دراسات الادب المعاصر

دراسات الادب المعاصر

دراسات الادب المعاصر سال یازدهم زمستان 1398 شماره 44 (مقاله علمی وزارت علوم)

مقالات

۱.

تطبیقات نظریه خطاب السلطه لفوکو فی روایه «الزینی برکات»(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: الخطاب السلطه الزینی برکات میشیل فوکو جمال الغیطانی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۱۲ تعداد دانلود : ۱۲۹
اشتهر الفیلسوف الفرنسی میشیل فوکو بتحلیله للسلطه فقد ابتکر مفهوما جدیداً للسلطه کان ضاله الجمیع فإنّه تعامل مع السلطه بوصفها عملاً تبادلیا ثنائیا منتجاً. کما تتنتج أسالیب مقاومته أشکالاً جدیده من السلوک. فیؤکد فوکو أن السلطه استراتیجیه أکثر منها ملکیه ولیست حقاً تحتفظ به لنفسها الطبقه السائده وإنّما هی شبکه من العلاقات تنتشر وتتطور فلا یعتبر فوکو السلطه وملابساتها علاقات تتشکل بین المواطنین أو بین سطوح الطبقات الاجتماعیه، بل هی مجموعه علاقات تنتشر فی بنیه المجتمع ککل ویقوم بها الجمیع بشکل أو بآخر فیمارسها کلٌ من الأمراء والمهمشین. لقد عُرف جمال الغیطانی بقدرته علی جعل فنه الروائی لصیقا بواقعه الحیاتی وآلامه الفکری فروایته «الزینی برکات» من أبرز روایاته فی هذا المجال. بناءً علی هذا، تسعی هذه الدراسه أن تقارب هذه الروایه موضحه أبرز المبادئ والأفکار الرئیسیه المتعلقه بعلاقه القوه واللسطه بالمجتمع بمفهومه الفوکوی کما تناقش أهم مبررات السلطه فیها، متخذه المنهج الوصفی- التحلیلی لتبیین ملامحها ومعالمها.
۲.

أسلوب الإستعاره المفهومیه وتصامیمها التصوریه فی شعر میخائیل نعیمه(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: الاستعاره المفهومیه التصامیم التصوریه لایکوف جونسون

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۲۹ تعداد دانلود : ۱۱۸
الاستعاره المفهومیه هی أصل طبیعی لها حضور فی کل مکان تُستخدم فی حیاتنا الیومیه واعیه أو غیر واعیه. المهم فی هذا النوع من الاستعاره، إیجاد أسلوب یخلق طریقه لإدراک المفاهیم الذهنیه والانتزاعیه أکثر وضوحا. فمن المستحسن أن نستخدم هذه الآلیه المفهومیه لقراءه النصوص الشعریه المعاصره وشرح مفاهیمها المجرده. سعی هذا البحث، دراسه الاستعاره المفهومیه معتمداً علی نظریه لایکوف و جونسون - وهما مبدعا هذه النظریه فی القرن الحاضر- فی قصیدتی میخائیل نعیمه(«صدی الأجراس» و«النهر المتجمد»)، الشاعر المعاصر اللبنانی، بالمنهج الوصفی- التحلیلی، ومبنیا علی العلم الإدراکی ثم دراسه تصامیمها التصوریه، یعنی بِنیه مفهومیه تُخلق علی أساس تجارب مختلفه لإدراک المفاهیم الانتزاعیه. فی أجابه السؤَالین: کیف تتجلّی الاستعاره المفهومیه فی القصیدتین؟ و کیف تؤدی الاستعاره المفهومیه إلی فهم القصیدتین أکثر وضوحا؟ ومن أهم ما وصل إلیه البحث، هو أن الشاعر فی القصیدتین قام بتصویر شعره مستعینه بالاستعاره المفهومیه، ذلک یساعدنا إلی فهم الانتزاعیات کما هی.
۳.

تجلیات الإنزیاح التصویری فی کلام الإمام علی(ع)(خطب نهج البلاغه نموذجاً)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: الانزیاح التصویری نهج البلاغه التشبیه الإستعاره الکنایه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۳۳ تعداد دانلود : ۹۹
نهج البلاغه کأحد من الکتب الدینیه یتضمّن عجائب البلاغه وغرائب الصّور ، له قیمه أدبیه عالیه مازال یعتنی به الأدباء. هذا وقد احتوت خطبه علی ملامح أصیله لجمالیات الإنزیاح التصویری الّتی دراستها تدل علی أن العدول عن المعیار والنزوح إلی الإنزیاح التصویری لدی الإمام(ع)، یبرز مقدرته الخیالیّه فی توظیف الطاقه التعبیریّه الکامنه فی کلّ کلمه بنیت علی صیاغات صرفیّه. إنّ خیال الإمام(ع) استمدّ الإنزیاح التّصویری فی سیاقات متنوعه؛ فی الواقع، إنّ الإمام(ع) یستخدم الصور البلاغیه المختلفه التی تشحن الکلام بالطاقه التعبیریّه وترفع مستواه بسبب قدرتها علی تکثیف المعانی. تهدف هذه المحاوله، دراسه إحدی ظواهر النقد الأدبی الحدیث فی کلام الإمام علی(ع) . الانزیاح ظاهره تتمُّ دراستها فی العلوم الألسنیه والأسلوبیه وهو عباره عن خرق المألوف فی اللغه العادیه والخروج عنه أو أنَّها لغه مخالفه للکلام العادی والمألوف. ومن أنواعها الانزیاح التصویری؛ وهذا النوع من الانزیاح یستند علی الصور البیانیه بأشکالها المختلفه موضحا علاقاتها بالمرجعی؛ هذه الدراسه تسعی إلی تسلیط الضوء علی هذه الظاهره فی کلام الإمام(ع). یتجلی للقارئ نهایه هذا المقال أنّ الإمام(ع) تمکن من استخدام الانزیاح التصویری بشکل مطرّد للإبداع والتجمیل فی الکلام.
۴.

دراسه التراث الدینی وتوظیفه فی مسرحیه «أهل الکهف» لتوفیق الحکیم(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: التراث الدینی المسرحیه القرآن توفیق الحکیم

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۰۶ تعداد دانلود : ۹۲
قبل تواجد الفن الدینی یجب أن یکون الفنان الدینی. یعنی یجب أن یکون علم الدین إلی جانب البصیره الدینیه والاسلامیه. توفیق الحکیم من الأسماء البارزه فی تاریخ الأدب العربی الحدیث، کانت للطریقته انتاجات فنیه واستقبال الشارع الأدبی العربی. وله تیار خاص، سمیَ تیاره المسرحی، بالمسرح الذهنی لصعوبه تجسیده فی العمل المسرحی. الأثر الأعظم علی تبلور خصوصیه تأثیر أدب توفیق الحکیم وفکره علی أجیال متعاقبه من الأدباء، لأجل هذا السبب معرفه مجالاته الفکریه وطریقه تأثرها بالمنابع الدینیه وظروف الزمان ضروریه، إذن من الجید إذا استطعنا أن ندرس الموروث الدینی الباقی فی طیات آثار المفکرین والأدباء کتوفیق الحکیم . حتی ندرک بأن التصور الدینی کیف تجلی فی آثاره ومسرحیاته لکی یکون لنا الفن الدینی، قبل کل شیء یجب أن یکون لنا فنان بالعلم الدینی إلی جانب البصیره الدینیه. حاول هذا المقال أن یستفید من منهج الوصفی وکتب المنابع فی المکتبات حتی یبین مکانه تراث الدینی فی مسرحیه «أهل الکهف».
۵.

استدعاء شخصیّات التراث الدینی فی قصائد مظفر النوّاب(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: التراث الدینی الأنبیاء صحابه الرسول (ص) استدعاء الشخصیات

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۰۸ تعداد دانلود : ۷۳
یمیل الشعراء العرب نحو استخدام استدعاء الشخصیّات للإفصاح عن رؤاهم وأفکارهم وأحاسیسهم للمتلقّی. مظفر النوّاب شاعر عراقی من روّاد الشعر العربی المعاصر؛ تأثّر بالفکر المارکسی وکان له أنشطه سیاسیّه نتیجه عضویّته فی الأحزاب المارکسیّه. یهدف هذا البحث دراسه فنّ استدعاء شخصیّات التراث الدینی فی قصائد مظفر النوّاب ولأجل ذلک تم استقصاء جمیع ما ورد من الشخصیّات الدینیه المستدعاه فی قصائده ثمّ درس هذه المقاطع الشعریّه کلّها بمنهج وصفی- تحلیلی. تشیر نتائج هذه الدراسه إلی أنّ النوّاب رغم مارکسیّته وانتسابه إلی الحزب الشیوعی العراقی، لم یترک التراث الدینی بل تأثّر به واستخدم رموزه واستدعی شخصیّاته فی شعره فی تناص موازٍ أم معکوس ومقصوده من استدعاء هؤلاء، التعبیر عن مواقفه تجاه المواضیع السیاسیه والوطنیه الهامه لدی الشعوب العربیه لاسیّما مقارعه استبداد الحکام العرب المتخاذلین ودفاعه عن القضیه الفلسطینیه.
۶.

مصطفی جواد وإسهاماته العلمیه اللغویه فى العراق(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلید واژه ها: مصطفی جواد الإسهامات العلمیه النهضه الثقافیه المصطلحات العلمیه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۹ تعداد دانلود : ۶۲
یعتبر مصطفی جواد رائداً للنهضه الثقافیه والعلمیه ومؤسساً لمنهج التحقیق العلمی المعاصر، أحد علماء اللغه العربیه البارزین فی القرن العشرین. خدم اللغه العربیه وأحاط بمساحتها الواسعه الأطراف، ذاع اسمه فی المحافل العلمیه واللغویه والأدبیه لیس لغویاً فحسب، بل مؤرخاً ومحققاً، وأدیباً، وشاعراً ومحدثاً یشار إلیه. فهو باطلاعه الواسع واستقلاله الفکری ومعرفته الکبیره بمصادر الثقافه العربیه، اشتهر بعنایته الفائقه بدقائق الأمور وتصحیح ما تعارف علیه الناس من خطأ بمنهج علمی موضوعی. خلف مصطفی جواد آثاراً ومؤلفات مختلفه فی شتی المیادین ومئات المقالات والدراسات فی علم المخطوطات والتاریخ والنقد اللغوی وغیرها من المجالات العلمیه والأدبیه، وفضلاً عن هذا فقد اشتهر بین عامه الناس ببرنامجه التلفازی والإذاعی الشهیر(قُل ولا تقل) لأکثر من عشرین عاماً. مما حصلنا علیه فی هذا المقال انه اعتقد بالإجتهاد فی باب النحو والصرف، وحاول کسر قیود الجمود وتقدیس القدیم بما لا ضروره فیه، واستدل علی ذلک بدلائل مأخوذه من صلب قواعد النحو العربی متأثراً بالقرآن الکریم والحدیث الشریف، ثم الشعر الجاهلی، والمولد.

آرشیو

آرشیو شماره ها:
۶۰