سعیده لطفیان

بسیاری از نظریه­پردازان سیاست­های امنیتی در غرب، سیاست­های امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران را «برهم­زننده قواعد بازی» و تهدیدکننده برای سایر کشورها تعریف کرده­اند. رهبران ایران در مقایسه استدلال می­کنند که این کشور نه تنها تهدیدی برای منطقه خاورمیانه و جهان نبوده است، بلکه نقش «آرام­کننده­ای» در محیط پرتنش پیرامونش داشته است. هدف از این پژوهش بررسی ابعاد مهم سیاست­های امنیت ملی ایران و یافتن پاسخ­های مناسب به پرسش­های پژوهشی زیر می­باشد: اهداف و رفتار سیاست­های خارجی دفاعی- امنیتی جمهوری اسلامی ایران چیست؟ آیا سیاست­های دفاعی ایران گسترش­طلبانه و یا تدافعی بوده است؟ در سیاستگذاری دفاعی ایران چه تهدیدهای امنیتی در سطوح منطقه­ای و بین­المللی در نظر گرفته می­شوند؟ مناسب­ترین و مؤثرترین ابزار سیاست خارجی برای رفع این تهدیدهای امنیتی چیست؟ تهدیدهای امنیتی و فرصت­های پیش­روی ایران برای ارتقای جایگاهش در منطقه و نظام جهانی، پندار از تهدید قدرت­های بزرگ و کشورهای مهم منطقه­ نسبت به «تهدید ایران»، ابزار اجرای سیاست­های امنیتی آنها برای مقابله با این تهدید ذهنی از جمله مباحث این نوشتار خواهد بود. نتیجه کلی این پژوهش این است که دگرگونی محیط امنیتی منطقه­ای و استراتژی­های امنیتی جدید ایالات متحده باعث گسترش تهدیدهای امنیتی نرم­افزاری شده که بر امنیت ملی ایران تأثیر منفی خواهند داشت.

در این نوشتار، نخست مدل های سنتی (مرحله ای) و حرفه ای سیاستگذاری عمومی برای بررسی جامع علل و پیامدهای اقتصادی، اجتماعی و سیاسی مسائل محیط زیستی، نقش نهادهای دولتی از جمله نهادهای مسئول اجرای قوانین حفظ محیط زیست، و نقش شهروندان در حل مشکلات محیط زیستی معرفی می شود. سپس، مباحث مربوط به سیاست های توسعه پایدار، بهبود شرایط زندگی عمومی و مهم ترین چالش ها و تهدیدهای محیط زیستی ایران مطرح می شود. در ادامه، به سیاستگذاران در کشور پیشنهاد می شود تا در تلاش برای یافتن راه حل های سیاسی و حقوقی مؤثر برای فوری ترین مسائل محیط زیستی به رابطه مهم عدالت محیط زیستی و توسعه پایدار، و نیز تأثیر مشارکت مردمی بر افزایش شانس موفقیت در اجرای سیاست های انتخاب شده توجه ویژه داشته باشند.

با گذشت حدود شش سال از حملات 11 سپتامبر2001 و اجرای نقشه های از پیش تعیین شده حمله به افغانستان و عراق در راستای تغییر رژیم و ایجاد دولت های جدید طرفدار غرب، هنوز شاهد تشدید بی ثباتی و ناامنی گسترده در منطقه می باشیم. سیاست گذاری سریع قوه مجریه همراه با تصمیم کنگره مبنی بر تایید سیاستهای ضد تروریسم کاخ سفید بدون در نظر گرفتن این واقعیت که منافع حاصله از اقدامات مربوط به "جنگ علیه تروریسم" بسیار کمتر از هزینه های اقتصادی، اجتماعی و سیاسی آنها خواهد بود، مشکلات بیشماری به ارمغان آورده است. این نوشتار به سه بخش به ترتیب زیر تنظیم شده است: مباحث نظری در مورد اهمیت و چگونگی کاربرد "تحلیل هزینه- منفعت" به عنوان ابزاری در سیاست گذاری عمومی؛ تحلیل پیامدهای سیاست ضدتروریسم دولت بوش از دیدگاه شهروندان آمریکایی و جامعه جهانی؛ نتیجه گیری و پیشنهادهایی برای مطالعات آینده در این زمینه سیاست گذاری.