عبدالرسول هاشمی

فقر و نابرابری اجتماعی از معضلات عمده شهرهای کشورهای درحال توسعه است که به دنبال شهرنشینی شتابان رخ داده است. هدف از این تحقیق تبیین پدیده فقر شهری در مناطق جنوب و جنوب غرب شهر تهران از خلال یک پژوهش داده محور و کیفی است. بدین منظور از روش تحقیق گرندد تئوری استفاده شد. تکنیک تحقیق شامل مشاهده مستقیم، بررسی اسناد و مدارک و مصاحبه عمیق و نیمه ساختاری است. مشارکت کنندگان در تحقیق شامل سرپرستان خانوارهای فقیر ساکن در مناطق مذکور است. در مجموع تعدا 37 نفر در تحقیق مشارکت کرده اند. روش نمونه گیری به صورت هدفمند و گلوله برفی است که تا مرحله اشباع نظری ادامه یافت. نتایج تحقیق بر اساس مدل پارادایمی در پنج محور شرایط علی، شرایط زمینه ای، شرایط مداخله گر، راهبردها و پیامدها قرار دارد. در این مبحث به راهبردها و پیامدها پرداخته می شود. بر اساس نتایج تحقیق طرد از بازار کار به عنوان مقوله مرکزی شناخته شد به گونه ای که پدیده فقر در مناطق مورد مطالعه در شهر تهران بر اساس آن تبیین می شود. نتایج نشان می دهد مهاجران فقیر روستایی به دلیل ضعف سرمایه اقتصادی و انسانی و شرایط نامساعد اقتصادی و اشتغال به روشهایی برای بقا در شهر روی اورده اند که اشتغال غیررسمی و موقتی، اسکان اشتراکی و روشهای درمان جای گزین از جمله راهبردها است.

مطبوعات به عنوان یکی از ارکان اطلاع رسانی و از مؤثرترین رسانه های گروهی، نقش تعیین کننده ای در تحولات سیاسی و اجتماعی کشورها دارد. درتاریخ معاصر کشور ما نیز مطبوعات از جایگاه برجسته ای برخوردارند و مطالعه تحولات مربوط به تاریخ معاصر کشورمان بدون در نظرگرفتن نقش مطبوعات ناقص خواهد بود. بندر بوشهر در شمار شهرهای پیشتاز در عرصه مطبوعات، خبرنگاری و خبرنویسی است. نقش مطبوعات در این شهر در فراهم کردن زمینه های فکری و فرهنگی جنبش مشروطیت اهمیت بسزایی دارد. به باور محققان، روزنامه مظفری را باید مهم ترین و پیشرفته ترین روزنامه انقلابی، آزادی خواه و ضدانگلیسی بوشهر در سرتاسر عصر مشروطیت تلقی کرد. این مطالعه با هدف بررسی و تحلیل نقش مطبوعات بوشهر در فراهم کردن زمینه های فکری و اجتماعی جنبش مشروطیت در عهد قاجار تدوین شده است. روش مطالعه اسنادی و کتابخانه ایست. نتایح نشان می دهد روزنامه های چاپ شده در بندر بوشهر در ارتباط نزدیکی با مطبوعات درتبعید مانند حبل المتین در هندوستان بوده است و انتشار آن محدود به این بندر نبوده بلکه در مقیاس فرامنطقه ای منتشر شده بود. همچنین پرداختن به موضوع زنان، وطن پرستی و تحولات جهانی مانند جنگ روسیه و ژاپن و درعین حال حساسیت به اخبار و وقایع اتفاق افتاده در این دیار و در مقیاس ملی از جمله ویزگی های این مطبوعات مانند روزنامه مظفری است. روزنامه و مطبوعات بوشهر همانند دیگر عناصر مدرن در ارتباط با روند مدرنیسم و کشورهای استعمارگر مانند انگلستان در بوشهر رونق گرفت اما در همان آغاز هویت خود را با آزادی خواهی و در رویارویی با استعمار و استبداد تعریف کرد. همچنین این مطبوعات در سوق دادن اقشار مختلف جامعه از جمله زنان به مشارکت در حیات سیاسی و اجتماعی نقش مؤثری ایفا کرده اند.

هدف از مطالعه حاضر فهم تجربه زیسته فقرای شهری از علل موثر بر فقر است. روش تحقیق، گرندد تئوری و جامعه مورد مطالعه، شامل سرپرستان خانوارهای تهیدست شهری ساکن در مناطق 17 و 18 و 19 شهرداری تهران بوده است نمونه گیری ابتدا به صورت هدفمند و تا مرحله اشباع نظری ادامه یافت. در نتیجه مقوله هسته ای با عنوان طرد اجتماعی از بازار کار ظاهر گردید. یافته های تحقیق بر اساس مدل پارادیمی پژوهش در پنج محور( شرایط علی، شرایط مداخله گر و شرایط زمینه ای، راهبردها و پیامدها) قرار گرفت. در این مقاله شرایط علی مقوله طرد از بازار کار مطرح می شود. شرایط علی بر اساس نظر مشارکت کنندگان شامل چهار مقوله اصلی با عنوان های ضعف سرمایه اقتصادی، ضعف سرمایه انسانی، شرایط نامساعد اقتصادی و شرایط نامساعد اشتغال است. براساس یافته ها بسیاری از فقرای شهری ساکن در مناطق مورد مطالعه پیشینه فقر روستایی داشتند که بارزترین وجه آن ضعف سرمایه های اقتصادی و انسانی است. همچنین شرایط اشتغال آنان در شهر بسیار متاثر از شرایط نامساعد اقتصادی(مانند: تحریم های اقتصادی، شیوع بیماری کرونا، مکانیزه شدن تولید و ارائه خدمات و حضور اتباع خارجی) و شرایط نامساعد اشتغال (مانند: آسیب پذیری جسمی، آسیب پذیری روانی، درامد اندک، فقدان حمایت های اجتماعی و استثمار) بوده، به گونه ای که این شرایط منجر به تداوم فقر بین نسلی آنان شده است.

مطبوعات محلی موتور محرکه توسعه منطقه ای و از شاخص های مهم آن به شمار می رود. این مطالعه با هدف شناخت مخاطبان و میزان استفاده و رضایتمندی آنها و ارائه راه کارهایی برای ارتقاء سطح کیفی و کمی مطبوعات محلی در بندر بوشهر انجام شده است. روش تحقیق به کار رفته، پیمایشی با استفاده از ابزار پرسشنامه بوده است. نمونه گیری به روش تصادفی و حجم نمونه به تعداد 379 مورد بوده که با مراجعه به گیشه های مطبوعاتی و پرسش از خوانندگان، اطلاعات جمع اوری شده است. برخی نتایج تحقیق حاکی است که گروه هایی مانند مردان، ساکنان بومی، میانسالان، تحصیلکرده ها و شاغلان بیشتر خوانندگان مطبوعات محلی بوده اند. همچنین رویکرد غالب در این قبیل مطبوعات، سیاسی و استفاده از خبر و رویداد است و کمتر به دیگر کارکردها توجه شده است. همچنین از دیگر ضعف های مطبوعات محلی عدم رعایت جنبه های فنی و تکنیکی روزنامه نگاری بوده است لازم است در برطرف شدن آنها اهتمام ورزیده شود. در نهایت گرچه نزدیکی به محل رویداد و اشراف بیشتر به ویژگی های فرهنگی و اجتماعی محل انتشار از نقاط قوت مطبوعات محلی در مقایسه با مطبوعات سراسری است اما کمتر از این مزیت ها در جلب خوانندگان استفاده شده است.