آموزش پایه

نهاده اصلی الگوی نوظهور اقتصاد داناییمحور، دانش و کاربرد آن است. این الگو نیازمند آگاهیها و آمادگیهای پایه ای است که اکثریت وزن آن را سرمایه انسانی کارا تشکیل میدهد. بنابراین مساله اصلی مقاله آن است که در شرایطی که مناسبات جهانی در حوزه اقتصاد بر اساس الگوی اقتصاد دانایی محور سامان مییابد، واردات فناوری، گسترش عجولانه آموزش عالی و به طور کلی تقلید از کشورهای توسعهیافته، بدون توجه به زیرساخت های اقتصاد داناییمحور، مشکل گشای مسائل اصلی کشورهای در حال توسعه نخواهد بود. از آنجا که آموزش همواره رابطه ای تنگاتنگ با توسعه اقتصادی داشته، به عنوان یکی از راهکارهای اساسی و البته یکی از ارکان مهم اقتصاد داناییمحور، مقوله آموزش به طور کلی و آموزش پایه به طور خاص در این مقاله مطرح میشود. به طوریکه فرضیه تحقیق از این قرار است که «بهبود آموزش پایه در ارتباط مستقیم با پیشرفت شاخص اقتصاد داناییمحور است». در این بررسی از روش توصیفی- تحلیلی و روش علی استفاده شده است تا در ابتدا به مفاهیم و تعاریف کلیدی این عصر پرداخته شود و سپس بر اساس روش شناسی بانک جهانی در مورد شاخص اقتصاد داناییمحور و مباحث تئوریک ذکر شده، وضعیت ایران در ارتباط با اقتصاد داناییمحور و آموزش در سال های 1388- 1375(2009-1995) روشن شود. نتایج پژوهش، نشان دهنده ضعف ایران در تامین آموزش پایه ای است که بتواند دستیابی به جامعه ای دانش بنیان را ممکن سازد. این ضعف ریشه در مواردی چون وجود فضای رانتی، عدم توجه به اهمیت آموزش پایه در برنامه ریزی کلان نسبت به آموزش عالی و هم چنین ضعف استراتژیهای اتخاذ شده در آموزش و پرورش دارد. از این رو انجام اصلاحات آموزشی از سمت آموزش عمومی به آموزش عالی، ایجاد شایستگیهای کلیدی، و ایجاد ارتباطی کارا و مستمر میان آموزش عمومی، بازار کار و آموزش عالی میتواند در بهبود شرایط نهادی و دستیابی به فضای دانش بنیان موثر واقع شود.

الگوی در حال گسترش اقتصاد دانش بنیان تغییرات بنیادینی را در ساخت های اقتصادی - اجتماعی ایجاد کرده که یکی از زیرساخت های مهم در این حوزه، آموزش است. با توجه به محور اصلی اقتصاد دانش بنیان که استفاده کارا و موثر از سرمایه انسانی است، همه مقاطع آموزشی به ویژه آموزش پایه که زیربنای اصلی سایر مقاطع است، باید مورد توجه خاص قرار گیرد. این در حالی است که در کشورهای در حال توسعه، این مقطع دچار مشکلات جدی است. بررسی این موضوع، مباحث کلیدی مهم دیگری را همچون نقش چارچوب نهادی اقتصاد و اثر آن بر بازار کار شامل می شود. بنابراین تمرکز مقاله حاضر بر تبیین اهمیت نقش آموزش پایه در تحقق اقتصاد دانش بنیان در ایران در قالب نظریه نهادگرایان و شناسایی چالش ها در این زمینه است. نتایج پژوهش انجام گرفته با روش توصیفی - تحلیلی نشان می دهد از طرفی، ساختار نهادی در ایران تاکنون بر محوریت دانش قرار نگرفته تا فعالیت های اقتصادی را به این سمت سوق دهد. از طرف دیگر، با وجود غلبه سهم شاغلان اقتصادی با تحصیلات آموزش پایه در بازار کار ایران، به این مقطع و ابعاد اهمیت و چالش های آن توجه کافی نشده است. استمرار این 2 مساله در کنار هم ورود ایران به اقتصاد دانایی محور را با مشکلات جدی رو به رو خواهد کرد.

پژوهش حاضر، با هدف طراحی و اعتباریابی ابزار ارزیابی نظام آموزش پایه از منظر زیرساخت های آموزش کارآفرینی با رویکرد آمیخته (کیفی و کمی) از نوع اکتشافی متوالی انجام شد. در بخش کیفی، به روش نمونه گیری هدفمند، با 12 نفر از خبرگان از طریق مصاحبه نیمه سازمان یافته با معیار اشباع نظری، و در بخش کمی به روش نمونه گیری تصادفی خوشه ای چند مرحله ای با 385 نفر از مدیران، معلمان، دبیران و مشاوران در سه مقطع ابتدایی، راهنمایی و متوسطه انجام شد. نتایج حاصل از مصاحبه ها، از طریق کد گذاری باز و محوری با استفاده از نرم افزار مکس کیودا 2020 تحلیل شد. پس از آنکه، تمام مقوله های تشکیل دهنده ی ارزیابی نظام آموزشی پایه از منظر زیرساخت های آموزش کارآفرینی مشخص شد. پرسشنامه ای با 36 سؤال در سه بعد (بنیادی، ساختاری، فرایندی) طراحی شد. ابتدا روایی صوری و محتوایی پرسشنامه بررسی، و 3 سؤال حذف شد سپس روایی سازه ای مورد بررسی قرارگرفت. نتایج نشان داد که بار عاملی تمامی سؤالات بالای 7/0 و میانگین واریانس استخراج شده بالای 5/0 و نیز پایایی هر دو ملاک (آلفای کرونباخ، پایایی ترکیبی) تمام ابعاد بالای 9/0 بوده است. در نتیجه، ابزار طراحی شده اعتبار و پایایی خوبی دارد و می توان از آن به عنوان ابزاری مناسب جهت ارزیابی نظام آموزش پایه از منظر زیرساخت های آموزش کارآفرینی استفاده نمود.