بر عهده داشته ، پیروى از اصول اخلاقى اسلام و احترام به شخصیت انسانى افراد را وظیفه خود مى دانند.194

2 ـ 1 ـ 3. ولایـى بـودن : نـیـروهـاى مـسـلح تـحـت فـرمـان فـرمـانـدهـى کـل قـوا بـوده ، اصـل وحـدت فـرمـانـدهـى در تـمـامـى رده هـاى آن حـاکـم اسـت و نـیـل بـه فـرمـانـدهى در تمامى رده ها براساس ‍ شایستگى و کارآیى صورت مى گیرد. دسـتـور فـرمـانـده در صورتى که مغایر با دستورات مسلم شرع ، فرمانهاى فرماندهى کـل و حـاکـمـیـت نـظـام و قـوانـیـن جـمـهورى اسلامى ایران نباشد، لازم الاجرا است . کارکنان نـیـروهـاى مـسـلح در خـط سـیـاسى مقام رهبرى بوده ، عضویت و وابستگى آنان در تشکلهاى سـیـاسـى بـا تـوجـه بـه فـرمـان مـقـام رهـبـرى مـطـلقـاً مـمـنـوع اسـت .195 فـرمـانـدهـى کـل نـیروهاى مسلح جمهورى اسلامى ایران مقام ولایت فقیه یا رهبرى است . همه فرماندهان ، رؤ سـا و مـدیـران مـوظـف انـد از ولى امـر اطـاعـت و پیروى نمایند و هیچ فرمانده ، مدیر یا فـردى از نـیـروهـاى مسلح حق ندارد خلاف دستورات ، فرامین و تدابیر مقام ولایت دستورى صادر کند یا از چنین دستورى اطاعت کند.

3 ـ 1 ـ 3. مـردمـى بـودن : نیروهاى مسلح ، همواره در کنار مردم و در جهت مصالح و آرمانهاى امـت اسـلامـى ، انـجـام وظـیـفـه مـى کـنـند و در زمان صلح نیز به درخواست دولت ، افراد و تـجـهـیـزات فنى خود را در حدى که به آمادگى رزمى آنها آسیبى وارد نیاید، در جهت خدمت بـه مـردم در زمـیـنـه کـارهـاى امـدادى ، آمـوزشـى ، تـولیـد و جهاد سازندگى به کار مى گیرند.196

4 ـ 1 ـ 3. خـودکـفـایـى : نـیروهاى مسلح جمهورى اسلامى ایران با بهره گیرى از تمامى تـوان خـود در جـهـت رسـیـدن بـه خـودکـفـایـى در کـلیـه زمـیـنـه هـا از قـبـیـل سـازماندهى ، آموزشى ، تدارکاتى ، اطلاعاتى و صنعتى مى کوشند.197 تحریم جـمـهـورى اسـلامى ایران از سوى دشمنان اسلام از یک سو و کمکهاى تسلیحاتى ، مالى ، اقـتـصـادى و اطـلاعـاتـى آنـهـا بـه رژیـم بـعـث عـراق در هـشـت سـال دفـاع مـقـدس از سـوى دیگر، ضرورت خودکفایى در عرصه علوم و فنون و تجهیز نظامى را هر چه بیش تر نمایان ساخت .

5 ـ 1 ـ 3. انـضـبـاط: انـضـبـاط داراى دو جنبه است : جنبه معنوى و جنبه ظاهرى . جنبه معنوى انضباط بر اثر ایمان و اعتقاد به خدا و مبانى دین مبین اسلام و انجام فرائض دینى و پاى بـنـد بـودن بـه احـکـام و ارزشـهـاى اخـلاق اسـلامـى ، احـسـاس مـسـئولیـت مـعـنـوى در قبال نظام جمهورى اسلامى ، میهن و ملت ایثارگر ایران ، قانون و وظایف محوله ، اعتقاد به مـنـطـقـى و عـادلانـه بـودن مـقـرّرات و اعـتـقاد به فرماندهان ، رؤ سا، مدیران و همکاران در پـرسـنـل پـدیـد مى آید به گونه اى که حتى اگر تمام نظارتها، برداشته شود، جنبه مـعـنـوى انـضـبـاط همچنان پابرجا و برقرار مى ماند. جنبه معنوى انضباط، پایه و اساس تـربـیـت نـیـروهـاى مـسـلح مـکـتـبـى ، فـداکـار و وظـیـفـه شـنـاس را تشکیل مى دهد.198 جنبه ظاهرى انضباط با حفظ احترامات و آراستگى ظاهرى ، دقت در اجراى قوانین و مقررات و دستورات ، تحقق مى یابد.199

6 ـ 1 ـ 3. سـادگـى : در نـیروهاى مسلح در تمامى زمینه ها، اعم از طرح ریزیهاى ستادى ، اعمال مدیریت ، به کارگیرى سیستمها و روشها، گزینش فنّاورى و صدور دستورالعملها، بـایـد اصـل سـادگـى رعایت شود و تشکیلات غیرضرورى و تشریفات بى مورد، حذف و روشهاى یکنواخت سازى مورد توجه قرار گیرد.200

7 ـ 1 ـ 3. اقـتـدار: نـیـروهـاى مـسـلح بـایـد از چنان آمادگى ، تحرک و اقتدارى برخوردار باشند که بتوانند با بهره گیرى از تمامى امکانات جمهورى اسلامى ، جرئت تعرض را از دشمنان آشکار و پنهان سلب نمایند.201

8 ـ 1 ـ 3. تـدافـعى بودن : نیروهاى مسلح با بهره گیرى از تمامى توان خود، دشمن را از تـعـرض ‍ بازداشته ، در برابر هرگونه تجاوز به انقلاب اسلامى و کشور ایران ، دفـاع مـى کـنـنـد و مـتـجـاوز را تـنـبـیـه و سـرکـوب مـى نـمـا یـنـد و در عـیـن اعـتـقـاد بـه اصل عدم تعرض ، ملل مسلمان یا مستضعف غیرمعارض با اسلام را براى دفاع از خود، یارى مى کنند.202
2 ـ 3. مسئولیت و وظایف فردى پرسنل نیروهاى مسلح

بنابر آیین نامه انضباطى نیروهاى مسلح ، مسئولیت و وظایف هر یک از افراد نیروهاى مسلّح اعـم از افـراد شـاغـل در سـپـاه ، ارتـش ، نـیـروى انـتـظـامـى ، سـتـاد فـرمـانـدهـى کل قوا و وزارت دفاع و پشتیبانى نیروهاى مسلح عبارت است از:

1 ـ 2 ـ 3. هـر یـک از کارکنان نیروهاى مسلح باید با ایمان و اعتقاد راسخ و علاقه در حفظ اسـلام ، ولایـت فـقـیـه ، انـقـلاب و دسـت آوردهـاى آن ، نـظـام جـمـهـورى اسـلامـى ، استقلال و تمامیت ارضى کشور اسلامى ایران ، دفاع از مسلمین و مستضعفین غیرمعارض و در انـجـام وظـیـفـه مـحـوله ، کـوشـا بـاشـد و در اجـراى فـرامـیـن مـقـام مـعـظـم فـرمـانـدهـى کـل قـوا، فـرماندهان ، رؤ سا و مدیران و نیز تعهدات سربازى خود با ایثار و جانبازى ، وفادارى کند.203

2 ـ 2 ـ 3. کـارکـنـان نـیروهاى مسلح باید با تقوا، متعهد، ایثارگر، با انضباط، شجاع و تابع قوانین و مقررات باشند و در راه انجام وظیفه محوله از فدا کردن جان خویش ، دریغ ننمایند.204

3 ـ 2 ـ 3. هـر یـک از کـارکـنـان نـیروهاى مسلح بایستى وظیفه خود را خوب بشناسد و آیین نـامـه هـا و مقررات مربوطه را به طور کامل و با نهایت علاقه فراگیرد و آنها را با دقت به مرحله اجرا درآورد.205

4 ـ 2 ـ 3. هـر یـک از کـارکـنـان نـیروهاى مسلّح بایستى براى بالا بردن دانش و تخصص شـغـلى خـود بکوشد و در شناسایى و نگهدارى جنگ افزار خود دقت ورزد و ساز و برگ و سایر اموال دولتى را که در اختیار اوست ، خوب بشناسد و از آنها محافظت کند.206

5 ـ 2 ـ 3. مـسـئولیـت سـربـازى ایـجـاب مـى نـمـایـد هـر یـک از کـارکـنان نیروهاى مسلح ، دشـواریـهـاى خـدمـتـى را بـا ابـتـکـار و عـلاقـه مـنـدى و بـا ابـزار تـوانایى و رشادت ، حـل کـنـد و هرگز ترس و سستى به خود راه ندهد و هیچ گاه از یارى صمیمانه همکاران و سایر همرزمان و هم میهنان خود دریغ نورزد.207

6 ـ 2 ـ 3. هـر یـک از کـارکنان نیروهاى مسلح باید احترام لباس مقدس سربازى را همواره حفظ و از ارتکاب اعمال خلاف شئون اسلامى و خدمتى پرهیز نماید.208

7 ـ 2 ـ 3. کـارکـنـان نـیـروهـاى مـسـلح بـایـسـتـى هـمـواره بـا هـوشـیـارى و رعـایـت اصـول و مـقـررات حـفـاظـتـى در حـفـظ اسـرارى کـه در اختیار دارند کوشا باشند و حتى در شـرایـط بـحـرانـى بـا فـداکـارى از افـشاى آنها جلوگیرى کنند و در برخورد با موارد مشکوک ، مراتب را بلافاصله به مقام مافوقِ مسئول گزارش نمایند.209

8 ـ 2 ـ 3. کـارکـنـان نـیـروهـاى مـسـلح جـمهورى اسلامى ایران از عضویت یا وابستگى به احـزاب و گـروههاى سیاسى ، ممنوع بوده ، حق فعالیت در جهت برنامه ها و تبلیغات آنان را ندارند.210

9 ـ 2 ـ 3. هـر فـرد از نـیـروهـاى مـسـلح بـایـد نسبت به همکاران و همرزمان و عموم مسلمین ، صمیمى و مهربان بوده ، نسبت به دشمنان اسلام و ستمگران سخت گیر و سازش ناپذیر باشد.211
3 ـ 3. اصول شرافت سربازى 212

پرسنل نیروهاى مسلح از هر درجه و رتبه اى که باشند مفتخر به عنوان سرباز ولى امر بـوده و بـایـد هـمـواره اصـول زیـر را رعـایـت کـنـنـد. رعـایـت ایـن اصـول ، اسـاس و پـایـه انـضـبـاط را پـى ریـزى نـمـوده و اصول شرافت سربازى نامیده مى شود و از زبان یک سرباز مسلمان و ایرانى به شرح زیر بیان مى شود:

1 ـ 3 ـ 3. مـن یـک سـربـاز ایـرانـى هـسـتـم کـه در اطـاعـت از خـدا و رسول و ولایت فقیه به منظور حفظ نظام ، استقلال ، تمامیت ارضى کشور جمهورى اسلامى ایـران و پـاسـدارى از اسـلام و دست آوردهاى انقلاب اسلامى و حمایت از مظلومین و مستضعفین جهان غیر معارض با اسلام ، تحت فرمان مقام معظم رهبرى خدمت مى کنم .

2 ـ 3 ـ 3. مـن شـهـادت در راه خـدا را فـوز عظیم مى دانم و آماده ام جان خود را در راه دفاع و حراست از اسلام ، نظام و کشور جمهورى اسلامى ایران فدا کنم .

3 ـ 3 ـ 3. من دستورات فرماندهان ، رؤ سا و مدیران خود را اطاعت مى کنم .

4 ـ 3 ـ 3. من حفظ حیثیت و شرافت سربازى و اخلاق اسلامى را سرلوحه زندگى خود قرار مى دهم .

5 ـ 3 ـ 3. مـن اصـول و مقرّرات حفاظتى را مد نظر داشته و در حفظ اسرار نظامى و دولتى کوشش مى کنم .

6 ـ 3 ـ 3. مـن از انـجـام هـرگـونـه فـعـالیـت سـیـاسـى مـمـنـوعه و وابستگى به احزاب و گروههاى سیاسى خوددارى مى نمایم .

7 ـ 3 ـ 3. امـوال و وسـائل و اسـنـادى را کـه بـه من سپرده شده با نهایت دلسوزى و دقّت نگهدارى و حفظ خواهم نمود.

8 ـ 3 ـ 3. من وظایف خود را با حدیت و صداقت انجام مى دهم .

9 ـ 3 ـ 3. در جـنـگ ، هیچگاه تسلیم دشمن نخواهم شد و تا قدرت جنگیدن باقى باشد به مقاومت ادامه خواهم داد.

10 ـ 3 ـ 3. اگـر دشـمـن اسـیـرم نـماید با تمام توان به مقاومت خود ادامه خواهم داد. هنگام اسـارت بـه هـر وسـیـله اى بـراى گـریـختن از دست دشمن و پیوستن به نیروهاى خودى ، متوسل خواهم شد و به فرار دیگران که جزء نیروهاى خودى هستند، کمک خواهم کرد.

11 ـ 3 ـ 3. اگـر دشـمـن اسـیـرم نـمـایـد، هـنـگـام بـازپـرسـى تـوسـط دشـمن ، فقط نام خـانـوادگـى ، درجـه یـا رتـبـه ، شـماره پرسنلى و تاریخ تولد خود را خواهم گفت و از پـاسـخ به هر سؤ ال دیگرى خوددارى خواهم کرد و هیچ گونه اظهارى (کتبى یا شفاهى ) علیه نظام اسلامى ، کشور، ملت و نیروهاى مسلح خود نخواهم نمود.

12 ـ 3 ـ 3. در دوران اسارت ، نسبت به نظام اسلامى ، ملت ، میهن و نیروهاى مسلح جمهورى اسـلامـى ایـران و هـمه همرزمان خود وفادار خواهم ماند و هیچ گونه اطلاعى که به ضرر نـظـام ، کـشـور، مـیـهـن و هـمرزمانم باشد، به دشمن نداده و در هیچ عملى علیه آنان شرکت نخواهم کرد.

13 ـ 3 ـ 3. من همواره نسبت به همکاران و همرزمان و عموم مسلمین ، صمیمى و مهربان بوده و نسبت به دشمنان اسلام و ستمگران سخت گیر و سازش ناپذیر خواهم بود.
4 ـ 3. اصول فرماندهى و سلسله مراتب در نیروهاى مسلح

1 ـ 4 ـ 3. فـرمـانـدهى کل نیروهاى مسلح جمهورى اسلامى ایران با مقام معظم رهبرى (ولایت فقیه ) است . فرماندهان ، رؤ سا و مدیران در تمام سلسله مراتب در حدود اختیارات مصوب سازمانى از طرف معظم له ، فرماندهى ، ریاست و یا مدیریت خواهند داشت .

2 ـ 4 ـ 3. چـنـانـچـه مـقـام معظم فرماندهى کل قوا تمام و یا قسمتى از اختیارات خود را به شـخـص ‍ دیـگـرى تـفویض فرمایند، دستورات آن شخص در حدود اختیارات تفویض شده ، لازم الاجرا خواهد بود.

3 ـ 4 ـ 3. ستاد فرماندهى کل قوا در طول ستاد مشترک ارتش جمهورى اسلامى ایران ، ستاد کـل سـپـاه پـاسداران انقلاب اسلامى ، ستاد نیروى انتظامى و در رده بالاتر از آنها است و بـرحـسـب مـاءمـوریـت و فـرامـیـن و تـدابـیـر ابـلاغـى مـقـام مـعـظـم فـرمـانـدهـى کل قوا، انجام وظیفه مى کند.

4 ـ 4 ـ 3. وزارت دفاع و پشتیبانى نیروهاى مسلح جمهورى اسلامى ایران تابع قوانین و مقررات نیروهاى مسلح بوده و بخشى از دولت است که مسئولیت پشتیبانى نیروهاى مسلح را در قـالب قـوانـیـن و تـدابـیـر مـقـام مـعـظـم فـرمـانـدهـى کل قوا را برعهده دارد.

5 ـ 4 ـ 3. نیروهاى مسلح جمهورى اسلامى ایران از بالاترین مقام تا پایین ترین رده به وسـیـله فـرمـانـدهـان ، رؤ سـا یـا مـدیـران کـه از طـرف مـقـام مـعـظـم فـرمـانـدهـى کـل قـوا، فـرمـانـدهـى یا ریاست یا مدیریت دارند، مانند حلقه هاى زنجیر به هم پیوسته بوده که در اصطلاح آن را سلسله مراتب مى گویند.

6 ـ 4 ـ 3. سـتـاد فـرمـانـدهـى کـل قـوا، سـتـاد فـرمـانـدهـى مـعـظـم کل قوا در نیروهاى مسلح بوده و معظم له را در اداره امور نیروهاى مسلح یارى مى نماید.

7 ـ 4 ـ 3. سـلسـله مـراتـب در ارتش ، سپاه و نیروى انتظامى که هر یک بخشى از نیروهاى مسلح را تشکیل مى دهند، براساس ساختار سازمانى ابلاغى آن مى باشد.

8 ـ 4 ـ 3. مـسـیـر اعـمال فرماندهى در یگانهایى که فاقد ستاد مى باشد، مستقیم و بدون واسـطـه بوده ، لیکن در یگانهایى که داراى ستاد هستند، فرمانده از طریق ستاد مربوطه بـا یـگـانـهـاى تـابـعـه ارتـبـاط بـرقـرار مـى کـند. بنابراین ، ستادها در سلسله مراتب فـرمـانـدهـى نـمـى بـاشـنـد ولى اجـراى امـور فـرمـانـدهـى را تسهیل مى نمایند.

9 ـ 4 ـ 3. فرماندهان ، رؤ سا و مدیران ، مسئول نظارت مداوم بر اجراى مقررات در سلسله مراتب مربوطه مى باشند.

10 ـ 4 ـ 3. فـرمـانـدهـان ، رؤ سـا و مـدیـران باید با توجه به مقررات و آئین نامه ها و وضـعـیـت یـگـان یـا قـسـمـت مـربـوط، خط مشى خود را با صدور دستورالعملهاى تکمیلى و روشـهـاى جـارى ، تـعـیـیـن نـمـوده و دانـش پرسنل جمعى را ارتقاء داده و آنان را به اجراى صحیح مقررات و انجام وظایف محوله آشنا سازند.

11 ـ 4 ـ 3. دسـتـورات بـایـد سـاده ، صـریـح و روشـن ، قـابـل اجـرا و مـنـطـبـق بـا دسـتـورات مـسـلم شـرع و فـرامـیـن مـقـام مـعـظـم فـرمـانـدهـى کـل قـوا و قـوانـیـن و مـقـررات مـصـوب بـوده و در حدود اختیارات و با رعایت مقررات صادر گردد.

12 ـ 4 ـ 3. دسـتـورات صـادره بـراى رده هـاى بـالا، کـلّى و در مـورد رده هـاى پـایین تر، بایستى به نسبت پایین بودن رده دستور گیرنده ، مشروح باشد.

13 ـ 4 ـ 3. در سـلسـله مراتب فرماندهى ، هر کس موظف است در چارچوب مسئولیتى که به عهده دارد، ابتکار خود را براى حُسن انجام ماءموریت به کار اندازد.

14 ـ 4 ـ 3. بـراى آنـکـه ابـتـکـار در هـر رده بـه صـورت صـحـیـح اعمال شود، لازم است حدود اختیارات هر کس به طور روشن مشخص گردد.

15 ـ 4 ـ 3. نـظـارت فـرمـانـدهـان ، رؤ سـا و مـدیـران بـه کـار پـرسـنـل جـمـعـى نباید طورى باشد که قدرت ابتکار زیر دست را از بین ببرد و به نام ایـنـکـه تـمـام مـسئولیتها متوجه فرماندهان ، رؤ سا و مدیران مى باشد، در جزئیات کارها دخالت کند.
5 ـ 3. وظایف عمومى فرماندهان ، رؤ سا و مدیران

1 ـ 5 ـ 3. پـذیـرش فـرمـانـدهـى و مـدیـریـت در نـیـروهـاى مـسـلح جـمهورى اسلامى ایران براساس ‍ تکلیف شرعى و اطاعت از نظام ولائى فرماندهى است .

2 ـ 5 ـ 3. اساسى ترین مسئولیت ذاتى فرماندهان ، رؤ سا و مدیران عبارتند از:

الف . کـوشـش در جـهـت تـعـالى بـخـشـیدن به شخصیت اسلامى و انسانى و حفظ و ارتقاء روحیه پرسنل یگان جمعى .

ب . نیل به بهترین بازده در جهت انجام ماءموریت یگان یا سازمان مربوط.

ج . تعلیم و تربیت پرسنل لایق و مستعد، به منظور جایگزینى و جانشینى در مواقع لزوم .

3 ـ 5 ـ 3. فـرمـانـدهـان ، رؤ سـا و مـدیـران ، بـا اِعـمـال کـنـتـرل و نـظـارت در یـگـان یـا سـازمـان از نـحـوه انـجـام وظـیـفـه پـرسـنل وقوف یافته ، در جهت پیشرفت آنان با تشویق و ترغیب عناصر وظیفه شناس و پـرتـلاش و ارشـاد عـنـاصـر کـم کـار و بـى انـضـبـاط، مـدیـریـت خـود را اعمال کند و ضمن ریشه یابى تخلف ، تنبیه را به عنوان آخرین ابزار تربیتى در مورد پرسنل متخلف بکار برند.

4 ـ 5 ـ 3. فـرماندهان ، رؤ سا و مدیران ، مسئول اصلى حفظ و اعتلاء آمادگى رزمى و بالا بردن سطح انضباط و نگهدارى و بهداشت سازمان خود مى باشند.

5 ـ 5 ـ 3. هـرگـونـه بـى انـضـبـاطـى ، سـُسـتـى و سـهـل انـگـارى در خـدمـت ، غـیـر قابل اغماض بوده ، فرماندهان رؤ سا و مدیران موظفند با هوشیارى علل نارسائیها را دریافته و به طور سریع با استفاده از اختیارات قانونى و اعمال مدیریت ، از آن جلوگیرى نمایند.

6 ـ 5 ـ 3. چـون حـفـظ اسـتـعـداد رزمـى و کـارآیـى یـگـان ، سازمان یا قسمت ، از مهم ترین مسئولیتهاى فرماندهان ، رؤ سا و مدیران به شمار مى رود، از این رو، بایستى با اتخاذ روشـهـاى صـحـیـح ، بـه طور دائم در جریان قدرت رزمى و کارآیى یگان ، یا سازمان و قـسـمـت خـود بـاشـند و پیشنهادهاى ضرورى را در حفظ و بالا بردن آن با رعایت مقررات ، گزارش دهند.

7 ـ 5 ـ 3. رفـتـار و روش فـرمـانـدهان ، رؤ سا و مدیران باید بهترین نمونه و الگوى انـضـباط معنوى و ظاهرى براى کارکنان باشد و از لحاظ دیانت ، تقوى ، مهارت ، شهامت ، بـردبـارى ، حـسـن رفـتـار و رعایت اخلاق اسلامى نیز براى کارکنان تحت امر خود نمونه باشند.

8 ـ 5 ـ 3. فرماندهان ، رؤ سا و مدیران بایستى حُسن اعتقاد و وفادارى به دین مبین اسلام و مـیـهـن اسلامى را با اتخاذ روشهاى صحیح در کارکنان جمعى خود تقویت نمایند و رعایت احترام به سایر ادیان رسمى شناخته شده در قانون اساسى جمهورى اسلامى را نیز مورد توجه قرار دهند.

9 ـ 5 ـ 3. فـرمـاندهان ، رؤ سا و مدیران موظفند از وجود آموزشها و آمادگیهاى یگان براى جـلوگـیـرى از وقـوع حـوادث و مـقـابـله بـا آنـهـا اطـمـیـنـان حـاصـل نموده و در صورت بروز حوادث و سوانح ، اقدامات ضرورى را برابر طرحها و پـیـش بینیهاى معمول به مورد اجرا گذارده و جریان را بى درنگ به مقامات بالا گزارش نمایند.

10 ـ 5 ـ 3. فـرمـانـدهـان ، رؤ سـا و مـدیران ، مسئول دریافت و تقسیم صحیح و به موقع استحقاقى قانونى کارکنان جمعى خود باشند.

11 ـ 5 ـ 3. فـرمـانـدهـان ، رؤ سـا و مـدیـران ، مـوظـفـنـد در کـشف و شناسایى فعالیتهاى سـیـاسـى ممنوعه کارکنان و نفوذ جریانات و تشکلهاى سیاسى در یگان ، سازمان و قسمت خـود بـا حـفـاظـت اطـلاعـات مـربـوطـه ، هـمـکـاریـهـاى لازم را معمول دارند.

12 ـ 5 ـ 3. فرماندهان ، رؤ سا و مدیران ، مسئول آموزش یگان یا سازمان و پیشرفت دانش ‍ نظامى و تخصصى کارکنان مربوط به خود مى باشند و در زمینه رشد فرهنگ اسلامى ، همکارى لازم را با عقیدتى سیاسى یگان نمایند.

13 ـ 5 ـ 3. فـرماندهان ، رؤ سا و مدیران ، بایستى به طور دائم در جریان وضع جارى یـگـان ، سـازمـان و قـسـمـت مـربـوطـه بـوده و از آمـار کـارکـنـان ، جـنـگ افـزار، مـهـمـات ، وسائل ترابرى و سایر اموال دولتى یگان خود اطلاع داشته باشند.

14 ـ 5 ـ 3. فـرمـاندهان ، رؤ سا و مدیران ، مسئول اصلى اجراى دقیق روشهاى نگهدارى و تـعـمـیـر در یـگـان مـربـوطـه مـى بـاشـنـد و مـوظـفـنـد در حـفـظ و آمـاده نـگـهـداشـتـن اموال و تجهیزات در یگان خود و حُسن استفاده از آنها تلاش نمایند.
6 ـ 3. وظایف فرمانده و پرسنل در رزم

1 ـ 6 ـ 3. هر فرمانده موظف است با به کارگیرى کلیه تواناییهاى رزمى یگان خود، رزم را تـا حـصـول پـیـروزى ادامـه دهـد مـگـر ایـنـکـه بـا بـه کـارگـیـرى کـلیـه عوامل ، ادامه رزم امکان پذیر نباشد.

2 ـ 6 ـ 3. هـر فـرمـانـده اقـدامـات لازم را بـه عـمـل مـى آورد تـا هـیـچ مـدرک یـا وسـیـله قابل استفاده به دست دشمن نیفتد.

3 ـ 6 ـ 3. هـر فـردى از نـیـروهـاى مـسـلح جـمـهـورى اسـلامـى ایـران در رزم و فعّالیتهاى پشتیبانى آن با توکل به خدا سعى مى نماید:

الف . الزامـاً مـاءموریت را درک و با آگاهى و هوشیارى آن را انجام دهد و دستورات را دقیقاً اجرا نماید.

ب . فـرمـانـده یـا مـسـئول رده بـالاتر همجوار را از آخرین وضعیت ، بدون فوت وقت مطلع نماید.

ج . دشمن را نابود نماید.

د. بـه افـراد مـجـروح خـود کـمـک نـماید مشروط بر اینکه به ماءموریت اصلى صدمه وارد نشود.

ه‍ . در حـمـله بـراى رسـیـدن بـه هـدف و دفـاع بـراى حـفـظ مـحل یا پاسگاهى که به او واگذار گردیده با تمام امکانات در دسترس و تا پاى ایثار جان ، تلاش بنماید.

و. جـنـگ افـزار و سـاز و بـرگـى که به وى سپرده شده است ، به صورت آماده به کار نگهدارى نماید.

ز. جـنـگ افـزار اجـتـمـاعـى را کـه خـدمـه آن بـه نحوى از کار افتاده ، راءساً و یا به کمک دیگران به کار اندازد.

ح . تمام قدرت و امکانات خود را به کار برد تا اسیر دشمن نشود.

4 ـ 6 ـ 3. هیچ یک از کارکنان نیروهاى مسلح جمهورى اسلامى ایران نباید:

الف . جـنـگ افـزار و تـجـهـیـزات خـود و یـگـان مـربـوطـه را کـه هـنـوز قابل استفاده بوده و یا ممکن است مورد استفاده دشمن قرار گیرد، رها نماید.

ب . با دشمن ارتباط غیر مجاز برقرار کند.

ج . عملى که مغایر اصول حفاظتى باشد انجام دهد.

د. موجب تضعیف روحیه دیگران شود.

ه‍ . خود را تسلیم دشمن نماید.

5 ـ 6 ـ 3. وقتى که در جریان رزم ، فرمانده یگان به عللى از محیط زرم خارج گردید و جـانـشـیـن سـازمانى یا از پیش تعیین شده اى نیز وجود نداشته باشد، ارشدترین فرد از رسـتـه یـگـان ، فـرمـانـدهى را عهده دار شده و رزم را ادامه داده و رده بالاتر را از جریان واقعه مطلع نماید.
پى نوشتها:

159. همان ، اصل سوم ، بند 11.

160. همان ، اصل 9.

161. همان ، اصل 143.

162. همان ، اصل 150.

163. حقوق اساسى جمهورى اسلامى ایران ، هاشمى ، ص 441.

164. قانون اساسى ، اصل 145.

165. همان ، اصل 146.

166. همان ، اصل 147.

167. همان ، اصل 148.

168. آئین نامه انضباطى نیروهاى مسلح جمهورى اسلامى ایران ، ص 3.

169. همان ، ماده 9 قسمت الف .

170. همان ، ماده 21.

171. همان ، ماده 17.

172. همان ، ماده 15.

173. همان ، ماده 16.

174. همان ، ماده 19، قسمت ه‍ (تبصره )

175. همان ، ماده 20.

176. همان ، ماده 19، قسمت ب .

177. قانون اساسى ، اصل 144.

178. بـا تـوجـه بـه ایـن که این قانون زمانى تصویب شده است که هنوز شوراى عالى دفـاع وجـود داشـت ، از آن شـورا نـام بـرده شـده اسـت . چـون در سـال 1368 در بازنگرى ، شوراى عالى دفاع حذف و به جاى آن شوراى عالى امنیت ملّى تشکیل شد. از این رو، هر جا در قانون از شوراى عالى دفاع نام برده شده ، شوراى عالى امـنـیـت مـلى آمده است . همچنین در گذشته علاوه بر وزارت دفاع ، وزارت سپاه پاسداران هم وجود داشت که این دو پس از جنگ طبق مصوب مجلس شوراى اسلامى با هم ادغام شده و وزارت جـدیـدى بـه نـام ((وزارت دفـاع و پـشـتـیـبـانـى نـیـروهـاى مـسـلح )) تشکیل شده است .

179. بازوى مکتبى ، یاسرمرادى ، روزنامه ، همشهرى ، 3/2/1384، ص 8.

180. قانون مقررات استخدامى سپاه پاسداران انقلاب اسلامى ، ماده 3.

181. قانون اساسى ، اصل 150.

182. عـبـاسـعـلى عـظـیـمـى شـوشترى ، جایگاه سپاه در ساختار سیاسى نظام ، پژوهشکده تحقیقات اسلامى ، قم ، 1381، ص 6.

183. همان ، ص 142.

184. مجموعه قوانین سال 1359، روزنامه رسمى ، تهران ، بى تا، ص 523.

185. همان ، ص 285.

186. جایگاه سپاه در ساختار سیاسى نظام ، ص 157 ـ 160.

187. مـجـمـوعه قوانین سال 1369، تهران ، شرکت سهامى روزنامه رسمى ، 1370، ص 203.

188. همان ، ماده 2.

189. همان ، ماده 3.

190. آئین نامه انضباطى نیروهاى مسلح ، ماده 19 (قسمت ه‍ )

191. همان ، ماده 18.

192. مجموعه قوانین سال 1368، تهران ، روزنامه رسمى ، 1369، ص 505.

193. همان ، ماده هاى 12، 13 و 14، ص 509.

194. قـانـون ارتـش جـمهورى اسلامى ایران ، ریاست جمهورى ، معاونت پژوهش ، تدوین و تنقیح قوانین و مقررات ، تهران ، 1378، ص ‍ 15، ماده 6 (قسمت الف ).

195. همان ، ماده 6 (قسمت ب )

196. همان ، ماده 6، (قسمت ج )

197. همان ، (قسمت د)

198. آئین نامه انضباطى نیروهاى مسلح ، ماده 8.

199. همان ، ماده 9.

200. قانون ارتش جمهورى اسلامى ایران ، ماده 6 (قسمت و)

201. همان ، (قسمت ز)

202. همان ، (قسمت ح )

203. آئین نامه انضباطى نیروهاى مسلح ، ماده 42.

204. همان ، ماده 43.

205. همان ، ماده 44.

206. همان ، ماده 45.

207. همان ، ماده 46.

208. همان ، ماده 47.

209. همان ، ماده 48.

210. همان ، ماده 49.

211. همان ، ماده 50.

212. کلیه مطالب مربوط به اصول و شرافت سربازى ، وظایف عمومى فرماندهان ، رؤ سا و مدیران و وظایف فرمانده و پرسنل در رزم از آیین نامه انضباطى اخذ شده است .