پروانه سیدالماسی

در بین آثار ادبی، اشعاری- اگرچه اندک- وجود دارند که منحصراً در وصف دما، ساختمان، عناصر و اجزایگرمابه و آداب استحمام سروده شده اند. در تعدادی از این توصیفات منظوم، شاهد انعکاس تعلیمات عرفانی و آداب و اصطلاحات صوفیه هستیم؛ بدین طریق که ذهن شاعر پس از ایجاد شباهت بین خانقاه و گرمابه، کوشیده است تا بین این مکان و آداب مرتبط با آن، با مراحل اولیه سیر و سلوک و برخی از رسوم خانقاهی پیوند برقرار کند و اصطلاحاتی مانند تجرید، ترک، خلوت، فیض، فتوح و... را فراخور سیر سخن، در ابیات بگنجاند. در این مقاله ضمن نشان دادن زیبایی ها و ریزه کاری های ذوقی و فکری در چنین شعرهایی، به بررسی و شرح چگونگی و علل بازتاب برخی از مسائل عرفانی در اشعار توصیفی گرمابه ها پرداخته شده است.

نقوش گرمابه و مسایل مربوط به آن در متون ادبی بارها به چشم می خورد که در صورت عدم اطلاع بر چگونگی آنها و در غیر آشنایی کافی با مسایل مرتبط با آن، درک مفاهیم ادبی به طور کامل ممکن نخواهد بود.در این مقاله ضمن شناساندن مختصر فضاهای حمام، به یاری شواهد ادبی (تا دوره مشروطه) به معرفی مکانهای در بردارنده نقوش، همچنین موضوع تصاویر و علل ترسیم آنها در حمامها پرداخته ایم و در پایان به مضامین ساخته شده از این عنصر توسط ادبا و شعرا، اشاراتی کرده ایم.