پراکنده رویی شهر بابل و تغییرات ساختاری-کارکردی روستاهای پیرامون-مطالعه موردی: روستای «سیاه کلا محله»(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
مطالعات ساختار و کارکرد شهری سال ۶ تابستان ۱۳۹۸ شماره ۱۹
47 - 72
حوزه های تخصصی:
بطور کلی، شهرهای بزرگ و متوسط ایران در شش دهه اخیر با رشد شتابان و گسترش پراکنده به تأثیر از فرایند نوسازی مواجه بوده اند. این روند، اغلب به دگردیسی و استحاله ساختاری و کارکردی روستاهای واقع در پیرامون این شهرها منتهی شده است. هدف این پژوهش، شناخت الگوی گسترش شهر بابل از سال 1335 تا 1395 و تأثیر آن بر تغییرات ساختاری و کارکردی روستاهای پیرامون آن، به ویژه روستای «سیاه کلامحله» است. اطلاعات مورد نیاز این پژوهش به دو روش کتابخانه ای و میدانی جمع آوری شده است. برای مطالعات میدانی از ابزار پرسشنامه و از سیستم اطلاعات جغرافیایی جهت تهیه نقشه ها، تحلیل میزان، جهت (افقی و عمودی)، الگو (منفصل، خطی و خوشه ای) و شکل گسترش (پراکنده و فشرده) شهر بابل استفاده شده است. برای محاسبه و تعیین میزان پراکنده رویی شهر بابل از مدل کمی هلدرن و تحلیل آن ها در دوره های مختلف استفاده گردید. یافته های این پژوهش نشان می دهد که پراکنده رویی شهر بابل بر روی اراضی کشاورزی و با ادغام و الحاق روستاهای پیرامون آن اتفاق افتاده و تغییرات ساختاری و کارکردی گسترده ای را در روستای سیاه کلامحله درپی داشته است. به گونه ای که، حدود 74 درصد رشد افقی این شهر در دوره زمانی 1335 تا 1395 به واسطه رشد جمعیت و 26 درصد آن به تأثیر از پراکنده رویی اتفاق افتاده است. در اثر این روند، تعداد 16 آبادی و روستاهای پیرامون این شهر به محدوده قانونی آن طی سال های ادغام و الحاق شده اند. پراکنده رویی این شهر به صورت متصل (شمال، جنوب و در امتداد محورها) و منفصل به صورت تغییر کالبدی سکونتگاه های پیرامونی این شهر به وقوع پیوسته است.