تهمینه علیزاده

مقدمه: از دیدگاه زیست محیطی رایج ترین دلیل برای توسعه سیستم های حمل ونقل عمومی پایدار، کاهش استفاده از اتومبیل و ازدحام ترافیک می باشد، که در نتیجه منجر به بهبود کیفیت محیط می گردد.هدف: تحقق پایداری زیست محیطی در سیستم های حمل ونقل عمومی نیازمند شناسایی چالش ها و موانع آن است که در این مطالعه مورد توجه قرار گرفته است.روش شناسی تحقیق: رویکرد روش شناختی پژوهش از نوع کیفی مبتنی بر گراندد تئوری است و داده های مورد نیاز، از دو منبع اصلی بدست آمد که شامل مصاحبه های بارگذاری شده در فضای نت توسط مدیران بخش حمل ونقل و ترافیک شهر تهران و انجام مصاحبه با خبرگان و اساتید داتشگاه بود. نتایج با استفاده از روش گراندد تئوری و آزمون مقایسه میانگین تحلیل گردید.قلمرو جغرافیایی پژوهش: محدوده مورد مطالعه این پژوهش، کلانشهر تهران می باشد.یافته ها: نتایج بدست آمده در مجموع، 59 چالش را در قالب سه حوزه سیاست گذاری و برنامه ریزی، سرمایه گذاری و تأمین مالی و حوزه اجتماعی و رفتاری نشان داد که در 10 قلمرو عمده و در قالب یک مدل پارادایمی دسته بندی گردیدند. همچنین تلفات ناشی از تصادفات جاده ای و تشدید انتشار آلاینده ها، به عنوان مهمترین پیامد این چالش ها شناسایی شدند. نتایج: مدیریت شهری تهران ابتدا بایستی بر رفع موانع مرتبط با حوزه سیاست گذاری و سپس حوزه سرمایه گذاری تمرکز نماید تا حرکت به سمت توسعه حمل ونقل سازگار با محیط زیست آغاز شود. همچنین بهبود شرایط علّی و شرایط زمینه ای می تواند حمل ونقل عمومی تهران را در بلندمدت به سمت پایداری زیست محیطی سوق دهد. اما در کوتاه مدت و میان مدت بهبود شرایط میانجی و شرایط راهبردی می تواند موثر واقع شود که نتیجه تمام این فرایندها، بهبود شرایط پیامدی و ارتقای کیفیت سیستم حمل ونقل عمومی کلانشهر تهران می باشد.

هدف این تحقیق بررسی تاثیر کیفیت فضاهای کالبدی بر رفتار اجتماعی است. این تحقیق به لحاظ روش تحقیق، توصیفی-تحلیلی و به لحاظ ماهیت تحقیق، از نوع کاربردی می باشد. برای گرداوری اطلاعات مورد نیاز تحقیق از دو روش اسنادی و میدانی استفاده شد. در روش اسنادی با مراجعه به کتابخانه ها، طرح ها اطلاعات مورد نیاز فیش برداری شد. در روش میدانی، پرسش نامه و مصاحبه با مسؤولین ابزار گرداوری اطلاعات بود. جامعه آماری تحقیق منطقه 19 تهران (محله احمدیه) بود. با استفاده از فرمول کوکران تعداد 297 نفر به عنوان حجم نمونه انتخاب شد. به تعداد حجم نمونه پرسش نامه  بصورت تصادفی در بین اهالی محله پخش و گرداوری شد. برای سنجش فضاهای کالبدی، مسکن و سایر کاربری های وابسته به آن به عنوان مهم ترین عنصر فضاهای کالبدی در نظر گرفته شده است و کارکردهای اجتماعی نیز با پنج مؤلفه، احساس تعلق به محله، گذران اوقات فراغت، مشارکت، میزان معضلات اجتماعی، امنیت و آرامش سنجیده شده است. برای آزمون فرضیات از ضریب همبستگی پیرسون و رگرسیون چند متغیره با استفاده از نرم افزار SPSS 19 انجام گرفت. نتایج حاصل از تحقیق نشان می دهد که کیفیت فضاهای کالبدی محله ی مورد مطالعه در سطح نازلی قرار دارد و بین کیفیت فضاهای شهری و کارکردهای اجتماعی رابطه ی معنا داری وجود دارد.

همان طور که مطالعات پیشین نشان داده اند، علیرغم گستردگی و تنوع معیارهای تبیین کننده پایداری، عوامل موثر بر تحقق آن به طورکلی مغفول مانده و به ویژه در زمینه سیستم های حمل ونقل عمومی و مطالعات آینده دارای خلاءهای نظری می باشد. لذا در مطالعه حاضر آینده سیستم حمل ونقل عمومی کلان شهر تهران به عنوان نمونه مطالعاتی برای سال 1410 تبیین و مدل سازی شد. داده های مورداستفاده شامل متغیرهای پویش محیطی و مصاحبه با خبرگان بود. برای تجزیه وتحلیل داده ها از روش تحلیل ساختاری بر پایه نرم افزار میک مک و روش تحلیل سناریو با نرم افزار سناریو ویزارد استفاده شد. نتایج نشان داد که سیستم حمل ونقل عمومی کلان شهر تهران یک سیستم بسیار آسیب پذیر و شکننده است و به دلیل برهمکنش بالای عوامل سیستم، با کوچک ترین تغییر در پیشران های کلیدی، سایر متغیرهای سیستم نیز دستخوش تغییراتی جدی می شوند و آن را هر چه بیشتر از مؤلفه های پایداری دور می نمایند. بر اساس شناسایی هشت پیشران کلیدی و سه عامل از پیش معیّن، درمجموع 11 سناریو شناسایی شد که شامل دو سناریوی غیرمحتمل، سه سناریوی ناسازگار، یک سناریو با احتمال وقوع ضعیف، دو سناریو با احتمال وقوع متوسط و سه سناریو با احتمال وقوع قوی است. درنهایت این نتیجه به دست آمد که تهران در 10 سال آینده با یک ساختار اجتماعی فردگراتر و سالخورده تر، ساختار زیست محیطی شکننده با آلایندگی بالا و احتمالاً ساختار اقتصادی بی ثبات مواجه خواهد بود. چنین شهری نیاز به نوعی از سیستم های حمل ونقل عمومی دارد که ضمن برآورده ساختن مطالبات تمامی گروه ها و شهروندان، با هزینه ای کم و با ویژگی همه شمولی و فراگیر بودن قابل دسترس باشد