حمیدرضا مختاری

هدف: این مقاله یافته های یک پژوهش کیفی را ارائه می دهد که با هدف بررسی چیستی سایه نویسی از دید سایه نویسان و مشتریان سایه نویسی در ایران انجام شده است. گسترش بدرفتاری های دانشگاهی و علمی و به ویژه پدیده هایی مانند سایه نویسی مقاله و پایان نامه و کسب و کارهای آن یکی از چالش های آموزش عالی در ایران است. پیش از سیاست گذاری ملی برای کنترل این پدیده، شناخت ابعاد گوناگون آن می تواند به فهم بهتر و دست یابی به چارچوب مفهومی لازم برای تصمیم گیری های کارا و اثربخش بینجامد. با وجود اهمیت این موضوع، بررسی پیشینه پژوهش نشان داد که این پدیده در بافت ایران چندان از دیدگاه کنش گران اصلی آن یعنی مشتریان (سفارش دهندگان) و سایه نویس ها بررسی نشده است. روش: برای دست یابی به مفهوم بافتی و ساخت یافته این پدیده، تجربه های این دو کنش گر (سفارش دهنده و سایه نویس) با رویکرد استقرایی و آمیزه ای از روش های قوم نگاری و نظریه داده بنیاد بررسی و الگویابی شدند. یافته ها: براساس یافته های این پژوهش پدیده سایه نویسی در قالب هفت بُعد قابل تبیین است که عبارتند از: پدیده، دامنه، ویژگی سایه نویسان، کانال های آشنایی با سایه نویسی، اقتصاد پدیده سایه نویسی، ویژگی های مشتریان سایه نویسی، و نگرش به پدیده سایه نویسی. نتایج این پژوهش، الگوی مفهومی درباره چیستی سایه نویسی در ایران ارائه می کند. این الگو بینشی عمیق و برآمده از واقعیت از پدیده سایه نویسی در اختیار سیاست گذاران و پژوهشگران قرار می دهد که به کمک آن می توانند در زمینه کنترل و یا توقف سایه نویسی تصمیم ها و سیاست های شدنی اتخاذ نمایند. اصالت: این نخستین پژوهش با رویکرد کیفی است که به دنبال مفهوم سازی سایه نویسی به عنوان یکی از بدرفتاری های دانشگاهی است.