یاسر خوشنویس

دوگانه انگاری نوخاسته از جمله دیدگاه های معاصر در فلسفه ذهن است که طی عطف توجه دوباره به مبحث نوخاستگی در دهه های اخیر مطرح شده است. ویلیام هسکر، مبدع این نظریه درخصوص رابطه نفس و بدن، تا حدود زیادی از سایر دیدگاه های موجود در فلسفه ذهن معاصر که عموماً به تحویل امور ذهنی به امور فیزیکی و نهایتاً فیزیکالیسم منجر می شود، فاصله می گیرد و به نظریه حدوث جسمانی نفس در حکمت متعالیه نزدیک می گردد. یک نظریه کارآمد درباره نفس باید به دو مسئله پاسخ دهد: مسئله جفت شدن یا تعلق و مسئله تداوم نفس پس از مرگ بدن. دوگانگی نوخاسته به برآمدن امری نوخاسته از امری پایه با ویژگی های ذهنی و غیر قابل تحلیل به امر مادی معتقد است که هویت مستقل واقعی دارد. اگرچه در نحوه تعلق یا تکون نفس قرابت هایی میان نظر هسکر و صدرالمتالهین وجود دارد، اما نحوه بیان و بسترسازی در حکمت متعالیه با دوگانگی نوخاسته متفاوت است به طوری که موضع آن دو را در مسئله بقای نفس با یکدیگر متفاوت می سازد.

در این مقاله، ابتدا دیدگاه نوخاسته گرایی علّی درباره ویژگی ها به عنوان بدیلی برای تحویل گرایی مطرح می شود. سپس، نشان داده می شود که ویژگی آگاهی کیفی واجد شاخصه های ویژگی های نوخاسته است. در ادامه، دیدگاه نوخاسته گرایی جوهری تبیین می شود و سه نسخه از این دیدگاه از یک دیگر تمیز داده می شوند. در بخش پایانی، نسبت چهار نسخه ذکر شده از نوخاسته گرایی با آموزه های زندگی پس از مرگ در حالت های متجسد و نامتجسد بررسی می شود و شرایط لازم برای سازگاری این دیدگاه ها با آموزه های مذکور استخراج می شوند.

در این مقاله، ابتدا ویژگی آگاهی کیفی به اختصار مورد بحث قرار گرفته و در ادامه آموزه نوخاسته گرایی وجودشناختی در مورد ویژگی ها مطرح شده و شاخصه های مفهومی ویژگی های نوخاسته بررسی می شود. سیستمی بودن، بدیع بودن، داشتن علی بدیع، تحویل ناپذیری کارکردی و وابستگی به سطح پایه به عنوان شاخصه های ویژگی های نوخاسته تمیز داده می شوند. در ادامه، دیدگاه علی در مورد نحوه وابستگی ویژگی های نوخاسته به ویژگی های سطح پایه و همین طور نحوه تاثیر علی ویژگی های نوخاسته مورد بررسی قرار می گیرد و انتقاداتی در مورد آن مطرح می شود. با این حال، به نظر می رسد که دیدگاه علی توانایی تبیین نحوه وابستگی و تاثیرات علی ویژگی های نوخاسته را به شکل قابل اتکایی داراست و از آن جا که ویژگی آگاهی کیفی شاخصه های مفهومی پیش گفته را داراست، این ویژگی نوخاسته دانسته می شود.

در این مقاله، موضوع بومی گرایی و به طور خاص، دینی گرایی در علم از منظر معرفت شناختی بررسی شده است. مطابق با رویکرد وظیفه گرایانه در معرفت شناسی، هر باورمند به لحاظ معرفتی موظف است که سعی کند تا مجموعه باورهای سازگار و در حالت قوی تر منسجمی داشته باشد؛ علاوه بر این، هر فرد در مجموعه باورهای خویش باورهایی مرکزی دارد. باورهای دینی بخش مهمی از باورهای مرکزی اعضای جوامع دین دار را تشکیل می دهند. در چنین وضعیتی، چنانچه باورهای علمی یا تعابیر این باورها با باورهای مرکزی دینی افراد ناساگاز باشند، دین داران در پی ایفای وظیفه معرفتی خود، به بازسازی نظریه های علمی موجود و همچنین شکل دادن به نظریه های علمی جدید می پردازند؛ به این ترتیب، دینی گرایی در علم را می توان گونه ای از ایفای وظیفه معرفتی سازگاری و انسجام دانست که انگیزه ای صحیح و بنیان نظری قابل دفاعی دارد.