عبدالعلی علی عسگری

این مقاله قصد دارد پس از معرفی سه منظر و گفتمان حاکم بر مدیریت استراتژیک رسانه (رادیکال، جانبدارانه و اصلاحی)، به تأثیر آنها بر مفهوم و مراحل مدیریت استراتژیک رسانه بپردازد و از یک سو، به این پرسش ها پاسخ دهد که آیا می توان از همان رویکردهای مرسوم مدیریت استراتژیک که تاکنون در سایر صنایع و مؤسسات بازرگانی مورد استفاده قرار گرفته اند، در سازمان های رسانه ای نیز بهره برد؟ و در صورت ضرورت داشتن ارائه مدل جدید، چه ملاحظات، الزامات و اصلاحاتی باید اعمال شود؟ به منظور اعتبار بخشیدن به یافته های تحقیق، با بهره گیری از دیدگاه های خبرگان مدیریت استراتژیک و مدیران رسانه در کشور و با استفاده از روش گروه کانونی و مرور مطالعات پیشین ، الزامات و ملاحظات به کارگیری مدل مطلوب مدیریت استراتژیک برای سازمان های رسانه ای، با تأکید بر رسانه های عمومی ارائه شد. جمع بندی دیدگاه های مختلف نشان داد، دیدگاه اصلاحی و تطبیقی، مورد پذیرش اکثریت گروه کانونی قرار گرفت و در نهایت، بر اساس این دیدگاه و پارادایم تلفیقی مدیریت استراتژیک و با رعایت ملاحظات و الزامات مطرح در این تحقیق، الگوی مدیریت استراتژیک در رسانه ارائه شد.

متخصصان ارتباطات، سازمان رسانه را بسیار پیچیده می دانند. مؤلفه های متعدد اجتماعی و فرهنگی مؤثر بر فعالیت رسانه ای و پیچیدگی مسائل انسانی، ابهام را در تولید و عرضه محصولات رسانه ها بالا می برند و مدیریت را با مخاطرات زیادی مواجه می کنند. انتخاب تجربی یا سلیقه ای روش مدیریت نیز گاه باعث می شود روش های مورد استفاده، با وجود صرف هزینه های کلان، موفقیت چندانی به همراه نداشته باشند و حتی در برخی موارد نتیجه عکس بدهند. بنابراین تحقیق حاضر با هدف شناسایی و معرفی دیدگاه و روشی مناسب در مدیریت رسانه که این پیچیدگی ها و ابهامات را در نظر بگیرد و رشد سازمان را موجب شود، صورت گرفته است. نویسندگان در این مقاله، با طبقه بندی ویژگی های سازمان رسانه و استنتاج نیازهای مدیریتی آن و بررسی میزان انطباق این نیازها، با قابلیت های چند روش معروف سیستمی، در نهایت روش شناسی سیستم های نرم یا «اس. اس. ام» را به عنوان روشی که تناسب بیشتری با فضای سازمان رسانه دارد و نیازهای آن را برآورده می سازد پیشنهاد کرده اند.

امروزه سازمان های رسانه ای جهان در تلاش اند تا از ظرفیت رسانه های نوینِ همگرا در جهت جذب و نگهداشت مخاطبان خود بهره جویند. تلویزیون پروتکل اینترنتی[1] یکی از انواع این گونه رسانه ها است. به کارگیری رسانه های نوین، به مدل های جدید ارتباطی نیاز دارد. با شکل گیری مدل های جدید ارتباطی، ساختارهای سنتی در سازمان های رسانه ای دیگر پاسخگو نیستند و باید به دنبال طراحی و پیاده سازی ساختارهای سازمانی جدید بود. هدف اصلی این مقاله ارائه ساختار سازمانی مناسب و بومی برای «تلویزیون پروتکل اینترنتی» در سازمان صداوسیمای جمهوری اسلامی ایران است. برای این منظور در مرحله اول ساختار سازمانی در سیزده اپراتور مهم تلویزیون پروتکل اینترنتی در دیگر کشورها مطالعه تطبیقی شد. پس ازآن با رویکرد کیفی و از طریق روش مصاحبه عمیق داده ها جمع آوری و تحلیل گردید. مشارکت کنندگان در این پژوهش شامل دو گروه اساتید و متخصصان صاحب نظر در حوزه رسانه های نوین و ساختارهای سازمانی و مدیران درگیر در اجرای پروژه ملی تلویزیون پروتکل اینترنتی در سازمان صداوسیما بودند که از بین آن ها به روش هدفمند و گلوله برفی نمونه گیری انجام شد. بنا بر نتایج این پژوهش، به منظور اجتناب از ایجاد سلسله مراتب سازمانی دست وپا گیر، بهترین شیوه استقرار تلویزیون پروتکل اینترنتی در ایران، ایجاد یک ستاد مرکزی است. این ستاد مرکزی که متشکل از سازمان های تأمین کننده حلقه های زنجیره ارزش تلویزیون پروتکل اینترنتی است، به صورت یکپارچه از سوی سازمان صداوسیما مدیریت می شود. به واسطه حضور این سازمان ها در ستاد مرکزی و تعاملات بین آن ها، مناسب ترین ساختار بین سازمانی این ستاد مرکزی ساختار شبکه ای و مناسب ترین ساختار درون سازمانی آن ساختار ماتریسی است.

«آرایش رسانه ای کارآمد» الزام اصلی مأموریت صداوسیماست و از این رو، ضرورت دارد که الگویی برای تنظیم آرایش رسانه ای تدوین شود تا با در نظر گرفتن آن، صداوسیما مأموریت خود را محقق و بر تهدیدات امپریالیسم رسانه ای نیز فایق آید. به این ترتیب مسئله این است که الگوی آرایش رسانه ای صداوسیما چگونه باید باشد؟ در پاسخ به این پرسش، پژوهش حاضر به صورت کیفی، اکتشافی و استقرایی و با بهره گیری از روش تئوری زمینه ای انجام گرفته است. داده های پژوهش از طریق مصاحبه عمیق با 15 کارشناس، گردآوری و پس از استخراج و کدگذاری، مقوله بندی شده است. در نهایت، نظریه ای در قالب الگوی گام به گام شکل گرفته که شامل گام های زیر است: پیش گام. تنظیم عقبه 1. رویکردهای طراحی 2. تفکیک پارادایم 3. تنظیم اصول طراحی 4. تعیین نوع آرایش آفندی، تدافعی 5. شناخت وضع موجود 6. ترسیم وضع مطلوب 7. تعیین حوزه نفوذ تمدنی 8. تنظیم حوزه های آرایش 9. سازماندهی10. تبیین اهداف، مأموریت ها و چشم انداز 11. تأمین منابع انسانی و امکانات 12. هدایت و رهبری 13. انتشار پیام و 14. نظارت و بازطراحی.