محمد جبرائیلی

مقدمه: پرونده الکترونیک سلامت از فناوری های بنیادین در نظام سلامت هر کشور محسوب می شود. این فناوری داده هایی را فراهم می کند که در سطح فردی (بیمار) مبنایی برای ارائه خدمات سلامت و در سطح سازمانی و فراسازمانی مبنایی برای تصمیم گیری های کلان، سیاست گذاری و مدیریت خدمات سلامت محسوب می شود. هدف از مطالعه حاضر، بررسی میزان دستیابی سامانه پرونده الکترونیک سلامت (سپاس) در ایران به اهداف پیش بینی شده وزارت بهداشت و بررسی محیط کاری کنونی این پرونده از دیدگاه کاربران نهایی است. روش ها: مطالعه حاضر از نوع مقطعی بود که در سال 1400 انجام شد. شرکت کنندگان شامل 70 نفر از کاربران سپاس در 28 بیمارستان استان آذربایجان غربی بودند. داده ها با پرسشنامه محقق ساخته گردآوری و با کمک آمار توصیفی و تحلیلی بررسی شد. یافته ها: براساس یافته های پژوهش، از نظر کاربران اهداف پیش بینی شده وزارت بهداشت در حیطه رضایت مندی (4/1 ± 3/3) بیشتر از سایر حیطه ها حاصل شده است. همچنین، این سامانه در دستیابی به اهداف از پیش تعیین شده در حیطه مدیریت اطلاعات (2/1 ± 6/2) به اندازه سایر موارد موفق نبوده است. از سوی دیگر، از نظر شرایط فعلی محیط کاری سپاس، حیطه اقتصادی (3/1 ± 6/3) بالاترین امتیاز را از کاربران سپاس دریافت کرده است. نتیجه گیری: سپاس از لحاظ دستیابی به اهداف پیش بینی شده در حیطه های مورد بررسی در سطح متوسط قرار دارد. برنامه ریزی و سیاست گذاری برای ارتقاء سپاس بر اساس شرایط فعلی محیط کاری باید در اولویت توسعه دهندگان این سامانه و وزارت بهداشت قرار گیرد.

مقدمه: سیستم نسخه نویسی الکترونیکی یکی از فناوری های اساسی در ساختار نظام سلامت است که با هدف مدیریت مناسب منابع و خدمات مراقبت سلامت، پیشگیری از خطاهای رایج نسخه نویسی دستی و افزایش ایمنی بیمار توسعه یافته است. با توجه به اینکه رابط کاربری سیستم نسخه نویسی الکترونیکی به عنوان عامل اصلی پذیرش کاربران محسوب می شود، هدف از پژوهش حاضر، ارزیابی کاربردپذیری رابط کاربری سیستم های نسخه نویسی الکترونیکی سازمان تأمین اجتماعی و بیمه سلامت در ایران بود. روش ها: این پژوهش از نوع کاربردی با روش توصیفی-مقطعی بود که در سال 1401 انجام شد. نمونه پژوهش شامل 150 نفر از پزشکان شاغل در مراکز آموزشی-درمانی دانشگاه علوم پزشکی ارومیه بود که به روش نمونه گیری طبقه ای با تخصیص متناسب انتخاب شدند. ابزار گردآوری داده پرسشنامه ای محقق ساخته بود که روایی و پایایی آن به دست آمد. داده ها با آمار توصیفی و آزمون تی مستقل با استفاده از نرم افزار SPSS تحلیل شد. یافته ها: رابط کاربری سیستم نسخه نویسی الکترونیکی سازمان تأمین اجتماعی و بیمه سلامت در محورهای عمومی (اصطلاحات، حروف، آیکون و مسیریابی) و اختصاصی (نمایش هشدار، شخصی سازی، ورود و نمایش اطلاعات، راهنما و تعاملات) اختلاف آماری معناداری با هم نداشتند. با این حال، در محورهای «رنگ» (047/0=P) و «قابلیت دید» (049/0=P) اختلاف آماری معنی دار وجود داشت. نتیجه گیری: رابط کاربری دو سیستم نسخه نویسی الکترونیکی در ایران از نظر کاربردپذیری وضعیت متوسطی دارند. بنابراین جهت ارتقای آن ضروری به نظر می رسد، توسعه دهندگان سیستم ها در طراحی رابط کاربری مطابق اصول تعامل انسان-کامپیوتر از عناصر زیبایی شناختی، تعامل به زبان کاربر، ارائه اطلاعات مفید در قالبی ساده و واضح استفاده کنند.

مقدمه: پیآمد بسیاری از پیاده سازی های سیستم های اطلاعاتی بیمارستانی (HIS) همه انتظارات پیش بینی شده تصمیم گیرندگان وکاربران را بر آورده ننموده و یا در اجرای آنها به شکست انجامیده است. این مطالعه با هدف سنجش دیدگاه پزشکان نسبت به سیستم های اطلاعات بیمارستانی در بیمارستانهای دولتی شهرستان ارومیه انجام یافته است. روش بررسی: این پژوهش از نوع کاربردی بوده که به روش توصیفی تحلیلی و مقطعی انجام شده است. برای انتخاب نمونه از روش نمونه گیری تصادفی طبقه بندی شده استفاده شد و گرد آوری داده ها با استفاده از پرسشنامه انجام گرفت. و برای تحلیل فرضیات و اهداف از آزمون های ضریب همبستگی پیرسون، و آزمون کای دو استفاده شد. یافته ها: یافته ها نشان داد که براساس نظر پزشکان، بین کارایی مورد انتظار از سیستمHIS و میزان آشنایی با فناوری اطلاعات رابطه معنی دار (p<0.05) وجود دارد و همچنین با سن نیز رابطه معنی دار (p=0.008<0.05) وجود دارد. رابطه بین پیچیدگی های ناشی از استفاده HIS و آشنایی با فناوری اطلاعات (p=0.000<0.05) معنی دار است. همچنین بین پیچیدگی های ناشی از استفاده سیستم های اطلاعات بیمارستانی با سن نیز رابطه معنی دار (p=0.049<0.05) وجود دارد. بحث ونتیجه گیری: با توجه به نقش کلیدی پزشکان و اهمیت استفاده ازسیستم های اطلاعات، ضرورت آشنایی با فناوری اطلاعات احساس می شود. لذا پیشنهاد می گردد جهت بستر سازی در بیمارستانها به منظور به کارگیری بهینه فناوری اطلاعات، مشوق های لازم و به منظور استفاده درست دوره های آموزشی برای پزشکان برگزار گردد.

مقدمه: نیاز حیاتی نظام ارایه ی خدمات سلامت به اطلاعات و عدم پاسخ گویی پرونده های کاغذی به دلیل محدودیت های ذاتی آن، باعث حرکت به سوی سیستم های اطلاعات کامپیوتری شد که آرمان و هدف نهایی این سیستم ها، دستیابی به پرونده ی الکترونیک سلامت (HER یا Electronic health records) می باشد. اما پیاده سازی آن در سازمان های مراقبت سلامت یک کار دشوار و پیچیده است و با محدودیت ها و موانع اجرایی مواجه می باشد. هدف این تحقیق، شناسایی موانع اجرایی EHR از دیدگاه ارایه کنندگان خدمات سلامت و ارایه ی راهکارهایی جهت رفع آن بود. روش بررسی: این مطالعه از نوع توصیفی- مقطعی بود که در سال 1388 انجام گرفت. جامعه ی پژوهش شامل ارایه کنندگان خدمات سلامت (از طبقات مختلف شغلی پزشکی، پرستاری، مدارک پزشکی، علوم آزمایشگاهی و رادیولوژی) در مراکز آموزشی درمانی دانشگاه علوم پزشکی ارومیه بود که به روش نمونه گیری خوشه ای چند مرحله ای، 120 نفر از آن ها انتخاب شدند. داده ها از طریق یک پرسش نامه که روایی و پایایی آن مورد تأیید قرار گرفت، جمع آوری گردید. اولویت بندی موانع اجرایی از طریق معیار لیکرت و از نوع 5 گزینه ای در نظر گرفته شد. اطلاعات توسط نرم افزار آماری SPSS و با استفاده از آزمون های کای دو، t-test و pearson تحلیل شد. یافته ها: بیشترین درصد امتیاز کسب شده در موانع اجرایی پیاده سازی EHR به ترتیب مربوط به محدودیت های نگرشی رفتاری افراد (4/93 درصد) و محدودیت های تغییرات سازمانی (4/88 درصد) و کمترین درصد مربوط به محدودیت های هزینه ای (8/72 درصد) بود. نتایج تحلیل ارتباط بین متغیرها بیانگر وجود ارتباط معنی دار بین شغل و محدودیت تغییرات سازمانی (003/0 = P) و همچنین بین سابقه ی کاری با محدودیت های نگرشی رفتاری افراد (006/0 = P) بود. نتیجه گیری: با توجه به اینکه مهم ترین موانع اجرایی اصلی در پیاده سازی EHR، محدودیت های نگرشی و رفتاری افراد و تغییرات سازمان است، ضروری به نظر می رسد برای تضمین اینکه ارایه کنندگان مراقبت سلامت نگرش مناسب داشته باشند، توجه به آموزش و مشارکت آن ها حیاتی است. به طوری که اگر کاربران سیستم، از ویژگی ها، اهداف، مزایا و تأثیر مثبت EHR بر کار خودشان آگاهی لازم را داشته باشند و از سوی دیگر استاندارد های مربوط به محرمانگی و امنیت داده ها و همچنین قابلیت تبادل پیام رعایت شود، مقاومت آن ها نسبت به تغییرات کاهش و علاقه و آمادگی آن ها برای پذیرش EHR افزایش می یابد.

مقدمه: پیاده سازی سیستم اطلاعات بیمارستانی به تحول سازمانی بستگی داردکه تمام عوامل مؤثر در آن باید در نظر گرفته شود. در این میان، نقش نیروی انسانی از تمامی عوامل مهم تر است و آموزش کارکنان، نظرسنجی، اطلاع رسانی و استقبال کاربران سیستم از نکات مهم در اجرای آن می باشد. برای رسیدن به این اهداف، بیمارستان امام خمینی ارومیه به عنوان اولین مرکز درمانی برای پیاده سازی HIS (Health informton system) مورد ارزیابی قرار گرفت. روش بررسی: این مطالعه ی توصیفی، برای ارزیابی پیاده سازی HIS در بیمارستان امام خمینی ارومیه طی سال 1387 به وسیله ی تکمیل پرسش نامه ی محقق ساخته توسط کلیه ی کاربران HIS (178 نفر) انجام گرفت. روایی پرسش نامه به وسیله ی متخصصان مربوط تأیید و پایایی آن نیز با ضریب Cronbach's alpha مساوی 74 درصد پذیرفته شد. پس از جمع آوری پرسش نامه ها، اطلاعات وارد نرم افزار SPSS گردید و نتایج با استفاده از روش های آمار توصیفی (فراوانی) بررسی و به صورت جداول و نمودار ارایه شد. یافته ها: نیمی از کارکنان در کارگاه آموزش شرکت کردند که پرستاران بالاترین میزان (5/36 درصد) را داشتند و به بیش از نصف کارکنان نحوه ی استفاده از نرم افزار HIS قبل از پیاده سازی سیستم آموزش داده شد و پرستاران بالاترین میزان (2/45 درصد) را به خود اختصاص دادند. نتایج حاکی از آن است که نیاز 5/70 درصد از کارکنان برای پیاده سازی HIS برآورد نشده است. از 1/88 درصد کارکنان در جلسات تصمیم گیری قبل از اجرای HIS دعوت به عمل نیامده است و همچنین از نظرات 9/86 درصد از کارکنان در بازنگری های قبل از اجرای سیستم اطلاعات بیمارستانی، استفاده نشده است. در خصوص ضرورت راه اندازی HIS به 5/58 درصد کارکنان اطلاع رسانی نشده است و فقط 5/41 درصد آن ها مطلع بودند. میزان استقبال کارکنان در پیاده سازی HIS بیمارستان امام 5/47 درصد بوده است. نتیجه گیری: در پیاده سازی و اجرای سیستم اطلاعات بیمارستانی، باید به جنبه های انسانی، آموزش، برنامه ریزی واطلاع رسانی توجه نمود. پزشکان، پرستاران و کارکنان بخش های مختلف پاراکلینیک به عنوان عوامل مؤثر در نظر گرفته شوند و به منظور ارتقای کیفیت اطلاعات، مراقبت و درمان بیماران در آینده، باید از توانایی آن ها در اجرای سیستم های اطلاعات بیمارستانی استفاده گردد.

براى ارتقاى کیفیت خدمات مراقبت سلامت بهره گیرى از پرونده الکترونیک سلامت اهمیت حیاتی دارد. هدف این پژوهش ارزیابی آمادگی نیروى انسانی براى پیاده سازى پرونده الکترونیک سلامت بود. روش بررسی: این مطالعه ى توصیفی مقطعی در سال 1388 انجام گرفت. جامعه ى پژوهش 120 نفر ازنیروى انسانی بیمارستان هاى دانشگاه علوم پزشکی تبریز است که به روش نمونه گیرى خوشه اى چند مر حله اى انتخاب شدند. داده ها از 1) گردآورى - طریق پرسشنامه اى براى ارزیابی آمادگی سه متغیر مهارت کامپیوترى، آگاهی و نگرش (با دامنه تغییرات 5 و پیرسون تحلیل شد. t-test و χ پردازش، و با آزمون هاى 2 SPSS شد. اطلاعات توسط نرم افزار آماری و نگرش مثبت پاسخ دهندگان نسبت به ،EHR یافته ها: میانگین مهارت کامپیوترى، آگاهی از اهداف، مزایا و مفاهیم کلی 3.04 ، و 3.042 بود. میانگین آمادگی نیروى انسانی بود 3.08 به دست آمد. باتحلیل ارتباط ، به ترتیب 2.78 EHR پیاده سازی و همچنین شغل (ρ= و بین مدرک تحصیلی با نگرش ( 0.006 ،(ρ= بین متغیرها بین سابقه ى کارى با مهارت کامپیوترى ( 0.001 ارتباط معنادار وجود داشت. (ρ= با نگرش ( 0.003 نتیجه گیری: آمادگی نیروى انسانی براى پیاده سازى پرونده الکترونیک سلامت در وضعیت مطلوبی قرار ندارد. باید عوامل مؤثر بر افزایش آمادگی آنان شناسایی شود، وآموزش لازم جهت افزایش مهارت کامپیوترى و آگاهی افراد ارائه شود. "

مقدَمه: پیشرفت های علوم پزشکی و فناوری اطَلاعات ، سازمان های ارائه کننده ی خدمات سلامت را به محیط های رقابتی و مشتری گرا مبدل کرده است. در چنین محیط هایی فرصت های زیادی در اختیار متخصصان مدارک پزشکی قرار می گیرد که فقط برای کسانی قابل استفاده است که دارای مهارت های لازم باشند. هدف این پژوهش بررسی دیدگاه کارکنان مدارک پزشکی درباره ی مهارت های لازم در بخش مدارک پزشکی بیمارستانهای و آموزشی درمانی دانشگاه علوم پزشکی تبریز بود. روش بررسی: این مطالعه از نوع توصیفی -مقطعی در سال 1386 انجام گرفت. نمونه ی مورد مطالعه 12 مسئول بخش مدارک پزشکی و 48 نفر از کارکنان بخش مدارک پزشکی در 12 بیمارستان دانشگاه علوم پزشکی تبریز (60 نفر) است. داده ها از طریق یک پرسشنامه ی محقق ساخته با استفاده از متون موجود و با مراجعه حضوری به مراکز جمع آوری گردید. اولویت بندی مهارت های مورد نیاز با توجَه به پاسخ نمونه ها و نمره گذاری انتخاب های پنج گانه صورت گرفت. تجزیه و تحلیل اطَلاعات با نرم افزار آماری SPSS انجام شد. یافته ها: اکثر پاسخ دهندگان مونث(73درصد) ؛ میانگین سابقه ی کاری 6 پاسخ دهندگان /8 سال بود. مهمترین مهارت های لازم برای کارکنان مدارک پزشکی به تفکیک سه نوع مهارت اصلی به ترتیب عبارت بودند از: مهارتهای عمومی (شامل توانایی به کارگیری رایانه، سرعت عمل همراه با سرعت بالا، مسئولیت پذیری، خود یاد گیری و مدیریَت تغییر)، مهارتهای ارتباطی(شامل توانایی ارتباط با مدیران، بیماران، پزشکان)، و مهارتهای اختصاصی (شامل گزارش دهی، پردازش داده ها، مستند سازی، آشنایی با HIS ، بازیابی اطَلاعات و کد گذاری صحیح). نتیجه گیری: نیاز حیاتی نظام سلامت به اطلاعات و حرکت به سوی پرونده الکترونیک سلامت باعث شده که کارکنان بخش مدارک پزشکی به مهارت های جدیدی نیاز داشته باشند. بازنگری دروس دوره های آموزشی و برگزاری دوره های ضمن خدمت جهت کسب مهارت های مود نیاز و تغییر روش مدیریَتی از پرونده ی کاغذی به پرونده الکترونیک سلامت ضروری ست