بهناز امین زاده

در این مقاله، تلاش شده است تا با بهره گیری از اصول گردشگری شهری، راهکارهایی برای بازآفرینی بافت های تاریخی کشور که به عنوان سرمایه های ارزشمند امروزه در مرکز توجه نهادهای شهری واقع شده اند، ارائه گردد. در این باره، از بازآفرینی فرهنگی به عنوان رویکردی اساسی تحقیق استفاده شده است. در این رویکرد، فرهنگ به عنوان یکی از سرمایه های اصلی شهر شناخته می شود. شهر تاریخی قزوین با برخورداری از بافتی تاریخی و واجد ارزش مرمت، حفاظت و نگهداری و با دارا بودن پتانسیل های بسیار مناسب تاریخی و جاذبه های گردشگری، امکانات توسعه فراوانی دارد؛ با این حال، در اثر برخی سهل انگاری ها و اقدامات بی ملاحظه و نیز عدم توجه به روند فرسودگی، علی رغم وجود طرح های متعدد، مشکلات بافت در سال های اخیر افزایش یافته است و نیاز به احیای فعالانه بافت را ضروری نشان می دهد. روش تحقیق، توصیفی و تحلیلی است و با اتکا به مرور پیشینه تحقیق از سویی، بررسی اسناد مربوط به بافت تاریخی قزوین و مطالعات میدانی از سوی دیگر، به تحلیل مسئله می پردازد. یافته های تحقیق نشان می دهد که راهکار برون رفت از مشکلات و احیای بافت های تاریخی ارزشمند در گرو اجرای برنامه هایی است که بر راهبردها و سیاست های تعاملی بین بازآفرینی فرهنگی و گردشگری فرهنگی شهری استوار است. رویکرد گردشگری فرهنگی نیز مانند بازآفرینی به نوبه خود از ابزار مؤثر در احیای بافت های تاریخی محسوب می شود. بالفعل سازی پتانسیل های بالقوه گردشگری و هویت تاریخی در رابطه ای مستقیم با یکدیگر، حیات واقعی و مدنی شهری را تضمین می کند. جهت تدقیق موضوع، کاربست راهبردهای پیشنهادی در طراحی بافت تاریخی قزوین مورد بررسی قرار گرفته است تا زمینه تحول و معاصرسازی یکی از بافت های ارزشمند میراث فرهنگی کشور فراهم گردد.

فضاهای باز شهری و جریان جهانی شدن دارای تعامل یا رابطه ای دوسویه اند. از یک سو جریان جهانی شدن در گستره تأثیرگذاری اش بر شهرها، به تدریج تأثیرات خود را بر فرم و فعالیت فضاهای باز شهری نمایان می سازد، و از سویی دیگر فضاهای شهری به شهرها (و حتی کشورها) در دستیابی به جایگاه مناسب در عصر جهانی شدن و ارائه تصویر معتبر بین المللی و فراهم آوردن فضای مناسب برای ارتقای رقابت پذیری شهری یاری می رسانند. پژوهش حاضر نشان می دهد که تهران به عنوان شهری غیرجهانی، نمی تواند از الزامات رقابت پذیری در عصر جهانی شدن و ارتقای تصویر جهانی خود چشم پوشد؛ به همین منظور، فضاهای باز شهری مرکز تاریخی تهران اهمیتی ویژه دارند. بر همین اساس با استفاده از روش های مختلف تحقیق و به ویژه روش های تفسیری و تحلیلی، شناخت و تحلیل، پیش بینی و تجویز (ارائه طرح و برنامه)، اصول هفت گانه طراحی فضاهای باز شهری مرکز تاریخی تهران در عصر جهانی شدن، شامل مواردی که در پی می آیند، ارائه شده اند: 1- بهبود تصویر جهانی از شهر تهران و تقویت جریان گردشگری محلی، ملی و فراملی؛ 2- اطلاع رسانی و دسترسی به اطلاعات؛ 3- کارایی در مقیاس محلی؛ 4- تداوم هویتی، خوانایی و معنا؛ 5- سرزندگی و غنای حسی؛ 6- ایمنی و امنیت؛ و 7- خاطره انگیزی و نقش انگیزی.

طراحی شهری در ده? 1960 با هدف جستجو برای کیفیت شهر به وجود آمد. این جستجو تا به امروز نیز همچنان با دو هدف عملکردی و زیبایی شناختی ادامه یافته است. در کشور ما حرفه و رشته طراحی شهری به مفهوم امروزی آن، سابقه چندان طولانی ندارد. طی حدود 30 سالی که از معرفی این زمینه در کشور ما می گذرد، علیرغم تجارب متعددی که به دست آمده، نتایج مطلوبی عاید نشده و نمونه های موفقی ارائه نگردیده است. در این مقاله با تحلیل و ارزیابی دو نمونه طراحی (محور نواب در تهران و محور عمار یاسر در قم)، با استفاده از معیارهایی به مقایسه این دو پرداخته، و نگرشی نو در طراحی شهری ارائه خواهد شد. نگرشی که طراحی شهری را از حالت انفعالی به فعال، از شکل گرایی صرف به عملکرد-شکل گرا، از طرح- محوری به فرایند- محوری و از دستوری به تعاملی- مشارکتی تبدیل کرده، ارتقای واقعی کیفیت محیط شهری را هدف غایی خود قرار می دهد.

علیرغم مطالعات گسترده ای که درمورد زمینه های مختلف هنر، معماری، باستانشناسی و تاریخ تخت جمشید انجام گرفته است. در مورد بستر طبیعی و منظر این مجموعه باارزش اطلاعات اندکی موجود است و از آن جمله وجود برج و باروی آن هنوز در پرده ای از ابهام است. هدف از این مقاله ارائه مدل سه بعدی منظر تخت جمشید در دوره هخامنشیان است. روش اصلی این تحقیق، تفسیرعکس های هوایی در مقیاس های مختلف و پردازش و تفسیر داده های ماهواره ای TM و + ETM است. این روش از شیوه های جدید تحلیل پهنه های تاریخی است. با استفاده از تفاوت در بافت، اندازه، زمینه رنگی، شکل و الگوی پوشش گیاهی و هم آیندی این معیارها با بروز عوارض خطی و لکه ای در پیرامون تختگاه مکان و سیمای احتمالی بارو و برج های دیده بانی تخت جمشید تعیین شده است. در ادامه با استفاده از مستندات تاریخی، منظر تخت جمشید بازسازی شده است. دستاورد این تحقیق علاوه بر کشف سیمای منظر باستانی تخت جمشید در دو دوره تاریخی از تمدن هخامنشیان که می تواند راهگشایی در کاوش های باستانشناسی و معماری این مکان باارزش باشد، معرفی شیوه ای از مستندسازی ویژگی های طبیعی و منظر برای سایر پهنه های تاریخی کشور است که نیاز به حفاری های متعدد و در نتیجه تخریب های محیطی را به حداقل می رساند.

علیرغم کوشش های انجام شده و گفتگوی بسیار از توسعه پایدار و طراحی اکولوژیک در مجامع تخصصی کیفیت محیطی شهرهای بزرگ کشورمان به دلایلی از جمله عدم باور بسیاری از کارفرمایان برنامه ریزان و طراحان از وخامت شرایط کنونی محیط زیست و فقدان یک برنامه و سیاست جامع محیطی با افت روزافزونی مواجه شده است. به این موارد می باید فقدان مفاهیم و اصول روشن را در ارتباط با راه حل های پایدار اضافه نمود. به لحاظ اخیر هدف از این مقاله تاکید بر ملاحظات محیطی در جهت دستیابی به پایداری و سرزندگی و حیات شهری از طریق ارائه اصولی در طراحی خیابان های شهری است. بهسازی و سازماندهی معابر شهری نیاز به رویکردی جامع در ارتباط با برنامه ریزی مدیریت و طراحی فضا دارد. نقش طراحی از این جهت مهم و هدایتگرست که می تواند زمینه زندگی متعادل تر و خود کفاتری را از نظر منابع و بستر سرزنده تری را از نظر روح مکان ایجاد نماید. در همین راستا سه اصل کلی نظم دهی به محیط در یک چارچوب اکولوژیک توجه به محدودیت های مربوط به مصرف انرژی و الویت دادن به احیا مرمت و بازیافت به جای تعریض و احداث می توانند در پایداری شهری ارتقای کیفیت فیزیکی خیابان و نیزسرزندگی و حیات شهرها نقش مهی داشته باشند پس از بررسی اجمالی معضلات و مشکلات خیابان های شهر تهران به نکاتی در جهت ساماندهی مورد تحقیق با توجه به اصول فوق اشاره شده است.

از آنجایی که تحقیق و پژوهش یکی از مباحث عمده و غالباً مورد نیاز برای هر مرتبه ای از آموزش و از جمله آموزش مهندسی معماری و شهرسازی است، وجیزه حاضر سعی بر آن خواهد داشت تا ویژگی های تحقیق در زمینه معماری و شهرسازی در کشور و به ویژه تأثیر ان در ارتقای کیفیت آموزش این رشته ها را مورد شناسایی قرار دهد. در این مقاله پس از ذکر مقدمه ای که به اهمیت امر پژوهش، انواع پژوهش، عوامل اصلی در زمینه پژوهش، وضعیت پژوهش در زمینه معماری و شهرسازی و اسناد و مدارک و انتشارات نیز مورد تجزیه و تحلیل قرار می گیرد و در نهایت، توصیه هایی به منظور ترویج امر پژوهش در مراکز آموزشی ارائه می شود.

قائل بودن به «معنا » و «باطن» برای اشیاء و پدیده ها و مفاهیم، موضوعی است که همیشه و در همه جوامع ومکاتب با شدت و ضعف متفاوت مطرح بوده است. طبیعی که معیارهای برای دریافت و شناخت و ارزیابی «معنا» و «باطن» از جهان بینی و فرهنگ جامعه استخراج می شده است و به این ترتیب افراد یا جوامع(بسته به جهان بینی خویش) از «صورت» به «ظاهر» موضوعی واحد، معانی متفاوتی را ادراک می نموده اند. نوشتار حاضر سعی بر آن دارد تا اولاً تعابیر و فرآیندهای ذهنی ای را که به نحوی ناظر به «صورت» و «معنا» می باشند معرفی نموده و ثانیاً اهمیت و تأثیر آنها را در نشر ارزشها و ارتقاء فرهنگ عمومی و بیان معانی، در قالب صورت ها بیان نماید. بستر اصلی مطالعه، فرهنگ ایرانی – اسلامی خواهد بود. کلیدواژگان: صورت ، معنا ، ظاهر ، باطن ، نماد ، سمبل ، آیه ، رمز ، ذکر ، هنر

یکی از مصادیق تفکر توحیدی شیعیان در فرهنگ عاشورا و ارزش های نهفته در آن متجلی شده است. حسینیه ها و تکایای ایرانی گویاترین تجلی کالبدی ماهیت و پیام چنین فرهنگی در ساختار فضای شهری می باشد. بر اساس این فرضیه در مقاله حاضر پس از بررسی اهمیت مراسم ماه محرم و شناسایی اجمالی مکانهایی با عملکرد یکسان در سایر جوامع شیعه نشین، به تحلیل ویژگی های خاص حسینیه ها و تکایای ایرانی تحت عناوینی از قبیل مفاهیم نمادین و کیفیات فضائی و بصری واهد پرداخت. حسینیه ها و تکایای ایرانی که مظهر پیوند بین زمان، مکان و مردم می باشند به دلیل ویژگی «فضای شهری بودنشان» نه تنها در قیاس با مکانهای هم عملکرد خویش در سایر کشورها ، هویتی متمایز می یابند. بلکه به عنوان تنها فضاهای بازشهری با عملکرد مذهبی در فرهنگ شهرسازی مسلمین منحصر بفرد می باشند.با شناخت و بکارگیری هرچه بیشتر اصول طراحی چنین فضاهایی از قبیل مکانیابی،انعطاف پذیری در فرم و عملکرد و مفاهیم غنی نمادین می توان به تداوم بیان کالبدی یک فرهنگ در محیط و هویت بخشی به شهر ایرانی کمک مؤثری نمود. کلیدواژگان: برنامه ریزی کالبدی، مکانیابی، توسعه صنعتی، عوامل موثر، مناطق، تمرکز زدائی، کارگاههای بزرگ صنعتی