سید مرتضی موسوی گرمارودی

در میان اخبار و روایات موجود در مجامع حدیثی امامیه، نقل هایی وجود که رسول خدا صلی الله علیه و آله به بانوی بانوان فاطمه ی زهرا علیها السلام اعتراض کرده اند و حتّی در برخی با شدّت بیشتری برخورد داشته اند. از آنجا که حضرت زهرا علیها السلام نیز مانند رسول خدا صلی الله علیه و آله مشمول آیه ی تطهیر است و از سوی خداوند از هر خطا و اشتباهی مبرّا معرّفی شده، این نوشتار درصدد بررسی و آسیب شناسی این اخبار برآمده است. در نهایت پس از مردود ساختن بسیاری از اخبار به جهت ضعف سندی، همه ی آنها را به جهت ضعف در ایی و مدلولی آن غیر قابل پذیرش به شمار می آورد.

رجز نوعی شعر است که سلحشوران و پهلوانان در آغاز نبرد می خواندند و اغراض متعدّدی از بیان آن داشتند. در روز عاشورا نیز یاران حضرت سیّدالشهداء7 و خود آن بزرگوار با رجزهایی به نبرد پرداخته اند که در کتب مقاتل نقل شده است. مقاله حاضر نگاهی گذرا به این اشعار و محتوای آن ها دارد.

از جلوه های پیوند ادبیات و تاریخ، بیان وقایع تاریخی در شعر شاعران آئینی و متعهّد است. یکی از وقایع مهم تاریخ اسلام، عاشوراست و یکی از شاعران آئینی، شیخ صالح الکوّاز از شعرای قرن 13 هجری عراق است. وی در قصیده 54 بیتی بائیه خود، با استفاده از آرایه معنوی تلمیح که از شاخه های علم بدیع در ادبیات است، به نحوی زیبا و شگفت و حماسی، با اشاره به آیات قرآنی، ضمن ارائه تصویری زیبا و باشکوه از واقعه کربلا، به مقایسه شهیدان کربلا با انبیای بنی اسرائیل پرداخته است. مقاله حاضر با روش توصیفی ـ تحلیلی، درصدد معرفی شاعر و ویژگی های قصیده اوست که چرا در بین ادبا جایگاهی ممتاز یافته است.

چگونگی حیات برزخی و مراحل پس از آن از جمله مسائلی است که همواره ذهن انسان را به خود مشغول ساخته است. برخی از آیات قرآن نظیر: مومنون / 101 ـ 100؛ آل عمران / 170 ـ 169؛ یس / 27 ـ 26؛ مومن / 11 و 46؛ منافقون / 10؛ نحل / 32؛ به روشنی بیانگر وجود عالم برزخ و ویژگی های آن است، چنان که حیات جاویدان شهیدان راه خدا و پاداش های آنان گواه روشنی بر عالم برزخ و نعمت های برزخی است. همچنین روایات فراوانی ـ که در برخی از آنها ادعای تواتر شده است ـ درباره عالم برزخ و کیفیت زندگی در آن و گزارش های مربوط به احوال اولیای الهی و انسان های متقی و گنهکار و میزان و کیفیت رابطه آنها با دنیا و مراحل عالم برزخ، در منابع فریقین آمده است.