احسان عارفی

استفاده پلیس از زور یکی از مهمترین مسائل پلیس است که تحقیقات، پیوسته نشان می دهد که مقاومت متهمان در بازداشت، بهترین پیش بینی کننده استفاده یا عدم استفاده از زور است؛ با این حال، مقاومت به خودی خود کمتر مورد تحقیق قرار گرفته است. این مطالعه از برنامه نظارت بر مصرف مواد مخدر استرالیا [1] (طولانی ترین بررسی چند جانبه مجرمان در این کشور) بر گرفته شده است. داده ها با استفاده از پسرفت استدلالی چند متغیره و چند سطحی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت تا عواملی را شناسایی و پیش بینی کند که باعث مقاومت متهمان هنگام بازداشت می شود که آیا مظنون به مقاومت در برابر دستگیری متهم شده است یا خیر. نتایج نشان داد که در حالی که مقاومت مظنون نسبتاً کم بود، در شرایط خاص شیوع بیشتری داشت. عوامل مرتبط با ویژگیهای جمعیت شناختی مظنون، نوع جرم، متغیرهای زمانی/مکانی و منطقه تحت نظر پلیس همگی در این موضوع دخیل است که آیا مظنون به مقاومت در برابر دستگیری متهم شده است یا خیر. علاوه بر این، نتایج نشان داد که منطقه تحت نظر پلیس، قویترین عامل برای پیش بینی این نکته است که آیا مظنون به مقاومت در برابر بازداشت متهم می شود یا خیر. این یافته ها ماهیت پیچیده و چند وجهی برخوردهای پلیس- شهروند را برجسته می کند.

در چه وضعیتی مردم از استفاده پلیس از زور حمایت می کنند؟ در این مقاله برخی از تجربیات درباره ارتباط بین مشروعیت پلیس، ایدئولوژی سیاسی (استبداد راستگرایانه و جهتگیری سلطه اجتماعی) و پشتیبانی از استفاده "منطقی" از زور (به عنوان مثال یک افسر برای دفاع از خود به یک شهروند حمله کند) و "استفاده افراطی از زور" (به عنوان مثال یک افسر با استفاده از خشونت به دستگیری فردی غیرمسلح اقدام می کند که در برابر بازداشت خشونت آمیز مقاومت نمی کند) بررسی می شود. با تجزیه و تحلیل داده های یک نظرسنجی آنلاین با شرکت کنندگان آمریکایی (186 نفر) مشخص شد که مشروعیت پلیس عامل پیش بینی کننده مثبتی برای استفاده منطقی اما نه بیش از حد پلیس از زور و ایدئولوژی سیاسی عامل حمایت کننده استفاده افراطی و نه منطقی پلیس از زور است. با این اندیشه نتیجه می گیریم که مشروعیت، محدودیتهای هنجاری را در اطراف قدرت پلیس قرار می دهد. از یک سو، مشروعیت باعث افزایش حمایت عموم جامعه از استفاده از زور می شود؛ اما فقط زمانی که خشونت در حد قابل قبولی محدود شده باشد. از سوی دیگر به نظر می رسد که استفاده افراطی از زور به توجیهی خارج از قانون نیاز دارد که - حداقل در تحلیل ما - تا حدی ایدئولوژیک است. این یافته ها جهت جدیدی از تحقیقات را باز می کند؛ جهتی که در حال حاضر فقط ادبیات روانشناختی پراکنده درباره توانایی مشروعیت در "اهلی کردن" نیروی قهری است.

در تفسیر آیت الله خامنه ای انواعی از قضایا و احکام اجتماعی - سیاسی قرآن مشاهده می شود که با ادبیات حکمرانی تطابق دارد. حکمرانی، متفاوت از مفهوم حکومت داری، بر نقش ارزش ها و گروه های عمومی در اداره امور جامعه تأکید دارد. احکام حکمرانی تاآنجاکه از ظاهر آیات برداشت می شود، کم وبیش مورد توافق مفسران اجتماعی - سیاسی معاصر بوده است؛ ولی در مواردی که ایشان به تدبر در آیات ورود نموده یا آنجاکه تطبیق بر شرایط جوامع کرده و قضایای کلی را اصطیاد نموده اند، در استنباط به نحوی منحصربه فرد بوده اند. در پژوهش حاضر، بعد از تحلیل روش تفسیری ایشان، چندین قاعده و حکم حکمرانی به دست آمد که برخی از آن ها عبارتند از: حضور خدا و رهبری اسلامی در همه مسائل سرنوشت ساز جامعه، ممنوعیت درهم آمیختن سنت جاهلی با سنت اسلامی، مواجهه هوشمندانه با سنت های گذشته، سرکوب خودخواهی برای نظم اجتماعی، ترجیح پیوندهای ایمانی بر علقه های خانوادگی، جریان نفاق، جریان مذبذب اجتماعی و در تلاش برای اثبات خود از راه سوگند، غلبه، پیامد حضور خدا و رسول در جامعه. روش پژوهش، بنا بر هدف، بنیادی و به لحاظ ارائه مفاد حکمرانی، کاربردی است؛ بر پایه ماهیت بررسی تطبیقی، توصیفی - تحلیلی می باشد و براساس روش گردآوری، کتابخانه ای است.