۱.
کلید واژه ها:
عمر ابوبکر سریه امیرالمومنین علی(ع) عثمان و ابن تیمیه
ابن تیمیه که آرا و آثار او پشتوانة اصلی وهابیت است، در گزارهای مدعی شده است که دو خلیفه نخست، در سریههای متعددی سمت فرماندهی داشتهاند و امیرالمؤمنین علی(ع) جز در یک مورد، هیچگاه چنین نقشی را عهدهدار نبوده است. البته واکاوی منابع اهل سنت نشان میدهد که تمام سریه های منسوب به ابوبکر، نام های مختلف برای تنها یک سریه است، علاوه بر اینکه فرماندهی او در این سریه نیز مورد تردید و انکار پژوهشگران قرار گرفته است. همچنین تنها سریه عمر نیز در بردارنده تضادها و همراه با پرسش های گوناگونی است که تاکنون بدون پاسخ مانده است. منابع اهل سنت هیچ سریه ای را به عثمان نسبت نداده اند، در حالی که همین منابع، فرماندهی سرایای متعددی را برای امیرالمؤمنین علی(ع) ثبت کرده اند. بنابراین، مدعای ابن تیمیه در تعارض آشکار با منابع اهل سنت است و هیچ پشتوانة تاریخی ندارد. گزارش واکاوی منابع اهل سنت برای سنجش مدعای ابن تیمیه در این نوشتار آمده است.
۲.
کلید واژه ها:
اقتصاد عراق زراعت امام باقر(ع) امام صادق(ع) شیعیان تجارت و صنعت
اقتصاد از ابعاد مهم زندگی بشر است به گونه ای که در برخی مکاتب حتی زیر بنای جامعه پنداشته شده است. اقتصاد در اسلام هرچند زیر بنا نیست، اما به آن اهمیت فراوان داده شده است، چرا که در بهبود یا نابسامانی دیگر شئون زندگی انسان تأثیر شگرف دارد. مقاله حاضر بر آن است تا با رویکرد تاریخی و تحلیلی، وضعیت اقتصادی شیعیان عراق را در عصر صادقین(ع) با بهره گیری از منابع تاریخی، حدیثی و رجالی روشن سازد. در این تحقیق ابتدا وضعیت اقتصادی عراق در دو قرن نخست بررسی شده و سپس به وضعیت اقتصادی شیعیان پرداخته شده است. طبق یافته های این تحقیق، منابع اصلی ثروت در عراق، ابتدا زراعت و تجارت و سپس صنعت بوده است. شیعیان از زراعت اندک، اما از تجارت سهم بیشتر داشتند و به صنعت نیز کم و بیش اشتغال داشتند.
۳.
کلید واژه ها:
سادات صفویان مذهب تشیع شیخ صفی الدین ا مام موسی کاظم(ع)
آشنایی با زوایای زندگی شیخ صفیالدین اردبیلی، جد اعلای پاشاهان صفوی، هنوز نیازمند تحقیقات علمی و تاریخی است؛ به ویژه در دو بعد مذهب شیخ و سیادت او بحث ها و تحلیل های متعدد و گاه متضادی ارائه شده است. این دو موضوع گاه پژوهشگرانی را به دشمنی عجیب با شیخ و صفویان کشانیده، و گاه آنان را به اعتقاد به مراتب بلند انسانی دربارة شیخ صفیالدین واداشته است. این نکته که شیخ پیرو مذهب تسنن بوده است یا تشیع، در مطالعة سلسلة پادشاهی صفویه اهمیتی خاص مییابد؛ زیرا آنان به مذهب شیعة دوازده امامی در ایران رسمیت بخشیدند. این مقاله میکوشد پاسخی مبتنی بر پژوهشی علمی ـ تاریخی و با تکیه بر اسناد و یافته های گذشته نگاری به دست دهد.
۴.
کلید واژه ها:
خلیج فارس انگلیس حاکمیت محلی حاکمیت ایران و قبایل عرب خلیج فارس
خلیج فارس همواره از مناطق بسیار حساس، سوق الجیشی و تجاری خاورمیانه بوده است، از این رو، در طول تاریخ منشأ تحولات متنوعی شده است. از مسائل بسیار مهم و قابل بحث در خلیج فارس، بررسی چگونگی سلطه استعمارگران، به خصوص انگلیسیها بر کرانه های ساحلی آن و به ویژه کرانه های تحت حاکمیت ایران میباشد. در این پژوهش، چگونگی روند قدرت گیری انگلیس و تضعیف قدرت سیاسی ایران در کرانه های خلیج فارس از اواسط حکومت صفوی تا آغاز حکومت ناصرالدین شاه (1030 ـ 1264ق) تحلیل و بررسی میشود. مسئله و هدف اصلی پژوهش، بررسی چگونگی قدرتیابی قبایل و اعراب محلی در منطقه خلیج فارس و سیاست انگلیس در تقویت آنها و سلطه بر منطقه است.
۵.
کلید واژه ها:
مشعشعیان ابن فهد حلی محمد بن فلاح محمد بن عبدالله نوربخش فقاهت و تصوف
احمد بن فهد حلی از دانشمندان بزرگ شیعه است که برخی نویسندگان وی را به سبب انتساب بعضی شاگردان و تألیفات به ایشان، صوفی، یا متمایل به تصوف معرفی کرده اند. بررسی استادان، شاگردان و تألیفات وی برای اثبات درستی یا نادرستی چنین ادعایی مسئله اصلی این پژوهش است. این انتساب، زمانی بیشتر تقویت میشود که توجه داشته باشیم که یکی از بنیان گذاران دولت شیعی مشعشعیان، یعنی محمد بن فلاح، شاگرد وی بوده و برای مشروعیت بخشیدن به حاکمیت خود، موجب ترویج چنین فرضیه ای شده است. به رغم قلّت اطلاعات درباره این مسئله در منابع، روش نگارنده، روش کتابخانه ای با بررسی آخرین تحقیقات در زمینه است.
۶.
کلید واژه ها:
حکومت دینی تمدن سازی حضرت موسی(ع) پیشرفت و فتنه
موضوع تمدن سازی در حکومت های انبیا همواره از موضوعات مهم و چالش برانگیز در حوزه فرهنگ و تمدن بوده است. بیتردید، بررسی مصداق های تاریخی این مقوله، کمک شایانی در شفافیت موضوع و نظریه پردازیها دارد. قرآن کریم برای موسی(ع) دو ویژگی دانایی و توانایی را به کار برده است(قصص: 14). همین مسئله، توجه حاکمیت الاهی را به ضرورت دانایی و توانایی در نظام حکومت دینی روشن میسازد. حضرت موسی(ع) ضمن داشتن این دو صفت، با آگاهی و قاطعیت در برابر فتنه های سیاسی و فرهنگی، برنامه ای مدون برای اصلاح اجتماعی و دستیابی به جامعه ای دینی فراهم کرد. این مطلب محور این پژوهش است.
۷.
کلید واژه ها:
جزیه مسیحیان سیاسی دینی حیات اجتماعی مسیحیان ذمی خلفای چهارگانه
بعد از ظهور اسلام چگونگی مناسبات مسلمانان با اهل کتاب بر اساس نصّ صریح قرآن مشخص شد. اهل کتاب طبق آیة 29 سورة توبه، میتوانستند در صورت تمایل، به دین خود وفادار مانده و در برابر زندگی در جامعه اسلامی مالیات سرانه ای به نام جزیه بپردازند. پیامبر طبق این آیه، روابط خود را با مسیحیان مشخص کرد. بعد از فتح مناطق مسیحینشین در عصر خلفای نخستین، بر تعداد مسیحیان ذمّی در جامعه اسلامی افزوده شد. افزایش تعداد ذمّیان در قلمرو اسلامی باعث شد تا مباحث جدیدی در مورد چگونگی مناسبات اجتماعی ـ سیاسی و دینی مسیحیان ذمّی با مسلمانان مطرح شود، از این رو، تدوین و اجرای احکام جدیدی درباره تعیین پایگاه اجتماعی ـ سیاسی و دینی ذمّیان در جامعه اسلامی ضروری گردید. در این مقاله سعی شده است حقوق اجتماعی ـ سیاسی و دینی ذمّیان در عصر خلفای نخستین بررسی شود.
