سیما شیرازی

"هدف: فرایندهای واجی، تغییراتی است که کودکان به هنگام بیان کلمات در نحوه تلفظ آن ایجاد می‌کنند تا بیان آن‌ها برای ایشان راحت‌تر شود. این پژوهش با هدف بررسی فرایندهای واجی کودکان عادی فارسی زبان ۲ تا ۴ ساله صورت گرفت. روش بررسی: این پژوهش از نوع مقطعی و توصیفی-‌ تحلیلی است. آزمودنی‌های این پژوهش تعداد 128 دختر و پسر 24 تا ۴۸ ماهه تک زبانه فارسی زبان و فاقد هر نوع اختلال شدید شنوایی، بینایی، جسمانی، ذهنی، گفتار و زبان، عاطفی-روانی، ساختاری و کارکردی در تولید کننده‌های گفتاری هستند که به صورت تصادفی ساده از مهدکودک‌های مناطق مختلف شهر تهران انتخاب شدند. ابزار این پژوهش، آزمون محقق ساخته فرایندهای واجی، متشکل از 43 واژه یک تا چهار هجایی شامل تمام واج‌های زبان فارسی است که توسط آن فرایندهای واجی کودکان در مقوله‌های ساخت هجا، جانشینی همخوان، جانشینی واکه، همگونی کامل، جابجایی، و سایر فرایندها جمع آوری و بررسی می‌شود. داده‌های به‌دست آمده با استفاده از آزمون‌های آماری تی مستقل، من‌ویتنی، تحلیل واریانس یک‌طرفه و کروسکال والیس تحلیل شد. یافته‌ها: در هیچ‌یک از فرایندهای واجی، تفاوت معناداری بین دخترها و پسرها مشاهده نشد (۰/۰۵>p)، اما فرایندهای واجی با افزایش سن روند رو به کاهش داشتند که این کاهش در فرایندهای ساخت هجا (۰/۰۰۱>p)، جانشینی همخوان (۰/۰۰۱>p)، جانشینی واکه (۰/۰۰3=p) و همگونی کامل (۰/۰۰3=p) معنادار بود. نتیجه گیری: نتایج این تحقیق حاکی از آن است که تفاوت جنسی تأثیری بر چگونگی فرایندهای واجی ندارد. اما با افزایش سن فرایندهای واجی رو به کاهش می‌روند که می‌تواند نشانگر رشد ادراکات واجی و تسلط بیشتر کودکان گروه‌های سنی بالاتر بر نحوه تلفظ لغات باشد. "

در ایران به علت عدم وجود آزمونهای رسمی خواندن، برخی مواقع تشخیص قطعی نارساخوانی و در نتیجه طرح ریزی مناسب درمان با اشکال مواجه می شود. بررسی دقیق تعدادی از آزمونهای معتبرخواندن در دیگر کشورها نه تنها می تواند الگویی جهت طراحی و معیاریابی آزمون خواندن فارسی فراهم آورد، بلکه ایده های مناسبی نیز برای اجرای غیر رسمی برخی آزمونها به متخصصین خواهد داد. در این مقاله سه آزمون معتبر خواندن در کشورهای انگلیسی زبان بررسی و با یکدیگر مقایسه می شوند. «آزمون تحلیل توانایی خواندن نیل» مرکب از متن های خواندن و خرده آزمونهای تکمیلی است که برای کودکان 6 تا 13 ساله فراهم شده است. در این آزمون با استفاده از امتیازات آزمودنی در متن های خواندن، سن خواندن آزمودنی از لحاظ دقت خواندن، سرعت خواندن، و درک مطلب به سال و ماه تعیین می شود. با این آزمون علاوه بر سطح خواندن، وضعیت املا، تمییز شنیداری، تناظر نویسه واج و تا حدودی آگاهی واجی بررسی می شود. «آزمون تحلیل مشکلات خواندن دورل» برای کودکان پیش دبستانی تا کلاس ششم طراحی شده است. در این آزمون، برخلاف آزمون نیل به جای سن خواندن سطح کلامی آزمودنی مشخص خواهد شد. این آزمون مرکب از خرده آزمونهای متنوعی است که با استفاده از آنها می توان به خوبی ویژگیهای خواندن و برخی مولفه های مربوط به آن را در آزمودنی بررسی و تحلیل کرد. «آزمون خواندن معیار» شامل متن های هنجار و مجموعه ای از خرده آزمونهای مختلف است. با این آزمون خواندن، املا، تمییز شنیداری، رونویسی، تمییز بینایی و جهت یابی آزمودنی بررسی می شود و با استفاده از خرده آزمونی تحت عنوان بازشناسی کلمه، توانایی کودک در خواندن انواع کلمات به صورت دقیق تحلیل می شود. در هر یک از آزمونهای فوق به برخی از زمینه های مرتبط با خواندن بیشتر توجه شده و ارزیابی موارد دیگر نادیده گرفته شده است. اما از آنجا که هنوز در مبحث سبب شناسی علت دقیق نارساخوانی رشدی مشخص نشده است چنین سوگیری می تواند منجر به یک ارزیابی ناکامل گردد. بنابراین به متخصصین و درمانگران توصیه می شود که به ارزیابی کامل و همه جانبه مراجع خود بپردازند و در صورت نیاز با الهام از خرده آزمونهای تست های فوق، تکلیف خاص و مورد نظر برای مراجع خود را طراحی نمایند.