غلامحسن جعفری

اکوتوریسم شکلی از گردشگری دوران پست مدرنیسم به شمار می آید که با ساختارهای اقتصادی-اجتماعی جوامع محلی رابطه ی نزدیکی دارد و نقش مهمی در توسعه ی مناطق روستایی از طریق ایجاد فرصت های شغلی و منابع درآمدی و نظایر آن ایفا می کند و به عنوان ابزار قدرتمندی برای حفاظت از تنوع زیستی و فرهنگ های محلی مطرح است. هدف این مطالعه، شناخت نقش اکوتوریسم در توسعه ی سکونتگاه های روستایی دهستان اورامان تخت، از توابع شهرستان سروآباد در استان کردستان است. پژوهش حاضر از نوع کاربردی است که برای تبیین موضوع و نتایج آن، از روش های توصیفی - تحلیلی مبتنی بر مطالعه ی میدانی و تکمیل پرسش نامه بهره گرفته شده است. جامعه ی آماری تحقیق، پنج روستای دارای سکنه ی دهستان اورامان تخت است که از بین 1228 خانوار ساکن در آن حجم نمونه از طریق فرمول کوکران، تعداد 274 مورد به عنوان نمونه انتخاب گردید. روایی گویه ها با بهره گیری از روش پیش آزمون و پانل متخصصان بررسی شد و پایایی آن با استفاده از آلفای کرونباخ به میزان 768/0 محاسبه گردید. برای تحلیل کمی داده ها از آزمون های آماری نظیر آزمون t تک نمونه ای، آزمون رتبه ای فریدمن، کای دو، رگرسیون چندمتغیره و تحلیل مسیر بهره گرفته شده است. نتایج حاصل از تحلیل داده ها نشان می دهد که میانگین عددی همه ی مؤلفه ها بالاتر از میانگین طیف لیکرت است و تفاوت همه ی مؤلفه ها از مطلوبیت عددی مورد آزمون به شکل مثبت ارزیابی و برآورد شده است. علاوه بر این، نتیجه ی تحلیل رگرسیون چندمتغیره نشان می دهد که بیشترین میزان تأثیر مستقیم اکوتوریسم در ابعاد اقتصادی (550/0) و کالبدی (371/0) توسعه ی روستایی است و کمترین آن نیز به مؤلفه ی زیست محیطی (269/0) اختصاص دارد. از طرفی دیگر، نتایج تحلیل مسیر نشان می دهد که بیشترین اثر کلی مربوط به مؤلفه های اقتصادی (858/0) و کمترین اثر کلی به مؤلفه ی کالبدی (371/0) اختصاص دارد.

فضا، قلمرو چندبُعدی و بی حدومرزی است که موقعیت نسبی پدیده ها در آن منعکس می شود. در طی چند دهه اخیر سطح آب دریاچه ارومیه به عنوان یک دستگاه جغرافیایی و سیستم پیچیده متأثر از برخی از عوامل طبیعی و انسانی، به شدت کاهش پیدا کرده است. درجهت بررسی آستانه ذخیره آب سدها در کاهش تراز آب دریاچه ارومیه، ابتدا بانک داده های مورد نظر تهیه شد: (DEM حوضه، داده های ایستگاه های کلیماتولوژی، دبی ایستگاه های هیدرومتری و اطلاعات سدها). روابط خطی بین ارتفاع و دما و بارش و ارتفاع در نرم افزار SPSS برآورد شد، با درنظرگرفتن ایستگاه های کلیماتولوژی و سدها به عنوان نقطه خروجی، زیرحوضه های متعددی استخراج شد و حجم ورودی آب به داخل حوضه های فاقد ایستگاه هیدرومتری، با استفاده از روش جاستین برآورد شد. همچنین درصد دبی سالانه نسبت به بارش سالانه و تغییرات حجم ذخیره آب سدها تجزیه وتحلیل شد. نتایج دال بر این است که حجم مخزن 46 سد در 12 زیرحوضه (68/1628 میلیون مترمکعب) حدود 21 درصد از حجم کل رواناب حوضه را به خود اختصاص داده اند، این عدد تا سال 1996 سدها 13 درصد بوده و در سال 2013 به 8/21 درصد رسیده است. در سال 1970 با ساخت سد مهاباد با حجم مخزن 8/197 میلیون مترمکعب، حجم مخزن سدها از آستانه محیطی گذشته و کاهش تراز آب دریاچه، غیرقابل بازگشت به گذشته شده است. بررسی حجم مخزن سد باتوجه به  حجم آبگیری و حجم بارش حوضه ای سدها بیان کننده این است که از مجموع 41 سد، مخزن 28 سد متناسب با پتانسیل بارشی حوضه ساخته شده است. نسبت حجم مخزن به حجم بارش 33 سد، شرایط خیلی مطلوب و 6 سد، شرایط مطلوب دارند.