مرضیه محمدزاده

سوگینه(تراژدی) شهادت امام حسین(ع) و یارانش در محرم سال 61 هجری صورت پذیرفت. نپذیرفتن بیعت با یزید، بهانه ای شد تا مخالفان اهل بیت، این کار شنیع را انجام دهند. این واقعة تلخ، در بدو امر، موجی از اندوه را در شهرهای مهمی چون مکه، مدینه و کوفه به وجود آورد که به تدریج دامنة آن وسیع و تمام کشورهای اسلامی را در برگرفت؛ به طوری که زنده نگاه داشتن این تراژدی وارد فرهنگ مسلمانان و به ویژه شیعیان گردید. شیعیان سراسر جهان در طول تاریخ برای حفظ و زنده نگاه داشتن این واقعة حزین، در عزاداری خود از نمادهایی استفاده کردند که با گذشت زمان در قالب آئین های ویژه در محرم و صفر برگزار می گردد. تنوّع و فراوانی این نمادها، گویای تأثیر عمیقی است که فاجعة عاشورا در فرهنگ شیعیان از خود به جای گذارده است. این نمادها در فرهنگ های مختلف کشورهای اسلامی، اسامی متفاوتی دارند. علل و چگونگی به کارگیری نمادهای عزاداری در کشورهای مختلف اسلامی، به ویژه آسیب شناسی این نمادها از حیث تأثیر منفی که بر اصل هدف امام حسین(ع) از قیام خود گذاشته است، موضوع اصلی این مقاله است. در این نوشتار به جایگاه نمادین عناصر مادّی و غیرمادّی این نهضت معنوی اشاره می شود. بنیاد مقاله بر پایة پژوهش توصیفی-کتابخانه ای استوار است. ضمن معرفی نمادهای عاشورایی، به آفت هایی که سبب وهن و یا انحراف سوگواره های مذهبی می گردد، نیز اشاره می شود و در پایان و در قالب نتیجه گیری، پیش نهادهایی ارایه می گردد.

در مجموعه های فقه و سنن،روایات متعددی در موضوعات گوناگون از امام حسن(ع) نقل شده است که دست مایه و سرچشمە صدور فتوا در همه مذاهب قرار گرفته است. روایاتی که حاکی از مکارم اخلاق، زهد، پارسایی، عبادت و شیوه های انسانی امام حسن(ع) است در کتاب هایی چون حلیه الاولیاء ابونعیم اصفهانی،صفه الصفوه ابن جوزی و تحف العقول ابن شعبه حرانی آمده است.سخنان کوتاه حکمت آمیز و آموزه هایی دل انگیز از امام حسن(ع) در متون عرفانی و آثار صوفیانه و اخلاقی که به زبان فارسی فراهم آمده و یا ترجمه شده،نقل شده است. برای شناخت بیشتر عظمت امام حسن(ع) ، دل به کلام شیوای او می سپاریم و سخن خویش را به زیور آن می آراییم و چون بحث ما در مورد گفتارهای قرآنی امام حسن(ع) می باشد،فقط به این جنبه سخنان امام(ع) می پردازیم.

امام حسن(ع) یکی از انسان های نمونه در تاریخ بشر می باشد.او دارای ملکات نفسانی و صفات منحصر به فردی بود.تواضع و فروتنی،خضوع و خشوع،شجاعت و کرامت،ترس و خوف از خداوند،خشم و غضب در برابر همە ناجوانمردی ها و… سبب امتیاز و جدایی ایشان از دیگران بود.مجموعە صفات ذاتی و موروثی،او را بردیگران برتری داده بود به طوری که از نظر بیان شجاعت،سخاوت،هیبت،تقوا و عبادت زبانزد خاص و عام بود.با این که نمی توان عظمت های وجود امام حسن(ع) را به طور کامل بیان کرد،به بعضی از سجایای اخلاقی و علمی ایشان می پردازیم.

پیش گفتارامام رضا(ع)پیوسته با قرآن مانوس بود.آن را به دقت می خواند و در آیات آن تدبر می کرد و می اندیشید که درباره چه چیز و در چه وقت نازل شده است.گفتار، پاسخ و مثال های آن حضرت همه برگرفته از قرآن بود.امام قرآن را معیار سنجش حق و باطل و صحت و سقم احادیث می شمرد و می فرمود:»در قرآن همه چیز به تفضیل ذکر شده و حلال و حرام و حدود و احکام و همه آن چه برای هدایت بشر نیاز است،به تمام و کمال در آن بیان شده است«.همچنین می فرمود:»قرآن کلام خداست.از آن فرا مگذرید و هدایت را در غیر قرآن جستجو نکنید که گمراه می شوید«.او ضمن یاد کردن از قرآن و بزرگ شمردن آیات و اعجاز و نظم آن، قرآن را ریسمان استوار خدا و چنگ آویز مستحکم خدا و راه برگزیده او دانسته است که به بهشت رهنمون می کند و از دوزخ نجات می دهد.به مرور زمان ها کهنه نمی شود و به اختلاف زبان ها فاسد نمی گردد؛زیرا مخصوص زمانی،غیر زمان های دیگر نیست،بلکه برهان و حجت بر هر انسانی است و از پیش روی و از پشت سر باطل به سویش نمی آید.وحی نامه ای است از حکیمی ستوده صفات.