۱.
کلید واژه ها:
تشبیه استعاره تمثیل تصویر معاد کنایه
برخى جلوه های بدیع و جذّابی سخنان پیامبر اسلام، و تصاویرهاى زنده و زیبایی است که در آنها حقایق غیبى و معارف توحیدی، در قالب های محسوس و عینی، به نمایش در آمده اند، و موضوعات معنوی و حالات نفسانی و درونى بر پرده ظهور حاضر شده اند.آن حضرت، با بهره گیری از تشبیهاتی نغز و تمثیلاتی زیبا و استعاراتی بدیع و توضیحاتی دقیق، با استفاده از سایر روش های تصویر آفرینی، چنان تابلوهای زنده و زیبایی آفریده است که تصاویر روح پرور آن، چشم ها را می نوازد و عواطف و احساسات را برمی انگیزد و اندیشه را به تکاپو وا می دارد.در این نوشتار، به نمونه هایی از این تابلوهای زنده، که در قالب آنها، حقیقت معاد و جهان آخرت به صورتی گویا و مجسم به نمایش درآمده، اشاره شده است.
۲.
کلید واژه ها:
قدرت اختیار قرآن ایمان جبر کفر مشیت
قدمت جبر و اختیار در افعال انسان، به دوره های آغازین مباحث کلامی در تاریخ بشر برمی گردد. در این میان، جبری یا اختیاری بودن ایمان و کفر، از جایگاهی بس رفیع برخوردار است. این موضوع، ذهن اندیشمندان بسیاری را به خود مشغول داشته و هنوز هم مَطمح نظر متکلّمان می باشد. فخر الدین رازی و علاّمه طباطبایی، دو بزرگ اندیشه اشعری و امامی، در جای جای آثار خود، به این موضوع پرداخته، و ابعاد گوناگون آن را کاویده اند. آن چه را این دو، در تفاسیر خود، بیان کرده اند، از جامع ترین پژوهش های ژرف در این زمینه است. طبق مبانی این دو دانشمند، رسیدن فخر رازی به جبری بودن ایمان و کفر، و دستیابی علاّمه طباطبایی به «امر بین الامرین» در این زمینه، امری قابل پیش بینى است.
۳.
کلید واژه ها:
ایمان فشارهای روانی صبر مصائب امتحان و ابتلا بی تابی موقعیت های دوگانه
زندگى انسان در این عالم با سختی در هم پیچیده و تنیده شده است ناگزیر، باید وجود آنها را پذیرفت. در این میان، خوشی ها و ناخوشی ها، بازتاب قرار گرفتن انسان در وضعیت های دوگانه ای است که هر یک، ثمرات و تبعاتی را به همراه دارند. از این رو تبعاتی که در وضعیت های ناخوشایند، دامنگیرِ انسان می شوند، بسیار ملموس تر و تأثیر گذارترند. نکته قابل توجّه در این زمینه، وجود فشارهای روانیِ ناشی از سختی هاست که به عنوان عامل افزاینده دردها، نقش مؤثّری در گسترش دامنه گرفتاری ها دارد. همین امر، خود، ضرورت استفاده از عامل یا عواملی که بتوانند در جهت عکسِ افزایش فشارهای روانی عمل کنند، آشکارتر می سازد. از سویی در زندگی ایمانی ـ که به برکت دین، حاصل می شود ـ، وجود سختی ها به گونه ای دیگر تفسیر می شود، به گونه ای که نه تنها موجب نومیدی و ایجاد بحران روحی نمی شوند، بلکه فرصتی برای رشد و تعالی انسان اند. در این میان، صبر به عنوان راهکار و نسخه دین در مواجهه با مصائب زندگی، توصیه شده است ؛ نسخه ای که به دلیل کارکردهایش، عاملی باز دارنده است و کاهش فشارهای روانی را به همراه خواهد داشت.
۴.
کلید واژه ها:
ابن أبی حاتم رازی تفسیر القرآن العظیم تفاسیر روایی سیوطی ابن کثیر
ابن أبی حاتم رازی، از معروف ترین مفسّران اهل سنّت است. تفسیر او نیز از مشهورترین تفاسیر روایی قرآن مجید به شمار می رود که بر اساس روایات مقبول اهل سنّت سامان یافته است.قدمت نویسنده، نزدیکی به عصر صحابه و تابعیان، سبک دقیق نگارشی، دقّت های رجالی در انتخاب احادیث و نظم و اتقان مباحث، از ویژگی های تفسیر اوست.با توجه به آن که این کتاب تا حدود قرن دهم به طور کامل موجود بوده است، و در چهار قرن اخیر از بین رفته است، مجموع آن در چاپ های امروزین با استفاده از روایات به کار رفته در تفاسیر سیوطی و ابن کثیر، باز سازی شده است. در این نوشتار، سعی شده است میزان اعتبار نسخه های جدید آن مورد بررسی و تحلیل قرار گیرد.
۵.
کلید واژه ها:
فهم حدیث مستدرک الوسائل روش حدیثی محدث نوری
مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل،کتابی است مشتمل بر احادیث فقهی و همان طور که از نام آن پیدا است، مؤلف، آن را براى استدراک کتابِ وسائل الشیعه شیخ حرّ عاملی به انجام رسانده است. مؤلف، در ذیل بسیاری از احادیث این اثر، توضیحاتی براى فهم آنها نگاشته است که می توان آنها را، به عنوان روش هایی در فهم حدیث، مورد توجه قرار داد. نوشتارِ حاضر، بر اساس مطالعه مقدار قابل توجهی از توضیحات مؤلف، در جلدهای نخستین این مجموعه ارزنده، سامان یافته است.
۶.
کلید واژه ها:
سید مرتضی عصمت پیامبران و امامان تنزیه الانبیاء و الائمة ادله عقلی
از مباحث مهم قرن هاى نخستین اسلام، مسئله عصمت پیامبران الهى و ائمه اطهار بوده است. عالمان دربارى براى توجیه حکومت ستمگران بر جوامع اسلامى و محکم کردن پایه های آن، گناهان و اشتباهاتى را به پیامبران الهى منسوب کردند تا به این وسیله سرپوشى بر گناهان و اشتباهات دولتمردان خود بگذارند. اینجا بود که علمان شیعه به پیروى از امامان به میدان آمدند و با تألیفات و استدلال هاى محکم خویش، راه استدلال را بر همه مخالفان بستند. از زمره نویسندگانی که در این وادی پای نهاد، عالم بزرگ شیعه، سید مرتضى علم الهدی بود، که با نگارش کتاب تنزیه الانبیاء و الائمة ، به بسیاری از شبهاتى که در باره پیامبران الهى و ائمه معصومین مطرح می شد، پاسخ داد.مقاله حاضر، به بررسی زندگینامه، شخصیت علمی، و دیدگاه های سیدمرتضی در علوم مختلف اسلامی پرداخته و با بررسی توصیفی این اثر ماندگار، مبانی و شیوه تألیف نویسنده را بیان می نماید.
۷.
کلید واژه ها:
امامیه معتزله قاضی عبدالجبار المغنی فی ابواب التوحید و العدل سید مرتضی
پس از غیبت امام عصر(عج)، موضوع خلافت و امامت، رنگی تازه به خود می گیرد، و محل مناقشه و مباحثه امامیّه، با دیگر فرق کلامی می گردد، چنا نکه آثار متعددی نیز از سوی امامیّه، در این زمینه تألیف شد.در میان این نابسامانی ها و درگیری های کلامی، قاضی عبدالجبار که از معتزلیّان بصری است، کتابی موسَّع، به نام المغنی فی ابواب التوحید و العدل را به رشته تحریر در می آورد که در جزء بیستم، بحث امامت را به میان میکشد و اعتقادات امامیّه را در این موضوع، ردّ و نقض میکند. سید مرتضی نیز، با نگارش الشافی فی الامامة، به اشکالات و شبهات وی که در جزء بیستم المغنی آمده، پاسخ گفته است.این کتاب که در 22 فصل به نگارش درآمده، در صحت انتسابش به سید مرتضی، شکی وجود ندارد. وی، به صورت گزینشی و خلاصه، به اشکالات قاضی پاسخ گفته است. این کتاب، تا امروز بدون تصحیف و دگرگونی باقی است و یکی از علل آن، تلخیص شیخ طوسی از الشافی است که با فاصله کمی از نگارش آن، انجام شده است. این کتاب، تنها یک تصحیح و تحقیق دارد و فاقد ترجمه است
۸.
کلید واژه ها:
شیخ بهایی شیخ الإسلام دانشکده علوم حدیث جبل عامل
شیخ الاسلام بهاء الدّین عاملی، از چهره های برجسته تاریخ مسلمانان و تشیّع است. ضرورت معرّفی او، به خصوص جایگاه وی در علوم قرآن و حدیث، «دانشکده علوم حدیث» را بر آن داشت تا همایشی را در بزرگداشت این عالم بزرگ، برگزار کند. آنچه در پی می آید، گزارشی است از این گردهمایی با شکوه که به همّت معاونت پژوهشی دانشکده علوم حدیث، در اردی بهشت ماه 1387 در تالار علاّمه مجلسی «مؤسّسه علمی ـ فرهنگی دار الحدیث»، برگزار شد. در بخش اوّل این نوشتار، به زندگی شیخ بهایی پرداخته شده است. بخش دوم، گزارشی کلّی از همایش و اهداف آن است و بخش سوم، به جزئیّات برنامه ها از آغاز تا پایان، اختصاص دارد. بخش چهارم، به معرّفی وبلاگ شیخ بهایی می پردازد و بخش پنجم، حاوی گزارشِ ویژه های همایش است. گفتنى است مقالات برگزیده همایش در شماره پیشین مجله حدیث اندیشه نشر یافت و از این رو دوستداران را برای آگاهى از این مقالهها به شماره چهارم نشریه ارجاع مىدهم
