حسین مرادی نسب

عملکرد حرارتی و روشنایی ساختمانها باتوجه به نیاز به مصرف انرژی هم زمان با برقراری آسایش ساکنین دو عامل پر اهمیت در طراحی معماری است. طراحی نمای ساختمان به عنوان پوسته خارجی که محل تبادل حرارت بنا با محیط اطراف، جذب انرژ ی های خورشیدی و نفوذ نور به محیط داخلی بسیار حائز اهمیت بوده است. چارچوب نظری پژوهش بر اساس نظریه معماری سرآمد و معماری نوردوست، با هدف بهره وری در مصرف انرژی بنیان نهاده شده است. روش تحقیق در این پژوهش توصیفی- تحلیلی و از جنبه هدف، کاربردی می باشد. با توجه به اهمیت فضاهای آموزشی و میزان مصرف انرژی در این حوزه، نقش و جایگاه محوری کلاس های درس، در این پژوهش، نما جنوبی یکی از کلاس های دانشگاه آزاد اسلامی سمنان به عنوان مطالعات میدانی مورد بررسی قرار گرفته و در نرم افزار راینو شبیه سازی و با پلاگین های گرس هاپر، لیدی باگ، هانی بی، انرژی پلاس، عملکرد حرارتی آنالیز و با کمک روش الگوریتم ژنتیک در کامپوننت گالاپاگوس با تغییر درابعاد پنجره ها کلاس مورد مطالعه، بهینه سازی شده است. یافته های پژوهش نشان می دهد با بهینه سازی کلاس، مصرف انرژی در جداره جنوبی 12 درصد کاهش یافته است و بیش از 50 % از محیط کلاس، روشنایی مفید نور روز را دریافت می کند. براساس گواهینامه مصرف بهینه انرژی و طراحی زیست محیطی، هر دو شاخص کفایت فضایی نور روز و دریافت سالیانه نور مستقیم خورشید برای بحث روشنایی در ساختمانهای آموزشی امتیاز لازم را کسب کرده است. نتایج نشان می دهد که فرم و چیدمان روزنه ها در جداره جنوبی کلاس مورد مطالعه، در دریافت نور و مصرف انرژی، موثر بوده و بیشترین روشنایی و کمترین مصرف انرژی را روزنه هایی با ابعاد کوچک تر و پراکندگی بیشتر نسبت به پنجره های وضع موجود در اقلیم شهر سمنان دارند.

تغییرات فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و اجبار نهادهای دولتی به منظور شکل جدید زندگی و بهبود شرایط روستائیان، تغییراتی در مسکن روستایی به وجود آورده است، به طوری که حیاط که جزء لاینفک خانه روستایی و بخشی از مساحت آن محسوب می شود دچار تغییرات اساسی در کالبد و کارکرد خود شده است. پژوهش حاضر، باتوجه به نقش حیاط در زندگی روستایی و با هدف دستیابی به عوامل تاثیرگذار بر تغییرات کالبدی و عملکردی آن، به مطالعه و بررسی سکونتگاه های روستایی شهرستان گرمسار می پردازد. نوع تحقیق کاربردی و روش مطالعه به صورت توصیفی - تحلیلی است. گردآوری اطلاعات ازطریق مشاهده میدانی، برداشت ها، اسناد و منابع کتابخانه ای انجام شده است. روستاها به صورت هدفمند و غیرتصادفی و حجم نمونه 5 درصد جامعه آماری و به روشی تصادفی برگزیده شده است. آنالیز داده ها با نرم افزار SPSS و تحلیل عاملی (Factor Analysis) برای دسته بندی عوامل کالبدی و کارکردی حیاط انجام شده است. سپس به روش تحلیل واریانس یک طرفه (One-Way Anova) به توصیف و تحلیل اطلاعات پرداخته است. نتایج به دست آمده نشان می دهد که از میان 4 عامل شناسایی شده در تغییرات کالبدی حیاط، 2 عامل مربوط به تنوع و انعطاف پذیری و دیگری فضای باز، دارای ارتباط معنادار میان بناهای سنتی و معاصر است و بیشترین اثربخشی را در خانه های سنتی و بازسازی شده دارند. به عبارتی سلسله مراتبی در ساخت حیاط در مسکن روستایی وجود دارد که در مسکن جدید روستایی، تنوع پذیری و فضای باز نیز کمتر می شود. در این پژوهش فضای باز بخشی از حیاط است که ملزومات زندگی روستایی را در برمی گیرد و صرفاً فضاهای ساخته نشده را شامل نمی شود. همچنین نتایج بررسی تغییرات کارکردی نیز نشان می دهد، از میان 3 مؤلفه شناسایی شده، تنها عامل مربوط به کارکرد زیستی دارای ارتباط معناداری است و کارکرد فضاهایی چون: سرویس بهداشتی، انبار تجهیزات، آشپزخانه، پیش ورودی و تراس ها در حیاط خانه های قدیمی و بازسازی نقش موثرتری نسبت به حیاط مساکن معاصر دارند.

معماری مسکونی، تنها گفتار ادبی مبتنی برآرایه ها و فنون خاص نیست، بلکه نوعی زبان محاوره ای است که در واقع با همین زبان گفتاری، درونمایه ی تناقضات و تمایزات اجتماعی بهنمایش گذاشته می شود. متغیر«امر نمایشی» از عوامل تأثیرگذار بر کالبد معماری است. درک نسبت امر نمایشی با معماری، بخشی از درک نسبت فرهنگ و معماری است. از طرفی، تفاوت گفتگوی محیط آکادمیک و روزمره، با ورود به تمایزی که در «زبان» خود را نشان داده، در قالب پوسته ی بنا به نمایش گذاشته شده است. تبیین این مقوله فرهنگی در دوگانه «نظر» و «عمل» برکالبد بیرونی معماری مسکن امروز کمک به فهم دقیق تری از آن برای مخاطبان، در جهت آسیب شناسی مسکن امروز ارائه خواهد داد. به همین جهت در پژوهش حاضر، به تبیین شاخصه های امرنمایشی و سپس ارزیابی آن ها بر کالبد بیرونیِ مسکن معاصر ایرانی پرداخته شده است. در این پژوهش با روش آمیخته، نخست برمبنای ادبیات پژوهش و تحلیل استدلالی وکیفی، تعداد هفت شاخصه پیشنهادی امرنمایشی بر کالبد بیرونی مسکن تبیین و سپس با استفاده از آزمون «مقایسه میانگین»، ارزیابی شاخصه ها در منتخب بناهای حوزه معماری های «نهاد هنری»، شامل بناهای برگزیده ی مسابقات معماری، و حوزه معماری های «عامه» به معنای معماری های بافت مصنوع جامعه، صورت گرفته است. گرداوری داده ها برای جامعه آماری دسته اول به روش کتابخانه ای و نمونه گیری مدل هدفمند، و دسته دوم گرداوری داده ها به روش میدانی و نمونه گیری مدل هدفمند انجام شده است. یافته های تحقیق نشان می دهد از تعداد هفت شاخصه امر نمایشی (نوگرایی، اسرافگر، منفرد، سلطهگر، بازاری، اغواگر، گسست از فرهنگ)، در پنج شاخص تفاوت معناداری میان بناهای این دو حوزه وجود داشته است؛ به طوری که اثرگذارترین شاخصه های امرنمایشی در حوزه اول یعنی شاخصه های «منفرد» و «نوگرایی»، کم اثرترین شاخصه در حوزه دوم بوده و برعکس، شاخصه های «گسست از فرهنگ» و «بازاری» که کم اثرترین شاخصه در حوزه اول بوده اند، به عنوان اثرگذارترین شاخصه در حوزه دوم قرار گرفته اند. این عدم هم سویی وضعیتی متعارض را نمایان ساخته به گو نه ای که به نظر می رسد معماری های عامه تابع بناهای منتخب نهاد هنری معماری جامعه نبوده و این نهاد در شکل دهی کالبد بیرونی مسکن، «میدان» لازم –به زعم بوردیو- برای تبعیت عامه از خود را نداشته است.

باغ ایرانی یکی از نخستین الگوهای باغ سازی جهان است که به عنوان عنصری مؤثر و همچنین پدیده ای فرهنگی با ورود به سرزمین های دیگر می تواند با توجه به شرایط و بستر موجود تغییر کند. ارتباط حکومت گورکانیان با صفویان در ایران و پیوندهای فرهنگی میان این دو، زمینه را برای تأثیرپذیری از فرهنگ و هنر تمدن ایرانی به خصوص در حوزه معماری فراهم کرده است. باغ سازی به شیوه ایرانی در هند یکی از مهم ترین این تأثیرات است که به نظر می رسد بر پایه بینش هندی، کالبد باغ ایرانی در هند تغییر یافته است. هدف از این پژوهش بررسی وجه تمایز کالبدی باغ های گورکانیان در نسبت با باغ های ایرانی بر پایه بینش هندی است. معروف ترین باغ های دوره گورکانیان آرامگاه های واقع در باغ های وسیعی در پایتخت های دهلی و آگرا بوده است که از مهم ترین آنها باغ مقبره همایون و تاج محل است که به عنوان نمونه موردی برای این پژوهش انتخاب شده اند. مطالعات با استفاده از روش کتابخانه ای انجام شده و برای تحلیل در نمونه های مورد مطالعه در حوزه کالبدی باغ از روش تفسیری تاریخی بهره گرفته شده است. در خاتمه، یافته های پژوهش نشان می دهد بر پایه بینش هنر هندی، کالبد معماری باغ باید بیانی تندیس گرا و مجسمه وار داشته باشد؛ به گونه ای که در باغ مقبره هندی در دوره گورکانیان همه عناصر کالبدی باغ در آن اعم از آب، گیاهان و هندسه نقشی تزیینی و نمایشی داشته است و همچنین بنای اصلی (مقبره) به واسطه قرارگرفتن روی سکو و کم تراکم بودن درختان در باغ وجه تندیسی و برجسته ای دارد که بر باغ مسلط است.

یکی از مهم ترین مفاهیم منعکس از اصول و ارزش های اسلامی محرمیت است که خصوصاً در حوزه مسکن سنتی ایران نمود یافته است اما به نظر می رسد اصل محرمیت به عنوان یکی از کیفیات انسان- محیط در معماری و شهرسازی اسلامی در مسکن سنتی ضمن داشتن اشتراکات با مفاهیم معادل در نظر گرفته شده برای محرمیت، توسط صاحب نظران غربی یعنی قلمرو و خلوت، دارای تفاوت های اساسی نیز با این مفاهیم می باشد لذا هدف از این پژوهش، تبیین مفهوم محرمیت در نسبت با خلوت و قلمرو بر پایه آموزه های اسلامی در مسکن سنتی ایران است. جهت تبیین مسئله، این پژوهش از روش ترکیبی تحلیل محتوا با استدلال منطقی بهره گیری شده است. گردآوری داده ها از طریق مطالعات اسنادی و کتابخانه ای انجام شده است و روش تحقیق توصیفی تحلیلی بوده که ابتدا پس از شناخت نظرات و تعاریف متخصصین غربی از محرمیت، بر پایه آموزه های اسلامی (قرآن کریم و احادیث معصومین (ع)) به تبیین جایگاه مؤلفه های آن در کالبد مسکن سنتی پرداخته شده است. در خاتمه، ضمن ارائه مدل پژوهش، یافته های پژوهش نشان می دهد که اولاً محرمیت در حوزه مادی، کالبد دادن به فضاهای معماری با بهره گیری از عناصر نظام ورودی خانه های سنتی است به گونه ای که در این حوزه همسو با مفهوم قلمرو است که مؤلفه های امنیت، مالکیت، مرز آشکار و محصوریت را به دنبال خواهد داشت ثانیاً محرمیت در حوزه روانی و رفتاری مترادف با فضای صمیمی با دیگر (ان) است که در این حوزه همسو با مفهوم خلوت است که در مسکن سنتی در حیاط، تالارها، ایوان ها، طنبی ها، سه دری ها، پنج دری ها نمود می یابد اما محرمیت در حوزه معنایی در مسکن سنتی با نظم سلسله مراتبی نظام ورودی، بستر درون گرایی را به وجود می آورد و همچنین با تفکیک عرصه بندی فضایی در خلوت خانه ها و زاویه ها زمینه ساز حضور و آرامش قلب است تا تعالی معنوی انسان را به وجود آورد.

هدف از پژوهش حاضر واکاوی تأثیر تصورات شناختی مخاطبان بر خوانایی محیط در خیابان ستارخان، فلکه اول تا فلکه دوم صادقیه شهر تهران است. روش پژوهش از نوع کیفی-کمی با راهبرد همبستگی و رویکرد توصیفی تحلیلی است. در این پژوهش 3 مؤلفه اصلی «کیفیت عناصر ساختاری مسیر (جداره ها، پیاده روها و میادین)»، «میزان و کارکرد قرارگاه های رفتاری-عملکردی» و «مؤلفه های احساس رضایت از محیط» و 27 متغیر کمی-کیفی در راستای بازخوانی میزان خوانایی در مسیر فلکه اول تا فلکه دوم صادقیه در شهر تهران مورد تحلیل قرار گرفته اند. پایایی ابزار با استفاده از آزمون آلفای کرونباخ مورد تائید قرار گرفت. برای تحلیل داده ها از نرم افزار SPSS استفاده شد. نمونه های پژوهش با استفاده از روش نمونه گیری تصادفی ساده از میان افراد ساکن-شاغل و یا در حال تردد در محدوده مورد مطالعه انتخاب شدند. حجم نمونه بر اساس فرمول کوکران برابر با 200 نفر تعیین گردید. نوآوری پژوهش در تحلیل مؤلفه های خوانایی در یک بستر شهری از دیدگاه استفاده کنندگان آن فضا است. در نهایت با بررسی محدوده مورد مطالعه با توجه به متغیرهای خوانایی مشخص شد که این مسیر علی رغم این که یک راه عملکردی مهم میان مخاطبان است. ولی از نظر مؤلفه های خوانایی امتیاز متوسط و متوسط به پایین دارد و صرفا یک سیمای اجباری و سلیقه ای از خود به نمایش گذاشته است.

مدائنی از مولفانی است که دانش گسترده و نبوع علمی اش در تدوین موضوعات مختلف تاریخی بروز و ظهور داشته است. روش وی برای ثبت برخی از وقایع تاریخی بدیع بوده و گنجینه ی ارزشمندی را برای نسل های آینده حفظ کرده است. وی با نگارش در موضوعات مختلف توانسته گونه های دیگری را بر تاریخ نگاری اسلامی بیافزاید. این تحقیق با روش تحلیلی و با مطالعه منابع کهن، که از لابلای متون و کتابهای فهرست به تالیفات وی دست یافت. اساس رویکرد مدائنی بر پایه باورهای دینی، مذهبی، تاریخی و اجتماعی است که مسئولیت پذیری وی در قبال جامعه آن عصر سبب تدوین در موضوعات مختلف شده است. مقاله در پاسخ به این سوال است که مدائنی چه رویکردی در نگارش تاریخ داشته و چه شاخه های جدیدی در تاریخ نگاری اسلامی ایجاد کرده است؟ نتیجه آنکه وی با رویکردی نو به مباحث جدیدی در سیره نگاری نبوی و امامان شیعه (ع) توجه کرده و همچنین با توجه به مردم شناسی و مسائل اجتماعی درباره ی خواص جامعه، دشمن شناسی و زنان نگارش هایی داشته است که در گسترش تاریخ نگاری اسلامی تجلی یافته است

مقدمه و هدف پژوهش: مغولان پس از حمله به ایران و ویرانگری های اولیه شروع به سازندگی کردند و معماری خود را در ادامه معماری گذشتگان ولی با ارتفاع بیشتر در ورودی شکل دادند. شروع روابط فرهنگی و اقتصادی ایران و اروپا در این دوره شکل گرفت. وروابط سیاسی بهبود پیدا کرد. این دوره همزمان با دوره معماری گوتیک اروپا بود، که شاخصه اصلی آن ارتفاع در ساخت و تناسبات ورودی آن شبیه به بناهای ایلخانی است.روش پژوهش: این پژوهش در قال ب پژوهش توصیفی تحلیلی قرار می گیرد. و اطلاعات مورد نیاز درباره آیی ن و فرهنگ مغولان و معم اری دوره ایلخان ی و اروپای آن زمان از طری ق جمع آوری اطلاعات به ش یوه کتابخانه ای و میدانی گردآوری ش ده است.روش نمونه گیری: انتخاب بنا باروش AHP انجام شده و سپس با روش مقایسه تطبیقی کیفی توافقی شاخصه های مشترک، مورد مقایسه قرار گرفت.یافته و نتیجه گیری: پس از بررسی نقش تعاملات فرهنگی مغولان و اروپاییان و مطالعه ورودی مساجد و کلیساها و مقایسه اشتراک و افتراق شاخصه ها، مشاهده شد که برخلاف تصور تاثیرات این تعامل در حوزه  بنیادین معماری به ویژه در شکل گیری ورودی بناها تاثیر نداشته است و کماکان نظریه مرتفع سازی بناها بواسطه ایجاد نمادهای شهری و ساختار قدرت طلبی مغولان معتبر می باشد.  .

روش های ساخت و مصالح نوین در تولید سرپناه مو قت موضوع تحقیقات بسیاری بوده است ولی به تطبیق الگوی ساخت سکونگاه های موقت با دیگر شرایط محیط و زمینه اطراف از قبیل جغرافیا ، فرهنگ مردم ، اقلیم و . . . کمتر توجه شده است در این پژوهش پس از آشنایی با مقوله اسکان موقت و زمینه گرایی ، با استفاده از روش پیمایش پرسش نامه ای از متخصصین و کارشناسان معماری شاغل در حوزه اسکان موقت سرپل ذهاب ، گزینه های مختلف زمینه گرایی برای افراد استفاده کننده در اسکان موقت لیست گردید ، سپس متناظر آن میزان اثرگذتری و باره بندی هریک از عوامل زمینه گرا (اقتصادی ، کالبدی ، جغرافیایی ، تاریخی ، اجتماعی) خواسته شد. سپس به روش های آماری داده های جمع آوری شده مورد تجزیه و تحلیل و بررسی قرار گرفت و در نهایت پس از رتبه بندی عوامل زمینه گرایانه، اصول و شاخص های پیشنهادی طراحی اسکان موقت بر مبنای عوامل زمینه گرا (در سه سطح : سایت، کالبد بیرونی و فضای داخلی اسکان موقت) نتیجه گیری و لیست گردید.

آثار برجا مانده از پیشینیان از جمله مکتوبات آنان گنجیه های ارزشمند علمی و تمدنی هستند که به عنوان یک گزارشگر، رویدادهای تاریخی برای آیندگان گزارش می کنند. برخی مؤلفان با توجه به دانش خود به گونه ای از تاریخ نگاری اسلامی که از آن به سیره نگاری تعبیر می گردد، پرداخته اند. ثبت تاریخِ سیره نگاریِ پیامبر اعظم(ص) از ابتکارات قرآن است که بخشی از تاریخ و سیره زندگانی آن حضرت را آورده است تا الگوی برای بشریّت در ابعاد مختلف باشد. مدائنی از مؤلفان کثیر التألیفی بود که با برخورداری از نبوغ علمی و دانش گسترده خود شاخه هایی از تاریخ نگاری اسلامی - از جمله سیره نگاری تاریخ و زندگانی پیامبر اعظم(ص) - را ابداع کرد. وی نقش اساسی در گسترش این نوع از تاریخ نگاری داشت و بر مؤلفان پس از خود نیز تأثیرگذار بوده است. این مقاله با توجه به جمع آوری نگاشته های مدائنی از متون دست اول به توصیف و تحلیل آنها در سیره نگاری پرداخته است. مقاله در پی پاسخ به این پرسش است که چگونه مدائنی توانست در گسترش، تکمیل و تأسیس برخی از موضوعات در سیره نگاری نقش آفرین باشد؟. نتیجه آنکه مدائنی با نگارش سیره نگاری و زیر شاخه های آن از جمله «عهود النبی»، «اخبار المنافقین»، «تسمیه المنافقین»، «تسمیه الذین یؤذون النبی»، «اقطاع النبی»، «دعای النبی» و  موارد دیگر در نشر موضوعات سیره نگاری سهمی اساسی داشته و شُکُوه تمدن اسلامی را در قرن سوم نشان داده است.