هاجر عاشوری نالکیاشری

اغلب کشورهای جهان از جمله ایران، برای جلوگیری از سرعت شیوع و قطع زنجیره ویروس کرونا و در عین حال جبران تعطیلیِ امور آموزشی از سطوح پایه تا عالی و تداوم فعالیت های آموزشی و یادگیری های رسمی، حرفه ای و مهارتی در شرایط همه گیری کووید-19، بهره گیری از سازوکار آموزش مجازی و یادگیری الکترونیکی را به عنوان تنها گزینه کاربردی در دستور کار قرار دادند که این امر منجر به گسترش نفوذ فضای مجازی در نظام آموزش و یادگیری شد. بنابراین، هدف پژوهش، شناسایی و تحلیل پیامدهای گسترش فضای مجازی در آموزش و یادگیری در شرایط کرونا و پساکرونا در نظر گرفته شد. پژوهش حاضر براساس هدف، توسعه ای–کاربردی و براساس روش های گردآوری داده ها، کتابخانه ای است. روش انجام پژوهش، توصیفی- تحلیلی بوده و داده های کیفی به روش پژوهش کیفی فراترکیب گردآوری شد. پس از غربال گری و خلاصه سازی دستاوردهای 20 مقاله و 10 گزارش تحلیلی مرتبط و معتبر، در نهایت، 65 مضمون درباره پیامدهای گسترش فضای مجازی در آموزش و یادگیری شامل 38 پیامد مثبت و 27 پیامد منفی در قالب 5 دسته کلی شاملپیامدهای مالی و اقتصادی، پیامدهای آینده نگرانه و تحول گرایانه، پیامدهای ارتباطی، اجتماعی و اخلاق گرایانه، پیامدهای جسمی، روحی و روانی و پیامدهای کیفی، کارکردی و مبتنی بر رویکرد توانمندسازی، طبقه بندی شدند.

هدف: توجه جدّی و برنامه ریزی دقیق و جامع از سوی مسئولان ملی و استانی برای غنی سازی اوقات فراغت دانشجومعلمان به علت حساسیت این قشر در تعلیم و تربیت آیندگان، لازم و ضروری است؛ لذا هدف این پژوهش، ارائه مدلی اثربخش در راستای غنی سازی اوقات فراغت با تأکید بر فعالیتهای فرهنگی و دینی به منظور تحقق راهبردهای منشور فرهنگی- دینی دانشگاه فرهنگیان بود. روش: پژوهش حاضر به لحاظ هدف، توسعه ای-کاربردی است. در پژوهش حاضر برای مرور مبانی نظری و پیشینه پژوهش، از مطالعات کتابخانه ای و اسنادی و برای گردآوری داده های میدانی از ابزار مصاحبه نیمه ساختاریافته بهره گرفته شد. جامعه آماری پژوهش متشکل از سه دسته کارکنان ستادی دانشگاه فرهنگیان، اساتید و اعضای هیئت علمی و دانشجومعلمان بود که از بین آنها 30 نفر با استفاده از روشهای نمونه گیری غیر احتمالی قضاوتی و گلوله برفی انتخاب شدند. برای تجزیه و تحلیل داده ها، از روش آمار توصیفی برای تبیین اطلاعات جمعیت شناختی مصاحبه شوندگان و از روش نظریه داده بنیاد و مدل پارادایمی استراوس و کوربین برای کدگذاری باز، محوری و گزینشی و طراحی مدل استفاده شد. یافته ها: پس از تحلیل داده ها، مدل اثربخش غنی سازی اوقات فراغت دانشجومعلمان مبتنی بر 31 عامل علّی در پنج دسته(عوامل روان شناختی، فردی- شخصیتی، ارتباطی و تعاملی، جمعیت شناختی و نگرشی- اعتقادی)؛ 15 عامل زمینه ای در سه دسته(عوامل سازمانی و آموزشی، مدیریتی و زیرساختی)؛ 17 عامل مداخله گر در چهار دسته(فرهنگی و اجتماعی، فنّاورانه، نهادی- سیاسی و اقتصادی- مالی)؛ 30 راهبرد در شش دسته(اقدامات راهبردی مدیریتی و ساختاری، تعاملی، پشتیبان و تسهیلگر، توسعه گرا و زیرساختی، دانشی، فنّاورانه و آینده نگر و مشورتی و ترویجی) و 30 پیامد خُرد و کلان در دو دسته(پیامدهای شغلیِ فردی و اجتماعی) طراحی شد. نتیجه گیری: مدل نهایی ارائه شده می تواند مبنایی برای مدیران ارشد ملی و استانی دانشگاه فرهنگیان برای غنی سازی اوقات فراغت دانشجومعلمان در عصر حاضر باشد و مدیران بر اساس راهبردهای شش گانه تعریف شده در این پژوهش، می توانند اقداماتی متناسب برای غنی سازی اوقات فراغت دانشجومعلمان با تکیه بر فعالیتهای فرهنگی و دینی ارائه دهند.