رویا دشتی

زمینه و هدف: جنبه های تاریک سازمانی، بخش جدایی ناپذیری از هر سازمان است و تمام جنبه های سازمان را دربرمی گیرد. نظریه تعامل گرایی اجتماعی نیز به بررسی رفتارها و تعاملات انسان ها در زندگی اجتماعی می پردازد. بر این اساس، هدف این پژوهش ارائه مدل جنبه های تاریک سازمان در نظام آموزش عالی، مبتنی بر نظریه تعامل گرایی اجتماعی است. روش شناسی: نوع پژوهش از نظر هدف، کاربردی و توسعه ای، از لحاظ روش اجرا توصیفی اکتشافی و از لحاظ نوع داده ها کیفی محسوب می شود. نمونه مشارکت کنندگان در پژوهش، 15 نفر از خبرگان علمی و صاحب نظران حوزه مدیریت آموزش عالی استان فارس بودند که با روش نمونه گیری هدفمند انتخاب شدند. گردآوری داده ها با ابزار مصاحبه انجام شد. مصاحبه ها تا زمان دستیابی به مرحله اشباع نظری ادامه یافت و این اشباع بعد از 12 مصاحبه به دست آمد. داده ها نیز با استفاده از رویکرد نظریه پردازی داده بنیاد، طی سه مرحله کدگذاری باز، محوری و انتخابی تحلیل شدند. یافته ها: تعداد 118 مفهوم از کدهای باز مصاحبه ها در قالب 24 مقوله فرعی و 12 مقوله اصلی دسته بندی شدند که به صورت مدل پارادایمی در قالب شش طبقه اصلی قرار گرفتند که عبارت اند از: شرایط علی (علل سازمانی و علل فردی)، زمینه ای (محیط درون سازمانی و محیط برون سازمانی)، مداخله گر (ویژگی های کارکنان و ویژگی های مدیران)، پدیده محوری (جنبه های تاریک سازمانی)، راهبردها (راهبردهای توسعه فردی و راهبردهای سطح سازمانی) و پیامدها (پیامدهای فردی، سازمانی و اجتماعی). مدل به دست آمده، جنبه های تاریک سازمان در نظام آموزش عالی مبتنی بر نظریه تعامل گرایی اجتماعی را به صورت عمیق و غنی توصیف می کند. نتیجه گیری: شناخت عوامل اثرگذار، راهبردها و پیامدهای جنبه های تاریک سازمان در نظام آموزش عالی با استفاده از مدل پیشنهادی می تواند به سیاست گذاران، برنامه ریزان و کارگزاران نظام آموزش عالی در مدیریت این پدیده کمک کند.