حسن قریشی

حکومت عربی-اسلامی امویان، به عنوان اولین سلسله در اسلام، در سال 40 توانست با غلبه بر گفتمان تئوکراسی دینی، گفتمان قبیله ای را بر جهان اسلام مستولی کند. خلفای اموی، با ایجاد نوعی انسجام اجتماعی در جامعه اسلامی، توانستند از غرب تا آندلس و از شرق تا آسیای میانه را به تصرف خود درآورند. این فتوحات در سایه نوعی انسجام صورت پذیرفت. این مقاله با رویکردی توصیفی-تحلیلی و با طرح این سؤال که قبیله و سازمان شهری چه تأثیری در همسازگری اجتماعی عصر اموی داشت، به تبیین و تفسیر انسجام و همسازگری مذکور می پردازد. نتایج تحقیق حاکی از این است که درایت برخی خلفا در ایجاد توازن قبیله ای، جذب قبایل پرنفوذ، و بافت و ساخت شهرهای شام در تحقق انسجام اجتماعی این عصر مؤثر بودند.

جنگ لای در اول ماه رمضان سال 766ق. میان الیاس خواجه، فرمانروای الوس جَغتای، با جبهه امیرحسین و امیر تیمور گورکانی و به قصد بازپس گیری سمرقند در ساحل رود چِرچیق به وقوع پیوست. یک سال پیش ازاین امیرحسین و امیرتیمور در حوالی شهر کِش با لشکریان الیاس خواجه به جنگ پرداختند. در این جنگ سپاه الیاس خواجه شکست خورد و متواری شد؛ اما الیاس خواجه به قصد انتقام و بازپس گیری سمرقند به ماوراءالنهر آمد. این نوشتار درصدد است تا با روش توصیفی تحلیلی ضمن توصیف چگونگی جنگ لای و اشاره به تعامل امیرحسین و تیمور، به این پرسش پاسخ دهد که توسعه اختلاف بین امیرحسین و امیرتیمور پس از جنگ لای چگونه در جلوس تیمور بر تخت سلطنت سمرقند مؤثر واقع شد؟ نتایج این بررسی چگونگی غلبه مغولان شرق در جنگ لای به علت عدم توافق امیران لشکر غرب و اهمیت جنگ لای در تقدیر امیرتیمور و آینده سیاسی ماوراءالنهر را مورد پژوهش و ارزیابی قرار می دهد.