جهانگیر حیدری

سیر گسترش و توسعه دامنه نفوذ داعش که کشورهای خاورمیانه را با چالش هایی جدی مواجه کرده است، جریانی تازه شکل گرفته نیست، بلکه برایند منافع برخی کشورهای منطقه و رقابت های ژئوپلیتیکی میان آنها، بازیگردانی قدرت های فرامنطقه ای، شناوری مباحث و موضوعات ژئوپلیتیکی و شرایط مهیایِ زایشِ گروه های بحران ساز و تفکرات افراطی در محیط سیاسی کشورهای خاورمیانه است. پیچیدگیِ اندرکنش های این گروه های افراطی و بازیگران منطقه ای، اقدامات و عملیات انفجاری قلمروگسترانه آنها، موض عگیری های متفاوت و متعارض قدرت های منطق های و فرامنطقه ای در مقابل اقدامات این گرو هها، تعارضات خصمانه بی نگروهی و... سبب شد تا تحلیل سیر گسترش و پی شبینیِ وضعیت آینده آنها براساس نظریه های پیچیدگی )آشوب و فراکتال( و درهم تنیدن این نظری هها با مفهوم اثر پروانه ای انجام شود. نتایج حاکی از آن است که آشوبناکیِ فضای جنوب غرب آسیا که تأثیرگذار و متأثر از سه سطح درون کشوری، منطقه ای و فرامنطقه ای است، به این گروه ها موجودیت بخشیده و سازماندهی منظم، دریافت کمک های مالی و تسلیحاتی، بهره مندی از فضای مجازی، ایدئولوژی این گرو هها و برخورداری از حمایت های ژئوکالچرال شرایط تکثیر، توسعه دامنه نفوذ و در نهایت کنتر لناپذیریِ آنها را موجب شده است. هرچند تحت تأثیر شرایط ژئواستراتژیک منطقه و فشارِ ائتلافی منطقه ای جهانی، فرایند گسترش این جریان های افراطی محدود خواهد شد، در صورتی که از فضاهای سیاسی ملی و منطقه ای آشوب زدایی نشود، بازتولید گروه های مشابه در گوشه و کنار جنوب غرب آسیادور از واقعیات نخواهد بود.

یکی از ویژگی های کشورهایی که تنوع قومی و مذهبی دارند، طراحی و اجرای مدل و سیاست قومی است. هدف این پژوهش مطالعه تطبیقی الگوهای اجرا شده سیاست قومی در کشورهای مورد مطالعه است تا به کمک آن بتوان، با شناخت شاخص ها و مؤلفه های این مدل ها، به ارائه الگویی مناسب برای جمهوری اسلامی ایران اقدام کرد. روش تحقیق در این مقاله توصیفی – تحلیلی با روش مطالعات تطبیقی است. بر اساس یافته های پژوهش مدل ها و سیاست های قومی در هر کشوری- متناسب با ویژگی های جغرافیایی، انسانی، نظام حاکم بر مدیریت سرزمینی و ...- متفاوت است؛ به نحوی که نمی توان سیاست مختص به کشوری را بدون توجه به شاخص ها و مؤلفه های بومی آن سرزمین اجرایی کرد. نتایج به دست آمده حاکی از آن است که الگو های سیاست قومی در جمهوری اسلامی ایران نمی تواند الگویی خاص از مدل های کشورهای دیگر باشد، بلکه بر پایه سیاست های چندگانه یاد شده الگوی بومی در زمینه سیاست قومی، مطابق با سیاست های مطالعه شده، الگویی است که باید به انسجام ملی و هم گرایی اقوام و نهایتا تحکیم قدرت ملی متمرکز باشد. الگویی که افزون بر انسجام ملی مانع از حذف هویت خرده فرهنگ ها باشد.