درخت حوزه‌های تخصصی

انعطاف پذیری یکی از مفاهیم کلیدی در الفبای شکل گیری معماری مسکونی ایران است که در صورت مطالعه عمیق می تواند به تدوین اصول طراحی مسکن امروز کمک نماید انعطاف پذیری وابسته به عوامل عملکردی اجتماعی روانی و اقتصادی است و در طول زمان با تغییر در نظام سکونتی خانواده بعد خانوار تغییر نیازهای فصلی و روزانه و تغییر فعالیت های اعضای خانواده به اصلی مهم تبدیل می شود هدف این مقاله پرداختن به موردی مشخص از مفاهیم طراحی مسکن سنتی ایران تدوین روشی برای مطالعه نظری انعطاف پذیری و تدوین معیارهای موثر در آن است تکیه اصلی مطالعه بر تدوین الگویی برای مطالعه مفاهیم نظری و تعمیق آن با مطالعه ای ژرفانگر و موردی است نتیجه مطالعه پینشهاد ماتریسی دو بعدی است که یک وجه آن گونه ها و عوامل انعطاف پذیری شامل تنوع پذیر ی و تطبیق پذیری و تغییر پذیری و وجه دیگر آن سه مقیاس خرد و میانی و کلان خانه سنتی می باشد با استفاده از این الگو انعطاف پذیری عملکردی ساختاری و فضایی در عناصر ثابت نمیه ثابت و متغیر مقیاس های مختل فخانه قابل تحلیل است نتایج تچنین تحلیلی می تواند در تدوین اصول و ضوابط طراحی واحدها و مجموعه های مسکونی جدید به کار رود .

. جنبش تجددخواهی در ایران که با شکست مشروطیت، از اصلاحات پایین به بالا ناامید شده بود، تمرکز قدرت رضاخانی را مرکبی مناسب برای خواست هایش دید. تجددخواهی اقتدارگرا برای نوپردازی نیازمند طرح بود و قانون؛ منبع مالی و مجری. دیوانسالاری پهلوی در شهرسازی برای پاسخگویی به این نیازها، بلدیه را فربه کرد تا شهر طراحی شده جای شهر ارگانیک را بگیرد که این را لازمه تجدد می دانست و آن را نماد عقب ماندگی. این چنین بود که شهرسازی نو به پشتوانه نظری چهار گرایش فکری اصولگرا، بوم گرا، نوواره و نوپردازانه در عمده بلاد مملکت به اجرا درآمد. هر نگرش در مقام اجرا از بیان معماری خاصی بهره می برد: تهران زدگی، باستان گرایی، سبک کلاسیک اروپا ومعماری مدرن شهرسازی اینک زبانی نو برای محاوره برگزیده بود. واژگان شهری چون خیابان، فلکه، بازار، تجهیزات شهری، ادارات، مدارس، کارخانجات، شرکت ها و پارک های ملی در واژه نامه شهرسازی ایران دستخوش تغییر شدند. این مفاهیم با گرامری متفاوت سامان یافتند. دستور زبان جدید شهرسازی بر این اصول بنیان یافت: خیابان های صلیبی، الگوی قرن نوزدهم اروپا، توسعه شطرنجی، منطقه بندی و فرسوده انگاری بافت کهن. طبیعتا مردم نیز درمقام مخاطب متون شهری جدید، خوانشی متفاوت از شهر در ذهن خود داشتند که این نشانگر دگرگونی سیمای شهر در دوره مورد مطالعه است.

چاقی مفرط و مشکلات ناشی از آن، تحت تاثیر زندگی بیتحرک مکانیکی، روز به روز در حال افزایش است. تحقیقات گسترده در کشورهای غربی نشان دهنده تاثیر فرم شهر بر میزان فعالیت فیزیکی و در نتیجه سلامت و آمادگی جسمانی است. علیرغم اینکه وضعیت چاقی و کم تحرکی در ایران چندان وضعیت بهتری نسبت به کشورهای غربی ندارد، هیچ تحقیقی در رابطه با تاثیر فرم محیط ساخته شده بر میزان سلامت در ایران صورت نگرفته و معیارهای کالبدی-غضایی موثر استخراج نشده است. شهرجدید هشتگرد باتوجه به همگن بودن بافت اجتماعی-اقتصادی و همچنین تفاوت شایان در فرم کالبدی محلات مختلف شهر، محمل مناسبی برای هدف تحقیق شناسایی شد. لذا در این تحقیق ابتدا 9 خوشه مسکونی در قسمت های مختلف هشتگرد انتخاب شد تا بقیه اطلاعات اجتماعی-اقتصادی، سلامت، آمادگی جسمانی و نهایتا میزان فعالیت فیزیکی هفتگی خانواده ها در چارچوب آن جمع آوری شود. مطالعه بصورت پیمایشی و نمونه گیری بصورت خوشه ای تصادفی صورت گرفت. پس از بررسی همپیوندی بین معیارهای محیطی و میزان آمادگیجسمانی و فعالیت فیزیکی خانواده ها(بتفکیک جنسیت) در خوشه های 9 گانه، این نتیجه منتج شد که فاصله خانه تا محل کار و مراکز خرید بیشترین تاثیر را بر روی میزان پیاده روی خانواده ها دارد. دیگر معیارهای موثر شامل امنیت، تنوع استفاده کنندگان فضا و تنوع فعالیت ها در فضا است

در کنار بسیاری از علوم و دانش های مطرح در جهت کاهش آسیب های ناشی از زلزله، دانش شهرسازی را می توان از جمله علوم و دانش های موثری دانست که جامعه گسترده تری را تحت پوشش خود قرار می دهد. در تحقیق حاضر تلاش گردیده است تا از طریق به کارگیری معیارهای شهرسازی و نیز دانش ها و روش های نوین GIS و AHP پیشنهادهایی برای تعیین آسیب های احتمالی نواحی شهری از زلزله ارائه شود. برای تدقیق این پیشنهادات، محدوده فرحزاد به عنوان نمونه موردی مورد بررسی قرار گرفته است. نتایج تحقیق نشان می دهد افزایش مقدار متغیرهایی چون شیب زمین، تراکم جمعیت، تراکم ساختمانی، عمر ساختمان ها و فاصله از فضاهای باز باعث افزایش میزان آسیب پذیری می شود. در مقابل، افزایش مقدار متغیرهایی چون فاصله از گسل، مساحت قطعات، دسترسی بر اساس عرض معبر، و سازگاری کاربری ها از نظر همجواری باعث کاهش آسیب پذیری می گردد و بالعکس. کاهش آسیب پذیری شهرها در برابر زلزله در بلند مدت، زمانی محقَق خواهد شد که ایمنی شهر در برابر خطرات زلزله به عنوان یک هدف در تمامی سطوح برنامه ریزی مد نظر قرار گیرد. در این میان، سطح میانی یعنی شهرسازی و برنامه ریزی شهری، از جمله کارآمدترین سطوح برنامه ریزی برای کاهش آسیب پذیری در برابر زلزله خواهد بود.

سازمان نوسازی شهر تهران مطالعات گسترده ای را بر روی خصوصیات مختلف بافت های فرسوده انجام داده است که می توان آنها را به دسته های مختلف مانند مشکلات فضایی، اجتماعی، محیط زیستی، قانونی و مشکلات اقتصادی تقسیم کرد. این مشکلات با اینکه در دسته بندی های مختلف طبقه بندی می شود، اما هریک بر روی دیگری نیز تاثیر می گذارد. از جمله دستاوردهای سازمان نوسازی می توان به تهیه طرح ویژه نوسازی اشاره کرد. درک سازمان فضایی از مباحث مهم طراحی و برنامه ریزی شهری در این طرح است که اهمیت آن در توسعه و بهسازی بافت های فرسوده پررنگ شده است. در طرح ویژه نوسازی، درنظرگرفتن بافت های فرسوده در کل سازمان فضایی شهر و تعیین نقش آنها در نظام شهری، به عنوان راه حلی برای خارج کردن این فضاها از زون های بسته به عنوان یک راه حل در نظر گرفته شده است.نکته مورد سوال این مقاله این است که در مطالعات انجام شده هیچ روش و راهکار کاربردی برای درک پیچیدگی سازمان فضایی شهر و نقش بافت های فرسوده در آن ارایه نشده و نحوه برخورد با جدا افتادگی فضایی بافت های فرسوده، روایی و بدون ارایه مدارک مستدل است. این در حالی است که در شهرسازی امروز، نظریه ها و روش های کاربردی مختلفی برای تحقیق در این باب ارایه شده است. این مقاله در جهت مشارکت در طرح ویژه نوسازی، خصوصیات فضایی بافت های فرسوده را از طریق روش چیدمان فضا (Space Syntax) و بر اساس تئوری حرکت طبیعی (Natural Movement) مورد بررسی قرار داده است. همچنین برخی از خصوصیات فضایی شهر تهران در جهت شناخت پیچیدگی سازمان فضایی و مشارکت در ارتقای امکان پذیری اجرای طرح ویژه نوسازی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. نتایج این تحقیق ارایه مدارک مستدل درباره چگونگی جدا افتادگی فضایی بافت های فرسوده از ساختار شهر تهران و رفع نقص روایی بودن مطالعات تاریخی می باشد. همچنین نتایج تحقیق تفاوت بین جدا افتادگی فضایی اجباری و انتخابی را در بافت های مختلف شهری پررنگ کرده و روشی کاربردی را در جهت شناخت این پیچیدگی ارایه می دهد.

مقاله حاضر به شناسایی و ارزیابی فرآیند شکل گیری هویت در شهرهای جدید می پردازد. فرآیند شکل گیری هویت شهر و به تبع آن شهر جدید، در قالب تعامل مداوم محیط و اجتماع در گذر زمان پی ریزی شده و قابل شناسایی است. بررسی های انجام شده حاکی از آن است که این فرآیند، علاوه بر اینکه با ابعادی نظیر خوانایی و تشخص، احساس تعلق و وابستگی، خاطره انگیزی و تعاملات اجتماعی مرتبط بوده و از آنها متاثر است، با مدت زمان سکونت و رضایت مندی از سکونت نیز، به ویژه در ارتباط با شهرهای جدید، دارای ارتباط معنادار است. نتایج تحقیق نشان دهنده آن است که با افزایش مدت زمان سکونت در شهر جدید هشتگرد، هویت شهر نیز ارتقاء می یابد. این در حالی است که با افزایش میزان رضایت مندی از سکونت نیز، هویت از نظر ساکنان وضعیت مناسب تری را به خود اختصاص می دهد. مطالعات پژوهش بیانگر آن است که هویت شهر جدید هشتگرد، که از آغاز ساخت و ساز و اسکان در آن بیش از 15 سال می گذرد، در وضعیت میان ضعیف (بد) و متوسط قرار دارد. در این میان، فاز اول شهر از این نظر، با وضعیت نزدیک به متوسط، دارای شرایط بهتری نسبت به فاز دوم و فاز سوم می باشد.

تکیه به عنوان گونه ای از معماری آیینی- مذهبی ، یکی ازعناصر اصلی کالبد فیزیکی اغلب شهرها و روستاهای ایران به شمار می آید. این بنا به منظور برگزاری مراسم سوگواری امام حسین (ع) و یارانش و نیز حفظ ارزش های معنوی واقعه عاشورا احداث شده است. ساخت تکایا در ایران از دوره صفویه آغاز گردید و در دوره قاجار به اوج خود رسید. تکیه حصیر فروشان یکی از تکایای باقیمانده از دوره ی قاجار است که در بافت قدیمی و تاریخی شهر بابل در محله ای به نام حصیر فروشان واقع گردیده است. این بنای ارزشمند مهمترین عنصر کالبدی در محله ی حصیر فروشان بوده و نیز عاملی جهت هویت بخشی به محله مزبور محسوب می شود. هدف از پژوهش حاضر، تبیین ویژگی های معماری تکیه حصیرفروشان، شناسایی، تحلیل و طبقه بندی نقوش تزیینی به کار رفته در آن می باشد. روش تحقیق در این مقاله، توصیفی- تحلیلی است و داده ها به صورت مطالعات میدانی و کتابخانه ای گردآوری شده اند. نتایج حاکی از آن است که اصول معماری و مصالح به کار رفته در بنا، تابع ویژگی های بومی و شرایط اقلیمی منطقه می باشد و نقش مایه های آن مشتمل بر نقوش هندسی، گیاهی و خوشنویسی است که بر مفاهیم و معانی متعددی دلالت کرده، ریشه در باورهای بومی و اعتقادات دینی و مذهبی مردم منطقه دارند.

خشت یکی از مصالح تشکیل دهنده ساختار اصلی بسیاری از بناهای متعلق به پیش از اسلام و اوایل دوره اسلامی می باشد.از جمله بناهای منحصر به فرد خشتی در ایران مجموعه بناهای واقع در کوه خواجه سیستان است.لزوم مرمت این آثار به تبع خود ضرورت مطالعه و بررسی درباره خشت را مطرح می کند.این مقاله با احساس چنین ضرورتی نگاشته شده و تلاشی است برای یافتن ترکیب بهینه برای خشت های مورد مصرف در مرمت بناهای کوه خواجه به ویژه قلعه سام.روش انجام پژوهش نیز بر مطالعات میدانی بررسی های محیطی مطالعات کتابخانه ای و روش های آزمایشگاهی استوار است. چهارده مورد آزمایش انجام شده در این پژوهش عمدتا مهمترین آزمایش هایی هستند که می توانند در تعیین کیفیت یک خشت موثر باشد.آزمایش ها و مطالعات انجام شده نشان می دهند که خشت اصلاح شده با ترکیب پیشنهادی در تمام موارد آزمایش شده کیفیت بهتری در مقایسه با خشت معمولی دارد.این موضوع لزوم به کارگیری خشت های اصلاح شده را در مرمت بنای خشتی قلعه سام و سایر آثار خشتی کوه خواجه نشان می دهد.بهره گیری از ضایعات کشاورزی و دامپروری رایج در منطقه سیستان علاوه بر جنبه های اقتصادی باید از منظر معیارهای زیست محیطی نیز مورد توجه قرار گیرد.مسلما حفظ میراث فرهنگی کشور بدون مطالعات دقیق علمی و بدون توجه به سایر حوزه ها از جمله اقلیم منطقه مسایل اقتصادی و الزامات زیست محیطی ممکن نخواهد بود.

نگاه زیباشناسانه و تحلیل ویژگی های زیبای یک شهر اگر منطبق بر اصول و معیارهای خاص زیبایی شناسی شهری باشد و علاوه بر رویکرد کالبدی، فرآیندها و زندگی جاری در این فضاها و حالی که القا می کنند را دربر بگیرد، بسیاری شهرها را می توان با دیدی متفاوت نگریست و به مراتبی از زیبایی در منظر و محیط آنها پی برد که شاید پیش از این ادراک نشده باشند. تهران اگرچه شلوغ و بی نظم است و زندگی در آن دشوار و طاقت فرساست، اما هیاهو و جنب و جوش آن از یک سو، حضور طبیعت با کوه، آب و درختان و منظر قدیم و جدید آن از سوی دیگر، ویژگی هایی است که به تهران زیبایی بخشیده است. هویت تهران امروز و زیبایی آن، واقعیتی است که به تهران زیبایی بخشیده و از همزیستی پایتخت قدیم و جدید با تمام ویژگی های امروزین آن شکل گرفته است.

تزیینات جزء جدانشدنی و عمده در معماری اسلامی است و شاید کمتر بنای مذهبی وجود داشته باشد که تزیینی در آن نباشد....