رضا رشیدیان

طی بیش از نیم قرن مطالعه و نظریه‎پردازی در حوزة توسعه، نقش علل و عوامل گوناگونی در تحقق‎پذیری اهدافِ برنامه‎های توسعه ملی کشورها مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته است. غالب دیدگاه‎های مطرح در زمینه توسعه تا سال‎های دهه 1960، حول محور مباحث و تحقیقات جامعه‎شناسی و اقتصاد تمرکز یافته است اما با پیشرفت فناوری‎های ارتباطی به ویژه پرتاب ماهواره‎ها در دهه‎های بعد، ابعاد انسانی و تکنولوژیک مقولة ارتباطات جایگاه درخور توجهی را در مباحث توسعه به خود اختصاص داده و دیدگاه‎ها و فرضیات متعددی پیرامون نوع رابطه و میزان تأثیرگذاری آن بر ضربآهنگ فرایند توسعه کشورها مطرح شده است. در این میان، ارتباطات دوربرد به ویژه ماهواره‎ها به دلیل برخورداری از قابلیت‎های بالقوة فراوان به یکی از مباحث محوری و مهم در حوزه ارتباطات و توسعه بدل شده‎اند.

برقراری ارتباط مثبت و مؤثر و تناسب پیام با شرایط محیط و گیرنده، همواره مستلزم ارزیابی کیفیت ارتباط و سنجش تأثیرات پیام است. بدیهی است این ارزیابی، در ارتباطات غیرمستقیم که از طریق رسانه‎های جمعی صورت می‎گیرد، به مراتب پیچیده‎تر از ارتباطات مستقیم رو در روست. نگارنده در این مقاله کوشیده است ضمن برشمردن علل و ابعاد این پیچیدگی، با مرور سه دیدگاه علمی ـ تحقیقی گرین‎برگ و همکاران در دانشگاه ایالتی میشیگان، تحقیق رزن‎گرین و همکاران و نظریه جان‎وابر ـ آرای اندیشمندان را در باب روش‎ها و شاخص‎های ارزشیابی برنامه‎های تلویزیونی به بحث بگذارد. از نظر وی، پیچیدگی فرایند ارزشیابی در رسانه‎های جمعی به ویژه تلویزیون، روش‎های سنتی را در این خصوص ناکارآمد و تدوین یک نظام جامع ارزشیابی تلویزیونی مشتمل بر شاخص‎ها و روش‎های ارزیابی پیکره برنامه‎سازی، برنامه‎ها، آگهی‎ها، هویت شبکه‎ها و کل زنجیرة تولید را ایجاب کرده است.