احمد میرزاده

مواد غیرکتابی چه از نظر محتوای اطلاعاتی و چه از حیث سهولت انتقال و قابلیت دسترسی اهمیت بسیار زیادی دارد. این قبیل مدارک نقش والائی در پژوهشهای علمی دارند و معمولاً دستاوردهای جوامع پژوهشگر پیش از آنکه بشکل کتاب در اختیار علاقمندان قرار گیرد, در نسخه‌هائی محدود و یا بصورت مقاله در مجلات معتبر علمی منتشر می گردد. اغلب موارد نتایج پژوهشهای علمی و یا اجتماعی بشکل گزارش، تک نگاری، نتیجه کنفرانس و نظائر آن هیچگاه به معنی وسیع کلمه منتشر نمی گردند و چه بسا پژوهشهایی که هیچ اطلاعی از زمان، چگونگی اجرا و نتایج آن در دست نیست.

دستورات کلی 1-     برای تهیة چکیده باید متن را به دقت مطالعه کرد و از هدف نویسنده و نتیجه گیریهای او مطلع شد و در ادامة آن، مفاهیم اصلی مدرک را مشخص نمود. سپس این مفاهیم را باید استخراج کرد. 2-     حتی المقدور، خود اطلاع داده شده باید ذکر گردد نه اینکه دربارة آن اطلاع مطلبی نوشته شود. 3-     افکار و عقاید شخصی نباید در چکیده دخالت داده شود یعنی از تفسیر نوشتة اصلی یا انتقاد آن در چکیده باید خودداری کرد. 4-     در صورتیکه نوشته ای دارای تصویر یا جدول باشد باید در پایان چکیده به آن اشاره شود. 5-     در مواردی که بعضی از اسامی بشکل خلاصة شناخته شده نوشته شده باشد، می توان از این شکل خلاصه در چکیده استفاده کرد.

افزایش سریع حجم مدارک و توسعة رشته های علمی موجب پیدایش روشهای گوناگونی برای ضبط محتوای اطلاعاتی آنها شده است. برای محققانی که در زمینه های گوناگون علمی دست در کار پژوهش هستند مطالعة کلیه مدارکی که در زمینه تخصص آنها منتشر شده امکان پذیر نیست. حتی در بسیاری از موارد فرصت مطالعة چکیدة مقاله ها و گزارشهای تحقیقی نیز میسر نمی باشد. علاوه بر این چه بسیار تحقیقاتی که در نقاط مختلف جهان بعمل آمده و نشانه ای از آنها در دست نیست. با توجه به موارد فوق و بمنظور جلوگیری از دوباره کاری و ایجاد سرعت و دقت در فعالیتهای پژوهشی، صاحبنظران دانش اطلاع رسانی بر آن شدند تا با استفاده از وسائل متعدد از هر مدرک علمی نشانه ای بدست دهند. از هر مدرک علمی می توان بطریق گوناگون نشانه هائی بدست داد که مؤلف، عنوان، سازمان تحقیقاتی یا ناشر، چکیده راهنما و یا چکیده تمام نما و ... از آنجمله اند:

ارائه تحقیقات با ارزش مستلزم آگاهی مستمر محقق از رویدادها و نوآورهائی است که در زمینه تخصصی وی در جریان هستند. خودداری از دوباره کاری و کاربرد نتایج تحقیقات انجام شده از جمله مزایای کوتاه مدت مبادله اطلاعات است. از آنجا که توسعه اقتصادی و اجتماعی کشورها دارای اهمیت اساسی است ارائه و تبادل اطلاعات علمی و فنی را باید عمدتا در زمینه این مسائل متمرکز نمود و در سطح ملی و یا در مقیاس جهانی مورد استفاده قرار داد. برای مثال: تحولات اجتماعی اخیر ایران و رشد سریع اقتصادی این کشور بخش دکومانتاسیون مرکز مدارک علمی را بر آن داشته است تا از بخشهای عمده اقتصادی اطلاعات لازم و اساسی را در بانک اطلاعاتی خود جمع آوری نماید و با کاربرد روشهای خاص نگهداری و بازیابی اطلاعات محققان ایرانی و خارجی را در مطالعات اقتصادی و اجتماعی ایران یاری کند.

" اخیراً چاپ انگلیسی جدیدترین واژه نامه سازمان همکاری اقتصادی و عمران (OECD) در زمینه مسائل توسعه اقتصادی و اجتماعی منتشر شده است.آشنائی با این مجموعه برای مراکز دکومانتاسیون خصوصاً آنهائیکه با مسائل اقتصادی و اجتماعی سر و کار دارند به پنج دلیل عمده بسیار سودمند است. 1- آگاهی بر اقدامات سازمانهای بین المللی در زمینه اطلاع رسانی بمنظور استفاده از تجربیات آنها در طرح ریزی یک سیستم صحیح ذخیره و بازیابی اطلاعات 2- آشنائی با طبقه بندی این مجموعه و امکان تبعیت از آن برای مراکز دکومانتاسیون 3- آشنائی با واژه های مترادف در زمینه های اقتصادی و اجتماعی و قلمرو معنائی هر یک 4-آگاهی بر مفاهیم جدید در زمینه های مختلف تخصصی 5-دست یابی به معادل فرانسه هر واژه انگلیسی در زمینه های بالا. "