ایرج قره داغی

مطالعه سهم تبلیغات محصولات فرهنگی در فضای رسانه ای و تعیین مؤلفه های اثرگذار، از چالش های عرصه تبلیغات محصولات فرهنگی است. پژوهش حاضر، درصدد <مطالعه سهم تبلیغات محصولات فرهنگی در فضای رسانه ای ایران و تبیین مدل مناسب برای تبلیغات محصولات فرهنگی> با استفاده از رویکرد داده بنیاد است. روش شناسی تحقیق کاربردی، گردآوری داده ها، کیفی و کمی و نوع مطالعه، پیمایشی مقطعی است. در این رابطه، با احصا سهم تبلیغات محصولات فرهنگی بین 100 نام و نشان برتر، جامعه آماری پژوهش را خبرگان و فعالان تبلیغات تشکیل داده اند. نتایج پژوهش سهم تبلیغات محصولات فرهنگی را، طی سال های 96 1394 نشان می دهد. از بین 100 نام و نشان برتر ایرانی از نظر هزینه تبلیغاتی در رسانه ها، فقط 3/2 درصد به نام و نشان های محصولات فرهنگی تعلق دارد. همچنین از بین 100 نام و نشان برتر ایرانی منتخب سازمان مدیریت صنعتی از نظر فروش، هیچ یک از نام و نشان های محصولات فرهنگی حضور ندارند. در حالی که نتایج 100 نام و نشان برتر جهانی، منتخب مؤسسه اینتربرند در سال های مشابه، بیانگر حضور پنج نام و نشان محصولات فرهنگی دنیا میان 100 نام و نشان نخست جهان است. بر مبنای یافته ها، مدل تبلیغات محصولات فرهنگی با استفاده از نظرهای نخبگان در قالب 12 مقوله، ارائه و تبیین شده است. بر اساس مدل پیشنهادی، تبلیغات فرهنگی، در قالب <محصول> معنا پیدا می کند که ترفیع آن نیازمند عبور از مسیر پروپاگانداست و عمومی سازی آن برای مخاطب، می تواند قابل پذیرش یا غیرقابل پذیرش باشد، اما تبلیغات غیر فرهنگی، بر محور <کالا> استوار است که ترفیع آن، نیازمند تبلیغات به مفهوم تجاری است که درنهایت، بازاریابی کالا می تواند به فروش یا عدم فروش منجر شود.

پژوهش پیش رو در صدد ارائه مدل مناسب برای تبلیغات محصولات فرهنگی است. در این پژوهش تلاش شده فرایند تبلیغات محصولات فرهنگی در فضای رسانه ای کشور (تلویزیون، روزنامه ها و مجلات) و تغییر و تحولات آن از زوایای مختلف بررسی و موشکافی شود و متناسب با ابعاد، مؤلفه ها، شاخص ها، عوامل مؤثر و ویژگی های آن، مدل بومی مناسب و جامع و یکپارچه ای برای تبلیغات محصولات فرهنگی ارائه شود. رویکرد مورداستفاده در پژوهش پیش رو روش کمّی و کیفی (آمیخته) است. جامعه آماری پژوهش خبرگان دانشگاهی و متخصصان علمی و اجرایی فعال در حوزه تبلیغات محصولات فرهنگی و فضای رسانه ای را شامل می شود که بر اساس دیدگاه های 18 نفر از خبرگان و 385 فعال تبلیغاتی با رویکرد سیستمی استراوس و کوربین، طی سه مرحله کدگذاری باز و محوری و انتخابی، 50 مفهوم و12 مقوله استخراج شد. از این میان، تبلیغات محصولات فرهنگی به عنوان مقوله مرکزی و 11 مورد دیگر اجزای نظریه داده بنیاد پژوهش را تشکیل دادند. یافته ها نشان داد از چهار مقوله اصلی شرایط علّی، محوری، راهبردی و پیامدها به ترتیب سیاست های دولتی مبتنی بر حمایت از تولیدات فرهنگی و تغییر نگرش به محصول یا کالابودن آن ها، داشتن برنامه تبلیغاتی و اطلاع رسانی، آموزش های نهادی در دو سطح تولیدکنندگان و نهاد خانواده و تأکید بر حفظ هویت و ارزش های اصیل جامعه بالاترین سطح تأکیدات را دارند. لذا، در چارچوب ادبیات نظری پژوهش، دیدگاه خبرگان و بهره گیری از نظریه داده بنیاد، مدل پیشنهادی برای تبلیغات محصولات فرهنگی در فضای رسانه ای ایران طراحی و تدوین شد.