هیأت تحریریه فصلنامه ره آورد نور

مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی، در حوزه متن کاوی فعالیت ها و دستاوردهای متعدّد و ارزنده ای داشته است. متن کاوی در سه مرحله: آماده سازی، پردازش و تحلیل متون، در روند تولید محصولات نور جلوه دارد. در این میان، پردازش متون عربی، به سبب دشواری ها و پیچیدگی های خاصّی که این زبان برخوردار است، همواره با چالش های جدی مواجه است. ازاین رو، تحلیل گرهای صرفی در دنیا، با مشکلات و کاستی هایی جدی روبه رو بوده اند. این امر، مرکز نور را بر آن داشت تا از سال 1389 اقدام به تولید یک تحلیل گر صرفی بومی نماید. در این راستا، هشتمین نشست از سلسله نشست های علمی علوم اسلامی و انسانی دیجیتال با موضوع «پردازش هوشمند زبان عربی (جلسه اوّل) با محوریت تحلیل گر صرفی نور»، در 19 خرداد 1401ش در سالن اجتماعات مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی نور برگزار گردید. دکتر حبیب سریانی (پژوهشگر گروه علمی قرآن و لغت نور) و حجت الاسلام سید محمد دانش (توسعه دهنده متن کاوی نور) به عنوان کارشناس، و جناب دکتر محمود شکراللهی (عضو هیأت علمی دانشگاه تبریز) و حجّت الاسلام و المسلمین محمدرضا مدرسی (پژوهشگر حوزه علمیه) به عنوان ناقد در این نشست علمی حضور داشتند. در ذیل، خلاصه ای از این نشست علمی، به همراه دسته بندی و تیترگذاری جدید، از نظر خوانندگان عزیز می گذرد. گزارش تفصیلی این نشست، در وبگاه نورسافت انعکاس یافته است.

اهتمام به مقوله تاریخ یا دانشِ شناخت وقایع مهم گذشته انسانی و تبیین و بررسی آن، برای تمام اقوامی که به لزوم حفظ و ثبت و نقل تاریخ خود باور دارند، امری بدیهی می نماید. مسلمانان، به ویژه ایرانیان، به عنوان بخش مهمی از جهان اسلام که تأثیر بسزایی در شکوفایی و رشد فرهنگ و تاریخ و تمدّن اسلام داشته اند، در توجّه به تاریخ، از انگیزه های بسیاری چون: پیشینه بلند تاریخ نگاری، اهتمام قرآن کریم و بزرگان دین به عبرت آموزی از اخبار گذشتگان، ضرورت ثبت سیره و روش زندگی پیامبر خاتم (ص) که از ناحیه قرآن مجید «اسوه حسنه» خوانده شده، به عنوان انگیزه شروع تاریخ نگاری در جهان اسلام و توجّه به آن، برخوردار بودند.در همین راستا، گروه تاریخ مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی (نور) با توجّه به اهمّیّت برنامه های کتابخانه ای و دانشنامه ای، با اولویت منابع و متون اصلی علوم انسانی و اسلامی، تولید دانشنامه «جامع منابع تاریخ» را پیشنهاد داد که مشتمل بر منابع اصلی و پژوهشی تاریخ اسلام و علوم مرتبط به آن است و از جامعیت نسبی نیز بهره مند می باشد. این نرم افزار، گستره وسیع عرصه تاریخ پژوهی را شامل می شود و فقدان جامعیت را در نرم افزارهایی که تنها بخشی از شاخه های این دانش را پوشش می دهد، رفع می نماید و جز آن، نیاز پژوهشگران گرایش های مختلف تاریخی و نیز محقّقان علوم بین رشته ای را تأمین می کند. علاوه بر این، پژوهشگران را از مراجعه به نرم افزارهای مختلفِ تولیدشده در زمینه تاریخ که گاه موجب سردرگمی و اتلاف وقت آنان می شود، بی نیاز می گرداند. به علاوه، این توانایی را به کاربر می بخشد که از دامنه جست وجوی خود و شمول آن، اطمینان حاصل کند.با توجّه به جایگاه نسخه سوم نرم افزار نورالسیره، تحت عنوان «جامع منابع تاریخ» در پژوهش های تاریخی، بر آن شدیم که یکی از نوشتارهای ویژه نامه حاضر را به معرّفی محتوای علمی و امکانات پژوهشی این برنامه ارزشمند اختصاص دهیم.

نشست علمی «قاموس هوشمند نور؛ ساماندهی نوین مداخل لغات و توصیفات و ایجاد شبکه واژگانی زبان عربی»، روز چهارشنبه 12 آبان 1400 در سالن اجتماعات مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی، به صورت حضوری و هم زمان به صورت مجازی، برگزار گردید.در این جلسه، کارشناسان پایگاه، جناب حجت الاسلام والمسلمین آقای مسیح توحیدی، مدیر پژوهشکده متن کاوی نصوص دینی مرکز و آقای دکتر حبیب سریانی، کارشناس حوزه متن کاوی، ادبیات و لغت مرکز نور، ضمن معرفی پایگاه، توضیحاتی در خصوص امکانات و فعالیت های صورت گرفته در این وبگاه ارائه نمودند و در ادامه، ناقدان مدعو، آقایان دکتر علی زاهدپور، پژوهشگر و مترجم زبان عربی و دکتر محمد ملکی، عضو هیئت علمی دانشگاه ادیان و مذاهب، به نقد و بررسی پایگاه و توضیحات کارشناسان پرداختند. در ادامه، مهم ترین مطالب مطرح شده در این نشست علمی، از زبان کارشناسان و ناقدان پایگاه از نظر می گذرد.

چهارشنبه 28مهرماه سال 1400ش، هم زمان با میلاد مبارک و فرخنده رسول اکرم(ص) و امام جعفر صادق(ع)، از جدیدترین محصول نرم افزاری مرکز نور با عنوان «کتابخانه و درختواره کلام اسلامی  نسخه 2» در سالن اجتماعات این مرکز رونمایی شد. در این مراسم، حجت الاسلام والمسلمین حمید شیرملکی، مدیر گروه علوم کلام و علوم عقلی مرکز نور، حجت الاسلام والمسلمین دکتر محمد حسین بهرامی، رئیس محترم مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی، و حجت الاسلام والمسلمین دکتر محمدتقی سبحانی، رئیس محترم بنیاد فرهنگی امامت و انجمن کلام حوزه، به ایراد سخن پرداختند. در این گزارش، به اجمال نگاهی داریم به آنچه در این آیین رونمایی گذشت.

امروزه هوش مصنوعی، از مباحث بسیار مهم و رایج در کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه به شمار می رود. بدیهی است که هر فرصتی، تهدیدهایی را نیز به همراه دارد که باید از قبل، در باره آن اندیشید و راهکارهای مواجهه یا برون رفت از آن را به درستی دانست تا بتوان به قلّه های بلند این دانشِ نوظهور دست یافت. رهبر معظم انقلاب اسلامی درباره اهمّیّت هوش مصنوعی فرموده: «مسئله هوش مصنوعی، در اداره دنیا نقش دارد و باید به گونه ای عمل کنیم که ایران جزو ده کشور برترِ هوش مصنوعی در دنیا قرار بگیرد.» هفتمین نشست از سلسله نشست های علمی مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی در هفته پژوهش، به موضوع «بررسی چالش های امنیتی و حریم خصوصی در هوش مصنوعی» اختصاص داشت. سخنران ویژه این نشست، دکتر امیر جلالی، عضو هیأت علمی و مدیر آزمایشگاه نرم افزارهای هوشمند دانشگاه قم بود که با ارائه نمونه ها و مثال های متعدّد، به تبیین بحث چالش های موجود در حوزه امنیتی و حریم خصوصی در هوش مصنوعی پرداخت. این نشست علمی با حضور مسئولان، متخصّصان و علاقه مندان، در روز پنج شنبه 23 آذرماه 1402 شمسی در سالن اجتماعات مرکز نور برگزار شد. نوشتار حاضر، خلاصه ای از مطالب ارزنده و مفید این سخنرانی را ارائه می کند که امید است مورد استفاده خوانندگان قرار گیرد.

در سالروز میلاد باسعادت امام علی بن موسی الرضا (ع) و در آستانه سی و چهارمین سالگرد رحلت بنیان گذار جمهوری اسلامی ایران، حضرت امام خمینی (قدس سره الشریف)، مراسم رونمایی از نسخه سوم نرم افزار «مجموعه آثار امام خمینی (ره)» روز هشتم خردادماه 1402 شمسی، با حضور مسئولان مؤسّسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره) و مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی، در حسینیه جماران تهران برگزار شد.در این جلسه، حجّت الاسلام والمسلمین دکتر علی کمساری، مدیر مؤسّسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی؛ حجّت الاسلام والمسلمین دکتر محمدحسین بهرامی، رئیس مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی؛ حجّت الاسلام والمسلمین دکتر اکبر راشدی نیا، معاون پژوهش مرکز نور و حجّت الاسلام والمسلمین سید حسن خمینی، تولیت محترم حرم مطهر امام خمینی و مؤسّسه تنظیم و نشر آثار حضرت امام، به ایراد سخن پرداختند. در ادامه، گزارشی از مهمّترین مطالب مطرح شده توسط سخنرانان این مراسم، از نظر می گذرد.

مهرماه سال جاری (1400 ه ش)، در مؤسسه لغت نامه دهخدا مراسم رونمایی از پایگاه لغت نامه برخط قاموس نور به شکل مجازی (پخش زنده) و با حضور حداقلی میهمانان، پژوهشگران زبان و ادبیات فارسی برگزار شد. سخنرانان این مراسم، دکتر محمود بیجن خان، رئیس مؤسسه لغت نامه دهخدا و مرکز بین المللی آموزش زبان فارسی، و دکتر محمدحسین بهرامی، رئیس مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی و نیز حجت الاسلام والمسلمین مسیح توحیدی، متکفل پروژه بودند که در این آیین رونمایی، مطالبی را در حوزه زبان فارسی و قابلیت های وبگاه قاموس نور بیان نمودند.

بیش از سه دهه است که مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی، به تولید محصولات نرم افزاری در موضوعات مختلف اسلامی، علمی، ادبی و فرهنگی همّت گماشته و دستاورهای ارزنده ای را به جامعه علم طلب و ادب دوست ایران زمین تقدیم نموده است و چه بسا انوار جهان گستر آن، افق های دیگر کشورها را نیز درنوردیده و قلب و اندیشه بسیاری را در سراسر دنیا روشنی بخشیده است. یکی از موضوعات که همواره مخاطبان فراوانی دارد، مباحث مرتبط با ادب، عرفان و حکمت است که از ویژگی های مردمان مشرق زمین است. ادب فارسی و عرفان اسلامی، از جمله مباحثی است که عالمان و دانشمندان بزرگ دینی ما همواره به آن توجّه نشان داده اند و آثار و برکات بی شماری نیز برای رشد و ارتقاء علمی، اخلاقی و معنوی بشریت داشته است. در همین راستا، یکی از محورهای مورد توجّه مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی (نور)، تولید محصولاتی از این دست می باشد که به عنوان نمونه می توان به مهمّترین آنها اشاره کرد که عبارت اند از: دانشنامه نبوی، دانشنامه علوی، مثنوی معنوی، شاهنامه فردوسی، دانشنامه حافظ، تراث، میراث مشترک هند و پاک، عرفان 3، دانشنامه اخلاق اسلامی2، مجموعه آثار میرداماد، ز ملک تا ملکوت، مجموعه معارف دانشگاه «5»: اخلاق اسلامی، مجموعه آثار آیت الله مشکینی، آثار استاد شهید مطهری2، مجموعه آثار حکیم سبزواری، نشریه تربیتی اخلاقی خُلُق، معارف تبلیغ، مجموعه آثار آیت الله مظاهری2، مجموعه آثار علّامه طباطبائی2، مجموعه آثار امام خمینی (ره)، اسوه تقوا (کنگره بزرگداشت آیت الله سید علی آقا قاضی) و مجموعه آثار عبدالرحمن جامی. در این نوشتار، به معرّفی یکی از جدیدترین محصولات نور در این زمینه، یعنی «مجموعه آثار عبدالرحمن جامی» پرداخته ایم که مشتمل است بر تألیفات جامی به همراه شرح و ترجمه آثار او. اهمّیّت آثار جامی و جایگاه ویژه او در جهان اسلام و ایران اسلامی و اهتمام مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی نسبت به تعظیم عالمان جهان اسلامی، تولید چنین نرم افزاری را ضروری می نماید؛ به خصوص اینکه جامی، شخصیت جامع الأطرافی بوده و در بیشتر علوم اسلامی، آثاری از خود به جای گذاشته است. همه دوستداران عرفان و ادبیات فارسی و عربی، اعمّ از حوزوی و غیرحوزوی، مخاطب این نرم افزار می باشند.

چهاردهمین نشست از سلسله نشست های علمی علوم اسلامی انسانی دیجیتال، با موضوع «رشد علم و اخلاق پژوهش» در تاریخ 14 اسفندماه 1401ش در مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی برگزار گردید. در ابتداء جلسه، آقای دکتر نیکنام به عنوان دبیر نشست، ضمن تبریک اعیاد شعبانیه و خوشامدگویی به میهمانان، ریاست پژوهشگاه علوم و فنّاوری اطّلاعات ایران آقای دکتر محمد حسن زاده را معرّفی نمود. ایشان، استادتمام علم اطّلاعات و بحث دانش شناسی و عضو هیأت علمی دانشگاه تربیت مدرّس است. در رزومه علمی و سوابق اجرایی دکتر حسن زاده آمده است: عضو کمیته علوم انسانی مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور، عضو کمیته داوران جشنواره بین المللی فارابی، رئیس انجمن ارتقاء کتابخانه های عمومی ایران، مدیرمسئول و سردبیر و عضو هیئت تحریریه بیش از ده نشریه علمی - پژوهشی، دبیر کمیته برنامه ریزی رشته در شورای برنامه ریزی آموزش عالی، استاد سرآمد آموزشی دانشگاه تربیت مدرّس در سال 1401، پژوهشگر برتر دانشگاه تربیت مدرس در سال 1399 و برگزیده جشنواره بین المللی فارابی. در این نشست همچنین، جناب آقای دکتر فرهاد شیرانی، عضو هیأت علمی پژوهشگاه علوم و فنّاوری اطّلاعات ایران نیز حضور داشت. ایشان دانش آموخته دکترای تخصّصی مدیریت با گرایش مدیریت دانش از دانشگاه تکنولوژی مالزی است. هم اکنون به عنوان استادیار پژوهشکده فنّاوری اطّلاعات در گروه پژوهشی کسب وکار الکترونیک در پژوهشگاه علوم و فنّاوری اطّلاعات مشغول به فعالیت است. از جمله سوابق مدیریتی ایشان، عبارت است از: رئیس کتابخانه، مدیریت اسناد و اطّلاعات، معاون اطّلاع رسانی پژوهشگاه و رئیس مرکز اطّلاعات مدارک علمی ایران. ایشان مقالات متعدّدی در موضوعات مختلف مدیریت اطّلاعات و دانش کارآفرینی، دانش آرشیوهای الکترونیکی و کسب وکارهای دانش بنیان و... دارد. آنچه در این نوشتار می آید، خلاصه ای است از مطالب و مباحثی که در این نشست علمی مطرح شده است.

در پنجمین روز از هفته پژوهش، ششمین نشست از «سلسله نشست های علمی علوم اسلامی و انسانی دیجیتال» با حضور ناقدان و کارشناسان مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی با عنوان «نقد و بررسی تجمیع و ارائه دیجیتال آثار مفاخر علمی با رویکرد نرم افزارهای شخصیت محور» در سالن اجتماعات مرکز نور برگزار گردید.در ابتداء جلسه، کارشناسان و ارائه دهندگان برنامه، حجت الاسلام والمسلمین سید مصطفی طباطبایی و حجت الاسلام والمسلمین محمدرضا رضایی اسفریزی، ضمن اشاره به فعالیت های صورت گرفته جهت معرفی مفاخر اهل تسنن در سایر کشورها و مغفول واقع شدن شخصیت ها و مفاخر شیعی در این عرصه، و همچنین لزوم پاسخگویی به شبهات مطرح شده از جانب برخی مغرضان در خصوص کم رنگ جلوه دادن نقش دانشمندان و علماء شیعه در ترویج علم و دین، به ضرورت ارائه مجموعه آثار دیجیتالی مفاخر و اندیشمندان شیعی اشاره کردند و بر اهمیت تولید نرم افزارهای شخصیت محور که به ارائه آثار هر یک از این بزرگان اختصاص دارد، تأکید ورزیدند.گفتنی است، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی با حدود 200 عنوان نرم افزار رومیزی و بیش از 50 عنوان نرم افزار نسخه اندروید، گام بلندی در جهت احیاء تراث و فرهنگ اسلامی و نیز تراجم و شرح حال بزرگان اسلامی، اعم از شیعی و سنّی، برداشته است.در ادامه این نشست، ناقدان مدعو، حجت الاسلام والمسلمین رضا مختاری، پژوهشگر و مدیر مؤسسه کتاب شناسی شیعه، و نیز حجت الاسلام والمسلمین علی صدرایی خوئی، مصصح، فهرست نگار و کتاب شناس برجسته، به بیان دیدگاه کارشناسی خود در این باره پرداختند.آنچه در این نوشتار از نظر شما خوانندگان گرامی می گذرد، سخنان نسبتاً تفصیلی کارشناسان و ناقدان محترم است که هرکدام به نکاتی مفید و کاربردی در موضوع نشست اشاره نمودند.

نرم افزار «جامع اصول فقه - نسخه 3» مشتمل بر کتاب ها و رساله های ارزشمندی در موضوع اصول فقه است. در این نوشتار، فهرست کلّی شماری از این منابع را عرضه نموده ایم. در این کتابخانه دیجیتال، متن 1105 عنوان کتاب و رساله در 1754 جلد از آثار مرتبط با دانش «اصول فقه» ارائه شده است.دسته بندی همه منابع موجود در برنامه بر اساس: مذهب، موضوع (اصول فقه، اصول مقارن، فرهنگ اصطلاحات و دائره المعارف ها، کلّیات و تاریخ علم اصول، شرح و تعلیقه، ترجمه، قواعد و...)، کتب مرتبط، پدیدآورنده و زبان، شیوه استفاده از محتوای علمی این نرم افزار را برای کاربران و محقّقان اصولی آسان نموده و به شکل چشمگیری، ارتقاء بخشیده است. گفتنی است که در بخش «درختواره»، محتوای 15 عنوان کتاب بر اساس نمودار درختواره اصول فقه، تحلیل و دسته بندی شده که شامل: 2583 شاخه، 155469 نمایه یا مکمل و 11274 کلیدواژه می باشد.

در آبان ماه سال 1402 شمسی، آیین رونمایی از نرم افزار «کتابخانه و درختواره جامع اصول فقه نسخه3» با حضور شخصیت های علمی، اساتید حوزه علمیه و محقّقان علوم اسلامی، مسئولان برخی از نهادها و مؤسّسات دینی و پژوهشی، دست اندرکاران و متولیان امر تولید این نرم افزار و نیز با سخنرانی مهمان ویژه این جلسه، آیت الله صادق آملی لاریجانی، رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام، در مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی برگزار شد.در این مراسم، شخصیت ها، بزرگان و فرهیختگان برجسته ای همچون: حجّت الاسلام والمسلمین سید علی قاضی عسکر رئیس مؤسّسه علمی - فرهنگی دارالحدیث و تولیت حرم مقدّس حضرت عبدالعظیم حسنی، حجّت الاسلام والمسلمین سید علی اکبر حسینی نژاد رئیس مجمع نمایندگان طلّاب حوزه علمیه، حجّت الاسلام والمسلمین عبدالحسین خسروپناه دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی، حجّت الاسلام والمسلمین دکتر حمید شهریاری دبیرکلّ مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی، آقای سید محمد آقامیری استاندار محترم قم، حجّت الاسلام والمسلمین مهدی رستم نژاد معاون آموزش حوزه های علمیه، دکتر بهروز مینایی عضو هیأت علمی دانشگاه علم و صنعت ایران و دیگر مسئولان، اساتید علم فقه و اصول و پژوهشگران علوم و معارف اسلامی حضور داشتند.

مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی، هم زمان با ایام پُربرکت دهه ذی حجه الحرام، در نشست خبری که با حضور خبرنگاران و اصحاب رسانه برگزار شد، از نسخه جدید نرم افزار «قواعد ادبیات عربی» رونمایی کرد. مدیر پژوهشی و علمی این محصول، استاد سید مصطفی حسینی به تشریح قابلیت ها و امکانات ارزنده آن پرداخت و در پایان نیز به سؤالات مطرح شده پاسخ گفت. در این گزارش، مروی داریم اجمالی به آنچه در این نشست خبری گذشت. امید است، خوانندگان محترم با اهمّیّت و ضرورت تولید این محصول و نیز محتوای علمی و امکانات تحقیقاتی و فنّی این نرم افزار کتابخانه ای بیشتر آشنا شوند.

به مناسبت هفته پژوهش، نشست علمی «ضرورت و جایگاه شناسی توثیقات عامّ در تعدیل روات و اعتبارسنجی روایت» در تاریخ 20 آذر 1402 در سالن اجتماعات مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی برگزار گردید. در بخش اوّل این جلسه، حجت الاسلام والمسلمین آقای منوچهر آقایی، استاد حوزه علمیه و پژوهشگر حدیث و رجال مرکز نور، به بیان اهمّیّت و ضرورت اعتبارسنجی راویان و نقش توثیقات عامّ در این جهت پرداخت و ضمن بیان نمونه هایی از کارهای انجام شده، گوشه ای از فعّالیّت های مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی در این جهت را تشریح کرد. در بخش دوم جلسه، جناب حجّت الاسلام و المسلمین دکتر مهدی غلامعلی، عضو هیأت علمی و استادیار گروه علوم حدیث و رئیس مرکز آموزش الکترونیکی دانشگاه قرآن و حدیث، به عنوان ناقد این نشست، تقسیم مطرح شده برای شیوه های ارزیابی راویان را مورد بررسی و نقد و نظر قرار داد و ضمن بیان نکاتی مرتبط با استفاده از نرم افزار درایه النور (نسخه 3)، پیشنهادهایی برای بهترشدن آن ارائه کرد. آنچه از نظر شما می گذرد، مهمّ ترین مباحث مطرح شده در این نشست علمی است که برای استفاده راحت تر خوانندگان گرامی، از صورت گفتاری به نوشتاری روان تبدیل شده است.

قرآن کریم و احادیث اسلامی، به عنوان ثقلین، اهمّیّت بسیاری در مسیر فهم و دریافت احکام و معارف الهی دارند. در این بین، حدیث که مفسّر آیات و کاشف ظرایف و معانی وحی است، نقش بسزایی در تعمیق و پیش بُرد علوم اسلامی داشته و دارد. ازاین رو، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی، نرم افزارهای حدیثی متعدّدی را تولید نموده و در دسترس حدیث پژوهان و علاقه مندان قرار داده است تا حرکت در این مسیر نورانی، تسهیل و تسریع شود. در همین راستا، مراسم رونمایی از نرم افزار «کتابخانه علوم حدیث» صبح روز پنج شنبه 14 دی ماه 1402 هم زمان با سال روز ولادت فرخنده صدیقه طاهره، حضرت فاطمه زهرا (س)، در مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی (نور) برگزار شد. در این مراسم، حدیث پژوهان، علاقه مندان به معارف اهل بیت (ع)، رئیس محترم مرکز نور، معاون پژوهشی نور و دیگر اساتید و بزرگان و مسئولان، به همراه مهمان ویژه این برنامه، حجّت الاسلام والمسلمین سید علی قاضی عسکر، رئیس محترم مؤسّسه علمی فرهنگی دارالحدیث حضور داشتند. نخستین سخنران این مراسم، حجّت الاسلام والمسلمین حجّت باشتنی، مدیر گروه علمی حدیث و رجال نور بود که در ابتداء مراسم به معرّفی این نرم افزار پرداخت. سخنران بعدی، حجت الاسلام والمسلمین دکتر محمدحسین بهرامی، ریاست مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی (نور) بود که ضمن تقدیر از حضور مهمانان، بر اهمّیّت حدیث پژوهی و نیز فعّالیت های متعدّد این مرکز در راستای ایجاد جایگاه درست و منطقی در پژوهش های علوم اسلامی و انسانی دیجیتال تأکید کرد. سخنران ویژه این آیین رونمایی، حجّت الاسلام والمسلمین سید علی قاضی عسکر، رئیس مؤسّسه دارالحدیث و تولیت آستان مقدّس حرم حضرت عبدالعظیم (ع) بود. آنچه در ذیل می آید، مشروح سخنان این عزیزان در این مراسم باشکوه است که امید می رود مورد استفاده خوانندگان و علاقه مندان قرار گیرد.

به مناسبت هفته پژوهش، نشست علمی «بررسی ساختار جامع فرق و مذاهب، قابل تطبیق با فرقه های اسلامی» در تاریخ 19 آذر 1402 در مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی، در شهر مقدّس قم برگزار گردید. در این نشست، ابتداء جناب حجّت الاسلام والمسلمین حمیدرضا شیرملکی، مدیر گروه علوم عقلی مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی، به عنوان ارائه کننده، گزارشی از ویژگی های نرم افزار جدید نور تحت عنوان «دانشنامه فرق و مذاهب» که در حال تولید است، ارائه نمود و ضمن اشاره به روند انتخاب منابع برای این برنامه، به معرّفی مهمّ ترین ویژگی های درختواره در این نرم افزار پرداخت. در بخش دوم، حجّت الاسلام و المسلمین حمیدرضا شریعتمداری، عضو هیأت علمی و دانشیار شیعه شناسی دانشگاه ادیان و مذاهب اسلامی، به عنوان ناقد، به ارائه بحث پیرامون کتابخانه و دانشنامه فرق و مذاهب اسلامی پرداخت و ضمن بیان برخی ملاحظات، مطالبی را در قالب پیشنهاد برای بهترشدن این نرم افزار اشاره کرد. آنچه از نظر می گذرد، مهمّ ترین مباحث مطرح شده در این نشست علمی است که برای استفاده راحت تر خوانندگان گرامی، از صورت گفتاری، به شکل نوشتار تبدیل شده است.

به مناسبت هفته پژوهش، نشست علمی «معادل یابی آیات در ترجمه های قرآن کریم؛ فواید و چالش ها» در تاریخ 21 آذر 1402 در مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی برگزار گردید. در این جلسه، ابتدا جناب حجّت الاسلام والمسلمین مسیح توحیدی، رئیس پژوهشکده متن کاوی نصوص دینی مرکز نور، ضمن اشاره به اینکه مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی در آستانه تولید نسخه چهارمِ نرم افزار جامع تفاسیر نور است، به بیان قابلیت جدیدی در این برنامه اشاره کرد که با یاری تیم فنّی و استفاده از ابزارهای متن کاوی و با کمک ماشین، معادل هایی از واژگان قرآنی ترجمه های موجود را در اختیار کاربر قرار می دهد و کاربر با انتخاب هر واژه قرآنی، معادل آن را در ترجمه ها مشاهده می کند. در ادامه این نشست، جناب آقای مهندس لسانی، کارشناس آزمایشگاه هوش مصنوعی نور، به بیان شیوه کار و فرآیند استخراج معادل ها اشاره کرد و در بخش پایانی جلسه نیز جناب حجّت الاسلام والمسلمین دکتر رضا مختاری، استاد حوزه علمیه، مؤلّف آثار متعدّد و رئیس مؤسّسه کتاب شناسی شیعه، به عنوان میهمان این نشست، ضمن اشاره به فواید این کار، به بیان اهمّیّت کار ترجمه، به ویژه ترجمه قرآن کریم پرداخت و با بیان نمونه هایی از ترجمه های نادرست و غیردقیقِ برخی از مترجمان، کار ترجمه متون دینی را کاملاً تخصّصی و نیازمند تسلّط بر دانش های دینی، علاوه بر آشنایی با زبان مبدأ و مقصد دانست. آنچه در ادامه می آید، مهمّ ترین مباحث مطرح شده در این نشست علمی است که برای استفاده راحت تر خوانندگان گرامی، از صورت گفتاری به نوشتاری روان تبدیل شده است.

سخنران ویژه آیین رونمایی از نسخه جدید نرم افزار «جامع اصول فقه»، حضرت آیت الله صادق آملی لاریجانی، رئیس محترم مجمع تشخیص مصلحت نظام بود که بعد از سخنان معاون پژوهش مرکز نور و خوشامدگویی ریاست مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی، به ایراد سخن پرداخت. ایشان ضمن تقدیر از تولیدات مفید مرکز نور و تسهیل کارهای پژوهشی، بر اهمّیّت توسعه و ارتقاء دانش اصول فقه با استفاده از ابزارهای فنّاورانه تأکید نمود.در این نوشتار، متن کامل فرمایش ایشان، با اندکی ویرایش به همراه تیتربندی مطالب، تقدیم خوانندگان عزیز می گردد.

اوّلین سخنران آیین رونمایی از نرم افزار «جامع اصول فقه - نسخه 3»، معاون محترم پژوهشی مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی، حجّت الاسلام والمسلمین دکتر اکبر راشدی نیا بود. تبیین جایگاه علم اصول فقه و تاثیر آن در فهم و استنباط مسائل فقهی، آثار مهم اصولی شیعه و اهل سنّت و نیز معرّفی محتوای علمی و امکانات تحقیقاتی نسخه سوم نرم افزار جامع اصول فقه، از جمله مباحثی بود که معاون پژوهش مرکز نور در صحبت های خود به آنها پرداخت. آنچه در ذیل می خوانید، مشروح سخنان ایشان در این آیین رونمایی است.

مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی، هر ساله محصولات جدید و کارآمدی را تقدیم جامعه علمی و فرهنگی می کند و برخی از تولیدت خویش را نیز روزآمدسازی می کند. در این نوشتار، طیّ دو بخش، به معرّفی نرم افزارهای تولیدی نور و نیز نرم افزارهایی که با مشارکت این مرکز سامان یافته است، می پردازیم. امید که مورد استفاده خوانندگان عزیز قرار گیرد.