درخت حوزه‌های تخصصی

چالش میان حفاظت و توسعه، از موضوعات بحث‏برانگیز مرمت شهر و معماری معاصر ایران است. اهمیت بناها، یادمان‏ها و بافت‏های باارزش شهری ایجاب می‏نماید که مورد حفاظت قرار گیرند؛ در مقابل رشد و پیشرفت مستلزم برخورداری از برنامه‏های مدون توسعه برای آینده شهرهاست. چالش اصلی از آنجا آغاز می‏شود که برخی از رویکردهای مبتنی بر توسعه، ثروت‏های فرهنگی و میراث ملی را تضعیف می‏نمایند و بعضی دیگر از رویکردهای مبتنی بر حفاظت، توسعه‏ی بافت‏های باارزش شهری را محدود می‏سازند. پرسش اصلی مقاله آن است که آیا اساساً حفاظت و توسعه دو رویکرد مقابل‏اند یا مکمل؟ برای پاسخ‏گویی به این پرسش سیر تجارب مرمت شهری در بافت‏های باارزش شهرهای تاریخی ایران مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. با مروری به ادبیات موضوع و تجربه‏های مرمت شهری در ایران می‏توان دریافت که حفاظت بدون توسعه، و توسعه بدون حفاظت، نمی‏تواند پاسخ‏گویی شرایط بافت‏های باارزش شهری در ایران باشد. نمونه‏های تحلیل شده در پژوهش از تجارب مرمت شهری معاصر ایران بیانگر آن است که هر یک از این دو رویکرد بدون همراه داشتن دیگری، باعث آسیب‏رسیدن به ثروت‏های فرهنگی شهرهای تاریخی ایران بوده است.

. جنبش تجددخواهی در ایران که با شکست مشروطیت، از اصلاحات پایین به بالا ناامید شده بود، تمرکز قدرت رضاخانی را مرکبی مناسب برای خواست هایش دید. تجددخواهی اقتدارگرا برای نوپردازی نیازمند طرح بود و قانون؛ منبع مالی و مجری. دیوانسالاری پهلوی در شهرسازی برای پاسخگویی به این نیازها، بلدیه را فربه کرد تا شهر طراحی شده جای شهر ارگانیک را بگیرد که این را لازمه تجدد می دانست و آن را نماد عقب ماندگی. این چنین بود که شهرسازی نو به پشتوانه نظری چهار گرایش فکری اصولگرا، بوم گرا، نوواره و نوپردازانه در عمده بلاد مملکت به اجرا درآمد. هر نگرش در مقام اجرا از بیان معماری خاصی بهره می برد: تهران زدگی، باستان گرایی، سبک کلاسیک اروپا ومعماری مدرن شهرسازی اینک زبانی نو برای محاوره برگزیده بود. واژگان شهری چون خیابان، فلکه، بازار، تجهیزات شهری، ادارات، مدارس، کارخانجات، شرکت ها و پارک های ملی در واژه نامه شهرسازی ایران دستخوش تغییر شدند. این مفاهیم با گرامری متفاوت سامان یافتند. دستور زبان جدید شهرسازی بر این اصول بنیان یافت: خیابان های صلیبی، الگوی قرن نوزدهم اروپا، توسعه شطرنجی، منطقه بندی و فرسوده انگاری بافت کهن. طبیعتا مردم نیز درمقام مخاطب متون شهری جدید، خوانشی متفاوت از شهر در ذهن خود داشتند که این نشانگر دگرگونی سیمای شهر در دوره مورد مطالعه است.

برآورد ظرفیت برد، در طول حدود سه دهه گذشته، همراه با سایر روش های ارزیابی سرزمین، به عنوان شیوه ای مؤثر جهت سنجش مقادیر استفاده از سرزمین، مورد توجّه جامعه علمی و مدیران اجرایی بوده است. این مفهوم که مبنا و پایه اصلی آن، شناخت حدود قابل قبول تغییرات در شاخص های معرّف کیفیت محیط زیست می باشد، به ویژه در برنامه ریزی شهری، منطقه ای، توریسم و پارکداری کاربرد گسترده ای یافته است. تعدّد فنون به کار رفته برای برآورد کمّی ظرفیت برد، نبود یک تعریف فراگیر برای این مفهوم و ماهیّت متغیر آن از دلایلی است که صاحبنظران در انتقاد به اثر بخشی اجرایی آن در برنامه ریزی توسعه مطرح کرده اند. بر این اساس شناخت علمی و کاربردی این مفهوم و ایجاد اتفاق نظر مابین ارزیابان، تصمیم گیرندگان و مدیران اجرایی برنامه های توسعه از جمله الزامات کاربرد این روش است.در مقاله حاضر، ابتدا مفاهیم، مؤلفه ها و چارچوب روش شناختی برآورد کمّی ظرفیت برد سرزمین طی یک بررسی سیستماتیک، معرفی و مورد تحلیل قرار گرفته و در ادامه، نمونه ای از کاربرد روش برآورد کمّی ظرفیت برد در برنامه ریزی توسعه گردشگری با اقتباس از نتایج طرح مطالعات راهبردی توسعه گردشگری دره عباس آباد-گنجنامه همدان ارائه گردیده است.

باغ شمال تبریز، یکی از ابنیه مهم دوره صفوی و به خصوص دوره قاجار است. این عمارت در دوران بعد، به خصوص زمان پهلوی اول، به دلیل عدم رسیدگی، به کل تخریب شد و در حال حاضر به جز اسم، چیزی از آن باقی نمانده است. هدف اصلی مقاله، بازسازی نقشه ای از باغ شمال براساس اسناد و مدارک موجود در دوره قاجار می باشد. متون تاریخی و نقشه های ترسیم شده از شهر در دوره قاجار حایز اهمیت است. از بین نقشه های موجود (نقشه روسی، نقشه دارالسلطنه قراجه داغی، نقشه دارالسلطنه اسدالله خان مراغه ای)، نقشه دارالسلطنه قراجه داغی به علت دقت ترسیم و اطلاعات به کار رفته درآن، به عنوان مبنای بازسازی نقشه ی باغ شمال قرارگرفته است. در این راستا نقشه ترسیم شده باغ شمال در نقشه دارالسلطنه قراجه داغی، به وسیله عکس ها، متون و کروکی های موجود، بازخوانی شده است. آنچه از متون یاد شده استنباط می شود، این است که طرح باغ شمال در یک دوره مشخص و با طرحی از پیش اندیشیده شده شکل گرفته است و جزو باغ های سکونتگاهی- حکومتی بود. طرح هندسه باغ شمال بر اساس محور طولی و قرینه سازی در دو سوی محور میانی طرح ریزی شده بود و در میان شبکه باغچه های گوناگون مستطیل و مربع شکل، کوشکی بزرگ با استخری زیبا قرار داشت.

یورش روسها به ایران درسال1218ه ق ./1802م .نخستین عاملی بود که عباس میرزا وزیر فرزانه اش، میرزا عیسی قائم مقام را به واقعیت انحطاط دیرینه ایران زمین، واقف ساخت و باعث شد تا ولیعهد فتحعلی شاه که به تعلیم و هدایت میرزا بزرگ از سفاهت و رذالت درباریان فاصله گرفته و به ترقی و اعتلای کشورش می اندیشید،برای نجات ایران از انحطاط و هدایت آن به سوی ترقی، دست به اصلاحاتی زند که این اصلاحات ، از سوی مورخان همان دوران، به ایجاد بنای جدید، اشتهار یافته است.محورهای اساسی این اصلاحات یا مشخصات عمده این بنای جدید عبارت بودند از: 1- اصلاح و نوسازی قشون؛2- تنظیم قواعد تازه برای ملکداری و مالکیت و برانداختن سنت فروش ایالات؛3- تفکیک خالصه ها از موقوفات؛ 4- تعیین روز مظالم ، برای رعیت؛ 5- تاسیس چاپارخانه برای دفع اجحاف به رعایا؛6- اعزام محصل به فرنگ برای انتقال علوم جدید به کشور؛7- تشویق صنایع و تلاش برای استقلال اقتصادی؛8- ترویج اندیشه اتحاد اسلامیه میان ایران و عثمانی. اقدامات و اصلاحات عباس میرزا اگر چه به دلیل مرگ زودرس قائم مقام اول و خود ولیعهد،ناتمام ماند،اما همین اصلاحات بود که شالوه مکتب ترقی خواهی تبریز را پی ریزی کرد و چندی بعد توسط میرزاتقی خان امیرکبیر که پرورده همین مکتب بود،پی گرفته شد